Thương mại hóa thể thao đại học

Trong hơn cả thế kỷ, dưới quyền điều hành của Hiệp Hội Thể Thao Đại Học Quốc Gia “National Collegiate Athletic Association”, viết tắt NCAA, làng thể thao sinh viên Hoa Kỳ luôn trung thành với triết lý tài tử; người lực sĩ sinh viên vẫn chơi thể thao vì sở thích, hậu đãi tài chánh đáng kể nhất chỉ là học bổng.

Banh rổ sinh viên quốc gia NCAA. Ảnh Morry Gash/The Associated Press

Nhưng chính NCAA qua thời gian lại trở thành bộ máy kiếm tiền khổng lồ. Một biểu hiện của mãnh lực tài chánh NCAA là ngân sách tối thiểu $120 triệu mỗi năm của 13 chương trình thể thao sinh viên lớn nhất nước:

ĐH Texas A&M University – $192.6 triệu
ĐH University of Texas at Austin – $183.5 triệu
ĐH Ohio State University – $167.2 triệu
ĐH University of Michigan – $152.5 triệu
ĐH University of Alabama – $148.9 triệu
ĐH University of Florida – $147.1 triệu
ĐH Louisiana State University (LSU) – $138.6 triệu
ĐH University of Oklahoma – $134.3 triệu
ĐH University of Tennessee – $126.6 triệu
ĐH Pennsylvania State University – $125.7 triệu
ĐH Auburn University – $124.7 triệu
ĐH University of Wisconsin – $123.9 triệu
ĐH Florida State University – $120.8 triệu

HLV DABO SWINNEY của Đại Học CLEMSON University lãnh lương cao nhất làng thể thao sinh viên Hoa Kỳ $9.3 triệu/năm. Ảnh www.washingtonpost.com

Một thí dụ khác là danh sách 10 trường đại học với chi phí đầu tư cho *mỗi* lực sĩ sinh viên trong vòng *một* năm nhiều nhất tại Hoa Kỳ ngày nay (bao gồm học bổng, ăn ở, tập luyện, trang phục, dụng cụ, di chuyển…) Tất cả đều trên $200,000 mỗi năm: ÐH University of Texas at Austin ($307,700), ÐH Louisiana State University – LSU ($272,200), ÐH University of Florida ($244,900), ÐH Auburn University ($237,200), ÐH University of Kentucky ($223,200), ÐH Florida State University ($220,600), ÐH University of Oregon ($219,200), ÐH University of Kansas ($212,000), ÐH University of Mississippi ($210,800), ÐH University of Tennessee ($210,400).

Xem thêm: Đầm Môn, Đèo Cả, Vũng Rô & Hòn Nưa

NCAA “con gà đẻ trứng vàng” còn biểu hiện qua hằng triệu công ăn việc làm được tạo ra, từ giới quản trị điều hành, huấn luyện viên, trọng tài, ký giả thể thao, đến hệ thống nhân viên yểm trợ v.v. Những “College Coach” lãnh lương cao nhất gồm: HLV Dabo swinney, ÐH Clemson University ($9.3 triệu), HLV Ed orgeron, ÐH Louisiana State University ($8.7 triệu), HLV Jim harbaugh, ÐH Michigan University ($8 triệu), HLV Jimbo Fisher, ÐH Texas A&M University ($7.5 triệu), và HLV Mike Krzyzewski, ÐH Duke University ($7.2 triệu)… Những giám đốc thể thao “Athletic Director” lãnh lương cao nhất gồm: David Williams của ÐH Vanderbilt University ($3.25 triệu), Danny White của ÐH University of Tennessee ($1.8 triệu), Jeremy Foley của ÐH University of Florida ($1.3 triệu), và Barry Alvarez của ÐH University of Wisconsin ($1.2 triệu)…

ĐH Texas A&M University dành cho các chương trình thể thao sinh viên ngân sách hằng năm cao nhất quốc gia – gần $200 triệu. Ảnh Benjamin Knox Gallery

Ðể đối chiếu, các PRO-Coach trên làng thể thao nhà nghề lãnh lương cao nhất là: HLV Bill Belichick (banh bầu dục NFL New England Patriots – $12 triệu), HLV Gregg Popovich (banh rổ NBA San Antonio Spurs – $11 triệu, HLV Pete Carroll (banh bầu dục NFL Seattle Seahawks – $11 triệu), HLV Doc Rivers (banh rổ NBA Los Angeles Clippers– $10 triệu), HLV Jon Gruden (banh bầu dục NFL Oakland Raiders – $10 triệu)… Còn “Pro Sport” General Manager có lương năm từ $1 triệu tới $6 triệu mỗi năm, cách chung là người lãnh lương cao thứ nhì–chỉ kém HLV trưởng (nhưng các GM không hẳn dưới quyền HLV, mà thường chịu trách nhiệm trực tiếp trước giới chủ nhân về các hoạt động thể thao cũng như nhân sự của đội).

