Hai đảng Dân chủ và Cộng hòa đang chuẩn bị cho các cuộc đấu gay go ở giai đoạn cuối của cuộc bầu cử giữa kỳ để giành lấy quyền kiểm soát hạ viện, thượng viện, một số ghế thống đốc cũng như quốc hội tiểu bang. Đảng đang cầm quyền tại Washington – trong trường hợp năm nay là đảng Dân chủ – hiện đang kiểm soát hạ viện, thượng viện và ghế tổng thống – thường gặp thất bại trong cuộc bầu cử giữa kỳ.

Bầu cử giữa kỳ – nguồn Morgan Stanley  

Nhìn lại các cuộc bầu cử giữa kỳ chúng ta có thể hình dung ra được bức tranh về đời sống chính trị của nước Mỹ. Ðây cũng được xem như một cuộc trưng cầu dân ý về đảng đang cầm quyền, là cơ hội để chúng ta xem xét nhiệt độ nóng lạnh của chính trường nước Mỹ và một cái nhìn thoáng qua về những lo lắng và hy vọng của cử tri đối với cuộc sống tương lai của họ.

Ðó là những điều cử tri sẽ cho chúng ta biết, nhưng còn phải chờ tới sau ngày bầu cử. Trong những ngày tới, những gì mà bất cứ ai trong chúng ta cũng muốn biết là: Ðảng nào sẽ thắng?

Với đảng Dân chủ, giữ được cả ba nhánh quyền lực – thượng viện, hạ viện và Toà Bạch Ốc – mà họ đang nắm giữ nghĩa là họ phải ngăn được xu hướng của kết quả bầu cử giữa kỳ đã xảy ra liên tiếp trong mấy thập niên qua. Tại Washington, trên thực tế, một quy tắc cho tới nay vẫn chưa thấy có bất kỳ dấu hiệu thay đổi nào, đó là đảng của tổng thống đương nhiệm sẽ mất ghế, nếu không nói là nhiều ghế, trong các cuộc bầu cử giữa kỳ.

Nước Mỹ vẫn còn đang trong thời gian hồi phục từ những ảnh hưởng và xáo trộn của trận đại dịch cũng như cuộc bạo loạn chiếm toà nhà quốc hội hồi đầu tháng Giêng năm 2021. Rồi cuối tháng 6 vừa qua, Tối cao Pháp viện đưa ra phán quyết hủy bỏ luật liên bang về quyền phá thai đã được áp dụng từ gần nửa thế kỷ.

Các kết quả thăm dò trong thời gian qua đã phản ánh tình trạng xao động trong quan điểm của cử tri. Vào mùa xuân, tất cả các dấu hiệu chỉ cho thấy chiến thắng áp đảo của đảng Cộng hoà. Nhưng tình hình thay đổi vào mùa hè – với phán quyết của Tối cao Pháp viện về quyền phá thai, với việc quốc hội của đảng Dân chủ đạt được một số thành quả về lập pháp, và giá xăng sụt giảm – mang lại nhiều hy vọng cho đảng Dân chủ. Và nay, mối lo lớn nhất của cử tri là về tình hình kinh tế u ám trong khi giá xăng tăng trở lại và tình trạng lạm phát vẫn còn quá cao. Và do đó, nước Mỹ có lẽ đang hướng tới một chính phủ phân chia quyền lực sau ngày bầu cử.

Xem thêm:   Mối đe dọa từ Bắc Hàn

Sau đây là một số nhận định của nhà báo Lisa Lerer của nhật báo New York Times.

Walker và Warnock trong cuộc đua giành ghế thượng viện của tiểu bang Georgia – nguồn Getty Images

Tại Hạ Viện

Các cuộc bầu cử ở hạ viện thường có xu hướng tăng, giảm tuỳ theo mức độ ủng hộ của cử tri nói chung trên toàn quốc, với các cá nhân thành viên hiếm khi nào có khả năng chống lại các xu hướng chính trị lớn đó. Năm nay, đối với các ứng cử viên Ðảng Dân chủ thì đó là tin xấu, và nhiều người lo ngại rằng đảng của họ có thể đã đạt đỉnh điểm sự ủng hộ của cử tri một vài tuần quá sớm.

Cả hai đảng đều dự trù rằng một quốc hội mới với đảng Cộng hòa chiếm đa số sẽ nhậm chức vào tháng Giêng tới. (Một số nhà vận động hành lang đã chuẩn bị sẵn kế hoạch cho sự kiện đổi ngôi này.) Ðể giành lại quyền kiểm soát hạ viện, đảng Cộng hòa cần thắng thêm năm ghế. Theo sự lượng định của một số phân tích gia, chỉ nội việc phân chia lại khu vực bầu cử (redistricting) đảng Cộng hoà có thể lấy được thêm ba ghế.

Ðảng Dân chủ cũng đang phải bảo vệ một số khá nhiều ghế có nguy cơ bị mất. Theo nhận định của tổ chức thăm dò độc lập Cook Political Report, đảng Cộng hoà có nhiều cơ hội để chiếm chín ghế từ đảng Dân chủ. Trong khi chỉ có hai ghế của đảng Cộng hoà được dự trù sẽ mất về tay đảng Dân chủ. Và hai phần ba số ghế hạ viện được tổ chức Cook đánh giá là có thể thuộc về bất cứ đảng nào thì hiện đang nằm trong những khu vực do đảng Dân chủ nắm giữ.

