Sau nhiều thập niên tạm lắng dịu, nay vũ khí nguyên tử lại nổi lên trở lại ở vị trí hàng đầu trong sinh hoạt chính trị toàn cầu. Cuộc chạy đua vũ khí nguyên tử mới đã bắt đầu. Nhưng khác với thời chiến tranh lạnh, lần này Hoa Kỳ phải chuẩn bị đối đầu với hai đối thủ ngang hàng chứ không phải một – ở vào thời điểm mà Hoa Kỳ đang mất đi lợi thế về kỹ nghệ và kinh tế.
Trung Quốc, vốn từ lâu chỉ sở hữu một số lượng vũ khí nguyên tử tương đối nhỏ, đang nhanh chóng bắt kịp, trong khi Nga đang phát triển nhiều hệ thống vũ khí thế hệ mới nhắm vào các thành phố của Hoa Kỳ.
Tổng thống Nga Vladimir Putin đã nhiều lần sử dụng những lời lẽ khiêu khích liên quan đến vũ khí nguyên tử để cố kìm hãm sự hỗ trợ của Hoa Kỳ dành cho Ukraine. Ông Putin cũng đã đưa vũ khí nguyên tử tới Belarus và trong thời gian gần đây đã thử nghiệm một hỏa tiễn chạy bằng năng lượng hạt nhân và một tàu ngầm không người lái cũng chạy bằng năng lượng hạt nhân mà ông ta tuyên bố là hệ thống phòng thủ của Hoa Kỳ không thể phát hiện được.
Thực tế hiện nay
Trong khi Nga và Hoa Kỳ trên thực tế vẫn cố gắng tuân thủ một số giới hạn kiểm soát vũ khí, chẳng hạn như hiệp ước New Start sắp hết hạn vào tháng 2 tới, thì Trung Quốc, không bị ràng buộc bởi bất kỳ cam kết nào, đang âm thầm nhưng nhanh chóng gia tăng kho vũ khí nguyên tử của họ. Theo ước tính của Hoa Kỳ, Bắc Kinh sẽ đạt được sự ngang bằng với Hoa Kỳ về số lượng đầu đạn nguyên tử sẵn sàng để sử dụng vào giữa thập niên 2030.
Lãnh tụ Trung Quốc Tập Cận Bình, tại một cuộc diễn hành ở Bắc Kinh kỷ niệm 80 năm chiến thắng Nhật Bản hồi tháng 9, lần đầu tiên giới thiệu bộ ba vũ khí nguyên tử của Trung Quốc – hỏa tiễn nguyên tử đạn đạo phóng từ đất liền, trên biển và trên không – với sự hiện diện của Putin, ngồi phía bên phải Tập trên khán đài tại Thiên An Môn. Kim Jong Un của Bắc Hàn cũng có mặt và ngồi bên trái.
Mối quan hệ ngày càng phát triển giữa Moscow và Bắc Kinh – từng có lúc là đối thủ của nhau và một lần cả hai đã tiến sát bờ vực của một cuộc chiến tranh nguyên tử trong cuộc xung đột biên giới năm 1969 – đã tạo ra tình trạng bất ổn chiến lược ở mức độ chưa từng có đối với Hoa Kỳ và các đồng minh châu Âu và châu Á. Trong khi đó thì các đồng minh của Washington cũng ngày càng có nhiều nghi ngờ về sự kiên định của Tổng thống Trump trong việc tôn trọng các nghĩa vụ phòng thủ chung mà các quốc gia đã ký với nhau trước đây.
Hoa Kỳ bị thách đố
Một ủy ban lưỡng đảng quốc hội về tư thế chiến lược của Hoa Kỳ lần đầu tiên sau nhiều thập niên đã đưa ra khuyến nghị vào năm 2023 rằng Hoa Kỳ nên xem xét việc mở rộng kho vũ khí nguyên tử của mình do có sự gia tăng của phía Trung Quốc. Tổng thống Trump cũng nói rằng ông muốn cắt giảm vũ khí nguyên tử nhưng không thể làm như vậy nếu các đối thủ của Hoa Kỳ không có ý định giải trừ loại vũ khí này. Vào tháng 10 vừa qua, ông Trump đã lên tiếng kêu gọi nối lại các cuộc thử nghiệm hạt nhân của Hoa Kỳ.
Theo tổ chức Liên đoàn các Khoa học gia Hoa Kỳ, kể từ năm 1992 đến nay Hoa Kỳ đã không tiến hành một cuộc thử nghiệm nổ hạt nhân nào nhưng hiện đang sở hữu 5,117 đầu đạn nguyên tử, bao gồm 3,700 đầu đạn đã được loại khỏi kho dự trữ, so với 5,459 đầu đạn của Nga và 600 đầu đạn của Trung Quốc. Bắc Hàn, một thành viên mới gia nhập vào nhóm các quốc gia có vũ khí nguyên tử, đã ký kết một liên minh quân sự chính thức với Nga vào năm ngoái, được ước tính sở hữu khoảng 50 đầu đạn và đang đầu tư mạnh mẽ vào các loại vũ khí tàu ngầm và hỏa tiễn liên lục địa có khả năng tấn công vào lục địa Hoa Kỳ.