Xem thêm: Lối đi trong vườn (kỳ 2)

Từ khi thành lập năm 1906, tôn chỉ của Hiệp Hội Thể Thao Ðại Học Quốc Gia NCAA biểu dương sự công bằng; thái độ cầu tiến, cởi mở, lòng trung thực, tinh thần thượng võ, sự bao dung chấp nhận những khác biệt v.v. Nửa đầu thế kỷ 20 trở về trước, thể thao đại học HK thực sự “tài tử”, không tạo ra lợi nhuận đáng kể. Nhưng sự ra đời của TV, kéo theo với nó là tỉ tỉ Mỹ kim tiền quảng cáo tài trợ đã làm mọi chuyện thay đổi. Ngày nay, thể thao đại học Hoa Kỳ được NCAA điều hành rất nhà nghề. Tiền bản quyền đưa lên TV các giải thư hùng thể thao đại học mỗi năm đạt tới hằng trăm triệu Mỹ kim. Các trường đại học Hoa Kỳ thu hút được cả nhân tài lẫn tài trợ từ các tên tuổi lừng lẫy. Trong các môn thể thao thì banh rổ nam “Men’s Basketball” giúp NCAA hái ra tiền nhanh nhất. Còn 5 giải thể thao sinh viên lẫy lừng nhất, gọi là “Power 5 Conferences”— the Big Ten, Big 12, Pacific-12, Southeastern Conference, và Atlantic Coast Conference — thì hùng mạnh nhờ banh bầu dục.

Chỉ trong một thập niên (2004-2014), 48 chương trình thể thao sinh viên lớn nhất tại Hoa Kỳ ghi nhận số tiền thu nhập lẫn chi tiêu tăng vọt $2 tỉ. Ảnh The Washington Post

5 giải thể thao sinh viên lớn nhất mệnh danh là “Power 5 Conferences”. Ảnh www.saturdaydownsouth.com

Với phán quyết mới nhất của Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ, các trường đại học thành viên của NCAA kể từ niên khóa 2021-22 có quyền trả thù lao vô giới hạn cho các lực sĩ sinh viên thượng thặng qua nhiều hình thức khác nhau. Rồi sẽ có nhiều sinh viên triệu phú nhờ chơi thể thao đi lại nhởn nhơ trong khuôn viên đại học. Khảo sát thị trường cho thấy một số lực sĩ sinh viên dư sức kiếm trên $100,000/năm nhờ nổi tiếng trên thế giới mạng xã hội ảo “Social Media” như Instagram, Twitter, TikTok… Mỗi “Post” của các sinh viên ngôi sao này có thể mang lại $100-$4,000.

Xem thêm: Đà Lạt & phượng tím

Có những khán giả rồi sẽ “hoài cảm” ít nhiều về cái thời “tài tử” của thể thao đại học, nơi sinh viên đi học, phát triển con người, không phải để kiếm tiền, trong khi vẫn thi triển năng khiếu thể thao. Xưa kia, ngoài được đi học miễn phí trong vòng bốn năm, nhờ học bổng thể thao, lực sĩ sinh viên còn được tài trợ tiền ăn ở, tiêu xài vặt (gọi là “Stipend”)… trị giá hằng trăm ngàn Mỹ kim. Ngoài đãi ngộ tài chánh, nhà trường còn dành nhiều yểm trợ khác cho giới lực sĩ sinh viên: cố vấn giáo dục, chuyên viên dinh dưỡng, y tế, tập luyện, trang bị v.v. Cũng nhờ chơi thể thao và tranh hùng liên miên, lực sĩ sinh viên được đi đó đây nhiều, có dịp tiếp xúc nhiều người nhiều giới. Chính các mối dây liên đới này trên thực tế giúp họ kiếm được những công ăn việc làm rất tốt sau khi ra trường. Chơi thể thao còn là một trong những phương pháp giáo dục giúp sinh viên học cách làm việc chung, sống tập thể, hòa đồng, bớt ích kỷ v.v. Những kỹ năng đó sẽ tiếp tục theo đuổi họ suốt đời. Phán quyết tối quan trọng của Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ hôm Thứ Hai 21/6/2021 sẽ thay đổi căn cơ hoạt động thể thao học đường. Dù muốn dù không, NCAA, khán giả, lẫn nhiều phía liên đới khác, sẽ bắt buộc phải thay đổi, thích nghi.