Có nhiều danh ngôn nói về cà phê, nhưng có một câu nói của một tác giả vô danh làm tôi thích, đó là “Người ta thường nói tiền không mua được hạnh phúc. Họ nói dối. Tiền mua được cà phê. Cà phê khiến tôi hạnh phúc”.

Đồi trồng cà phê. Photo: TTT/trẻ

Buổi sáng thức dậy, với tôi, một ngày làm việc không thể bắt đầu nếu không có tách cà phê. Cà phê làm tôi tỉnh người, hương vị của nó khiến đầu óc tôi tỉnh táo và cỗ máy con người mới thực sự khởi động khi ngấm vào dòng nước nâu thơm đó. Tôi không ngạc nhiên khi thấy nhiều học sinh ngồi học bài trong các quán cà phê Starbucks cả ngày mà có em không mua một ly cà phê nào vì không có tiền. Các em bảo “Ngoài free internet, mùi cà phê quyện thơm lừng trong ấy làm các em tỉnh ngủ”. Dài dòng hơn, để tỉnh ngủ, tôi kể bạn nghe câu chuyện về cà phê và cách ứng xử trong cuộc sống, rất thú vị.

‘Hạt cà phê, củ cà rốt và quả trứng’. Có một cô gái đến thăm mẹ và than thở về đời sống cô bây giờ trở nên khó khăn khiến cô mệt nhoài, thấy chán và muốn từ bỏ cuộc sống. Mẹ cô dẫn cô ra nhà bếp và bỏ lên bếp một nồi nước. Bà bỏ vào đấy một củ cà rốt, một quả trứng và một nắm hạt cà phê. Khoảng 20 phút sau, bà vớt ba thứ ra để trên đĩa. Bà trao củ cà rốt cho cô bảo bẻ ra và hỏi cô cảm nhận củ cà rốt thế nào. Cô bảo “mềm”. Bà lại vớt quả trứng bóc vỏ và hỏi ý kiến cô, bên trong ra sao, cô nói quả trứng được luộc nên bên trong giờ cứng hơn. Bà rót nước trong nồi ra ly đưa cô nếm, cô cười, khen cà phê thơm quá. Bà giảng giải: Cả ba thứ được đưa vào cùng một môi trường, một nhiệt độ. Củ cà rốt trở nên mềm yếu. Quả trứng, bên trong từ chất lỏng biến thành cứng cáp, trong khi cà phê thì quyện vào nước cho ta một thứ nước thơm tho. Vậy trong một môi trường sống, con chọn thành củ cà rốt, yếu đuối dễ gãy, một quả trứng cứng cáp hơn để chống chỏi với đời nhưng trái tim thành cay đắng và vô cảm, hay hoà quyện vào đời sống để trở nên một thứ nước cà phê thơm tho và sống hạnh phúc.

Cây cọ sáp cao 60 mét vùng thung lũng Cocora. Photo: TTT/trẻ

Có thể nói câu chuyện như một ngụ ngôn về đời sống khuyên dạy con người trong cách ứng xử rất thú vị và có liên quan tới cà phê.

Tôi được một người bạn mê cà phê đến độ rủ tôi đi Colombia để xem xứ cà phê nổi tiếng này họ trồng trọt ra sao. Tôi nghe lạ và tò mò nên đồng ý tháp tùng chị lên đường viếng xứ cà phê, dù nghe nói nơi đây có nhiều biến loạn chính trị, bạo lực lẫn ma túy.

Thuyết trình viên dẫn giải Tour Cà Phê. Photo: TTT/trẻ

Sau khi viếng thủ đô Bogota, chúng tôi bay tới thung lũng Cocora nơi có những cây wax palm (cọ sáp) cao nhất thế giới, có khi tới 60 mét. Vùng lũng xanh này thuộc Los Nevados National Park, nơi có rất nhiều cây cọ sáp cao ngất ngưởng mà người ta dùng sáp của nó để làm đèn cầy. Xa xa là triền núi Andes của Nam Mỹ, cao khoảng 1,800 mét, một trong những dãy núi dài nhất thế giới. Ðó cũng là khu vực trồng cà phê lâu đời có quy mô rộng lớn với chất lượng tốt lẫy lừng, còn có tên gọi khác là “Tam giác cà phê”. Không giống những vùng núi khác, nơi này đậm chất màu mỡ của đất núi lửa, lại mưa nhiều nên cà phê được canh tác thành nhiều mùa. Vì không có con đường tắt nào qua những lối đi bụi bẩn bắt chéo qua các sườn núi dốc đứng, người công nhân không thể dùng bất kỳ phương tiện nào mà phải leo bộ lên triền cao để chăm bón cho những cây cà phê, khi đến độ chín đầy những trái mọng đỏ. Bên cạnh đó là vòng đai núi lửa, không biết sẽ phun trào vào lúc nào.

Chúng tôi ghé ngủ đêm ở một Resort để sáng hôm nay đi thăm sớm một nông trại trồng cà phê trong vùng Armenia. Tour cà phê dài đến nửa ngày được tổ chức rất chu đáo, có người hướng dẫn lớp lang. Du khách được chia ra từng nhóm, độ khoảng mười mấy người một nhóm. Câu chuyện cà phê tour được bắt đầu từ lúc gieo hạt cho tới khi thành thức uống thơm lừng trong chiếc tách cà phê cho mọi người nếm thử. Khách được nghe thuyết trình, hướng dẫn, thay quần áo công nhân để trải nghiệm việc hái cà phê và chụp hình, coi show v.v.