Hoa Kỳ cho đến nay phản ứng khá chậm chạp trước những mối đe dọa mới này. Lý do là vì kể từ sau chiến tranh lạnh, chính phủ của các đời tổng thống Hoa Kỳ tiếp nối nhau tin rằng Hoa Kỳ có thể tiếp tục cắt giảm thêm số lượng vũ khí nguyên tử với Nga, trong khi Trung Quốc và Bắc Hàn sẽ không đặt ra những thách đố cho vị thế của Hoa Kỳ. Với thực tế hiện nay, những giả định đó hóa ra đều sai lầm.
Nếu có xung đột khu vực ở châu Âu và Trung Quốc quyết định đánh chiếm Đài Loan, Hoa Kỳ sẽ phải chịu áp lực rất lớn.
Khả năng chiến tranh
Theo tình báo Hoa Kỳ, Tập Cận Bình đã ra lệnh cho quân đội Trung Quốc sẵn sàng xâm chiếm Đài Loan bằng quân sự, nếu cần thiết, vào năm 2027, mặc dù nhận định này không có nghĩa chắc chắn là Tập sẽ sớm theo đuổi mục tiêu này. Các chỉ huy quân sự Hoa Kỳ và NATO cho rằng kịch bản có khả năng xảy ra nhất trong trường hợp chiến tranh Đài Loan nổ ra là một chiến lược đồng loạt: Các hoạt động của Trung Quốc sẽ kích hoạt hành động quân sự của Nga chống lại một hoặc nhiều quốc gia thành viên của NATO, và rất có thể có thêm một cuộc xâm lăng của Bắc Hàn vào Nam Hàn. Phải chăng đây là khả năng về Thế chiến III?
Hiện tại, Trung Quốc không quan tâm đến bất kỳ cuộc đàm phán kiểm soát vũ khí nào vì họ muốn bắt kịp Hoa Kỳ và Nga, và nói rằng hai cường quốc nguyên tử lớn nhất nên cắt giảm kho vũ khí của chính họ trước đã. Trong khi Nga đã sử dụng biện pháp đe dọa hạt nhân để che đậy cho sự yếu kém của lực lượng quân sự quy ước của họ, như đã được chứng minh qua gần 4 năm chiến tranh với một quân đội Ukraine nhỏ hơn nhưng chiến đấu kiên cường, thì các chiến lược gia Trung Quốc cho rằng điều ngược lại đang diễn ra ở châu Á – nghĩa là nếu chiến tranh xảy ra thì Trung Quốc không cần phải sử dụng biện pháp đe dọa gì cả bởi vì quân đội họ thực sự mạnh.
Một cuột chiến tranh ngắn xảy ra năm nay giữa Pakistan, sử dụng vũ khí Trung Quốc, và Ấn Độ, bị mất ít nhất một phản lực cơ Rafale do Pháp chế tạo, và kết quả này lại càng khiến Trung Quốc tin tưởng hơn về sức mạnh quân sự của họ.
Các cuộc thử nghiệm hiện tại và tương lai
Trong khi Hoa Kỳ, Nga và Trung Quốc đều đã đầu tư vào các loại hỏa tiễn và hệ thống phóng nguyên tử lửa tinh vi hơn thì các đầu đạn nguyên tử của Hoa Kỳ và Nga đã được chế tạo từ nhiều thập niên trước. Hoa Kỳ đã và đang hiện đại hóa các đầu đạn của mình bằng các cuộc thử nghiệm vừa phải không chứa nguyên tử.
Tổng thống Trump có nói tới triển vọng thử nghiệm lại đầu đạn sau khi có báo cáo tình báo nói rằng Nga, tại quần đảo Novaya Zemlya, và Trung Quốc, tại bãi thử Lop Nur, đã tiến hành các cuộc thử nghiệm quan trọng tạo ra phản ứng dây chuyền ở bên trong hầm chứa ngầm nhưng không sử dụng nguyên tử.
Kể từ khi Liên Xô sụp đổ, Nga chưa từng thử nghiệm đầu đạn nguyên tử với sức nổ toàn phần, và không rõ ông Putin – hay ông Trump – đang ám chỉ loại thử nghiệm nào và ở mức độ nào trong tương lai. Cơ sở An ninh Quốc gia Nevada, nơi được sử dụng để thực hiện hầu hết 1,054 vụ thử nổ hạt nhân trước đây của Hoa Kỳ, sẽ cần từ hai đến ba năm chuẩn bị kỹ thuật để nối lại các vụ thử nghiệm toàn phần.
Nếu như không có bất kỳ một hiệp ước tài giảm nào đạt được giữa các bên, và cho tới nay không thấy có dấu hiệu nào cho thấy điều này có thể xảy ra, ta có thể nói rằng một cuộc chạy đua nguyên tử mới đã hình thành và sẽ chỉ ngày một mở rộng thêm.
VH