Xem thêm:   Nạn nhân của Putin

Chiến thắng của đảng Cộng hoà có nghĩa là cuộc bầu cử giữa kỳ năm nay đi đúng theo xu hướng những gì đã xảy ra trong thời gian gần đây. Năm 2006, George W. Bush mô tả sự kiện mất 31 ghế hạ viện về tay đảng Dân chủ là “cú đấm tối tăm mặt mũi” (thumping). Bốn năm sau, Barack Obama đã trải qua một “cuộc thất bại nặng nề” (shellacking) với việc đảng Cộng hoà giành được thêm 61 ghế. Năm 2018, trong cuộc bầu cử giữa kỳ thời Donald Trump, đảng Dân chủ lấy được thêm 41 ghế.

Trong khi mức độ ủng hộ của Tổng thống Biden có nhích lên đôi chút trong mấy tháng gần đây nhưng vẫn chỉ ở mức 40 phần trăm, và tại nhiều tiểu bang mức ủng hộ của ông còn thấp hơn các ứng cử viên của đảng Dân chủ. Có lẽ lý do là vì ông Biden đã không tổ chức một cuộc vận động tranh cử nào kể từ trước ngày Lễ Lao động.

Tại Thượng Viện

Không giống như hạ viện, các cuộc tranh cử tại thượng viện có thể tăng giảm tuỳ thuộc nhiều hơn ở nhân cách của người đó – hay như lời ông Mitch McConnell, lãnh tụ đảng Cộng hoà tại thượng viện, mới đây nói đó là “phẩm chất của ứng cử viên.”

Rất nhiều ứng cử viên đảng Cộng hoà được ông Trump ủng hộ nhưng thiếu kinh nghiệm chính trị – như Don Bolduc tại New Hampshire, Herschel Walker tại Georgia, Blake Masters tại Arizona, Mehmet Oz tại Pennsylvania và J.D. Vance tại Ohio – đã thắng trong cuộc bầu cử sơ bộ hồi đầu năm nay. Do thiếu kinh nghiệm và vấp phải nhiều lỗi lầm đã giúp cho ứng cử viên đảng Dân chủ được thêm khí thế và khiến cuộc bầu cử tại thượng viện trở thành ngang ngửa.

Nhưng cuộc tranh cử tại thượng viện cũng không tránh được tác động của trạng thái tâm lý cử tri toàn quốc. Như kết quả thăm dò gần đây cho thấy cử tri quan tâm nhiều về vấn đề kinh tế hơn là phá thai, và ứng cử viên đảng Cộng hoà đã đạt được một số tiến bộ về mức độ ủng hộ của cử tri ở một số cuộc đua quan trọng, như tại Nevada và Wisconsin. Một số chiến lược gia về bầu cử cũng cho rằng chiều hướng thay đổi này một phần là do một số lượng lớn quảng cáo mà phía đảng Cộng hoà tung ra để tấn công đối thủ của họ về tình trạng tội ác gia tăng ở nhiều thành phố.

Xem thêm:   Mây đen phủ bầu trời...

Và hai trong số các cuộc tranh cử đến nay vẫn còn tạo nhiều biến động và chưa thể biết bên nào sẽ thắng. Tại Georgia, Herschel Walker, ứng cử viên đảng Cộng hoà và là người chống phá thai, trong mấy tuần qua đã phải tìm cách giải thích về những tiết lộ nói rằng ông đã trả tiền cho một vụ phá thai của người bạn gái cũ. Và tại Pennsylvania, John Fetterman, ứng cử viên đảng Dân chủ, nhiều tháng qua đã không xuất hiện tại các cuộc vận động tranh cử trong khi đang hồi phục sau một vụ đột quỵ và cử tri rất quan tâm về sức khoẻ thực sự của ông này.

Trong các cuộc thăm dò gần đây nhất, phần lớn các cuộc đua vẫn còn rất sát sao không thể đoán trước được. Và lợi thế của đảng Dân chủ tại thượng viện rất nhỏ nên đảng Cộng hoà chỉ cần chiếm thêm một ghế là có thể lật được ngôi vị tại thượng viện.

Tại một cuộc vận động tranh cử năm 2022 – nguồn New York Times

Kết luận

Ít ra là ngay lúc này, các ứng cử viên đảng Dân chủ có cảm thấy chút nhẹ nhõm vì dường như cuộc bầu cử có vẻ không hướng tới sự lặp lại của cuộc thất bại nặng nề của năm 2010. Tuy nhiên, có nhiều ứng cử viên đã bắt đầu bày tỏ cảm giác có phần hơi ảm đạm về cuộc bầu cử và cho rằng mức độ ủng hộ dành cho đảng Dân chủ trong các cuộc thăm dò đã nhích lên hơi sớm trong tháng 7 mà đáng lẽ ra vào tháng 9 hoặc tháng 10 thì tốt hơn. Nói như thế để thấy rằng lợi thế trong cuộc bầu cử hiện đang nghiêng về phía đảng Cộng hoà, nhưng có lẽ không nhiều.

Có nhiều khả năng đảng Cộng hoà sẽ nắm giữ khối đa số ở hạ viện. Trong khi việc kiểm soát thượng viện có lẽ sẽ tuỳ thuộc vào kết quả tại tiểu bang Georgia, nhưng không phải vào tháng 11 tới đây mà rất có thể là cuộc bỏ phiếu vòng hai vào tháng 12 nếu không ứng cử viên nào đạt được tối thiểu 50 phần trăm số phiếu vào ngày 8 tháng 11 sắp tới.

VH