Hạt cà phê lên mầm. Photo: TTT/trẻ

Người thuyết trình viên bắt đầu dẫn du khách vào trang trại, nơi có những dãy cà phê xanh ngát trồng xen lẫn với các hàng chuối cao nặng trĩu quả. Bằng một giọng Anh Ngữ thông thạo, anh ta nói về độ cao, địa hình, và tính chất đất cát trồng trọt đặc trưng của Colombia. Những hạt cà phê được gieo lúc nào, nở hoa ra sao, trải qua những tiến trình chăm bón rất công phu. Cà phê được trồng và thu hoạch quanh năm, nhưng mùa thu hoạch chính là từ tháng 10 đến tháng 3. Do đó, tôi có cơ duyên thấy được hoa cà phê nở trắng tinh tuyền bên cạnh những trái cà phê đỏ, chín mọng, trông thật đẹp mắt. Ngược lại, ở Tây Nguyên Việt Nam, cuối tháng 11 cho tới cuối tháng 4 mới là thời gian hoa cà phê nở trắng muốt tinh khôi trên bạt ngàn những cánh đồng của thủ phủ cà phê VN.

Anh ta cũng nhấn mạnh về năng lượng sản xuất cà phê của Colombia đứng thứ ba thế giới, sau Việt Nam đứng thứ nhì và Brazil thứ nhất. Với khí hậu và điều kiện có được, Colombia là quốc gia duy nhất sản xuất hạt cà phê Arabica 100% chế biến ướt.  Hạt cà phê Arabica có tính acid vừa phải, có vị chua xen lẫn vị ngọt, mùi hương quyến rũ đặc trưng, dễ nhận biết nhất vùng Nam Mỹ. Ngược lại, phần lớn hạt cà phê trồng ở Tây Nguyên VN là Robusta, ưa nắng, trồng ở đồi núi thấp, có mùi thơm dịu, nhiều vị đắng hơn.

Đơm hoa và kết trái. Photo: TTT/trẻ

Colombia có hơn 600,000 trang trại, chủ yếu là các trang trại nhỏ của các gia đình có diện tích dưới 5 mẫu, nằm trên các ngọn đồi ở độ cao 1,200 đến 2,000 mét trên mực nước biển.

Khi cà phê chín rộ, người công nhân phải hái bằng tay nên các nông trại cần rất nhiều công nhân, phần lớn đến từ Venezuela. Du khách được mặc áo công nhân, đeo cái giỏ nhựa đi hái cà phê để thử nghiệm cuộc sống nông trại. Du khách được chỉ bảo trái cà phê chín tới độ nào có thể hái được. Sau 15 phút trải nghiệm người hướng dẫn tuyên bố kết quả số hạt cà phê mỗi du khách hái được chỉ tương đương với khoảng lương vài xu một ngày. Mà số trái du khách hái rất lộn xộn, có trái chín rồi, trái chưa tới độ chín v.v. Khi được hỏi số lương công nhân hái cà phê được trả là bao nhiêu anh ta không tiết lộ mà chỉ trả lời một cách thật thà “rất rẻ”. Cứ 200kg trái cà phê tươi thì sản xuất được 30kg hạt cà phê rang xong, sẵn sàng để uống.

Du khách đang hái cà phê. Photo: TTT/trẻ

Trái cà phê được hái xong phải được chọn lựa phân loại rồi cho lên men, rửa sạch, phơi khô, và đem rang. Tất cả đều được trình bày cặn kẽ cho du khách xem. Anh nói cách rang của Colombia rất cẩn thận, chỉ vừa chín tới và quan trọng nhất là không để cháy, nên cà phê không có vị đắng. Có 3 loại hạt rang: trung bình, quá lửa và rang cháy. Anh ta chỉ trích loại cà phê mà Starbucks dùng là loại rang cháy, mất hết mùi hương chỉ còn lại vị đắng, mà giá lại bán rất cao so với cà phê Colombia.

Thật ra Starbucks trộn hai loại hạt Arabica và Robusta nên cà phê có vị đắng. Khách hàng ưa thích cà phê Starbucks có lẽ tại Starbucks rất sáng tạo. Họ luôn tìm cách pha trộn cà phê với nhiều thứ hay mùi vị khác nhau khiến ly cà phê trở nên đa dạng, thoả mãn được nhu cầu của nhiều loại khách hàng khác biệt. Người ta vào Starbucks không chỉ để uống cà phê mà họ còn thưởng thức các thứ bánh và thức giải khát khác, cũng như không khí và nơi chốn trang nhã, ấm cúng của tiệm.

Máy rang cà phê. Photo: TTT/trẻ

Sau đó khách dự Tour được uống và thử cà phê của nông trại anh làm, nhưng chỉ có cà phê nguyên chất và đường, vì dân Colombia không cho sữa hay cream vào cà phê.

Gần cuối Tour, khách được mượn quần áo công nhân hái cà phê để chụp hình nơi nhà kho của trang trại hay vài cảnh trí dựng sẵn. Theo tôi có lẽ mục này vui nhất vì ai cũng hí hửng chạy ra chạy vào thay quần áo xong í ới gọi nhau chụp hình cả nhóm hoặc selfie tới tấp.

Tour của chúng tôi có bao ăn trưa ở trang trại với các món ăn bình dân của xứ Colombia, gồm trứng chiên, cơm, thịt và một lát trái bơ, một lát chuối chiên. Nếu bạn đọc có dịp ghé thăm Colombia, đừng quên tham gia một Tour đi xem các nông trại trồng cà phê nhé, rất thú vị các bạn ạ.

TTT thực hiện

Orange County, CA