Trong chuyến công du châu Á vừa qua, ở trạm dừng chân cuối cùng tại Nam Hàn vào hôm thứ Năm 30 tháng 10, ông Trump đã đăng trên trang mạng Truth Social ra lệnh cho Bộ Chiến tranh (Bộ Quốc phòng cũ) bắt đầu thử nghiệm vũ khí nguyên tử của Hoa Kỳ “trên cơ sở tương đương” với Nga và Trung Quốc.
Ông không nói rõ thêm chi tiết nhưng rất có thể ám chỉ việc tiến hành các cuộc thử nghiệm bay của hệ thống phóng vũ khí. Hoặc cũng có thể là các cuộc thử nghiệm tạo ra sức công phá, điều mà Hoa Kỳ đã ngưng thực hiện kể từ năm 1992, sau khi Washington và Moscow đồng ý về thỏa thuận cấm thử nghiệm hạt nhân.
Trong một buổi nói chuyện tại Viện Hudson năm 2019, Trung tướng Robert Ashley, lúc đó là Giám đốc Cơ quan Tình báo Quốc phòng, nhận xét rằng có thể Nga đã không tuân thủ theo đúng nguyên tắc của thỏa thuận cấm thử nghiệm vũ khí nguyên tử. Trên thực tế, Trung Quốc và Nga âm thầm đầu tư mạnh mẽ vào các chương trình hạt nhân của mình và đồng thời có những hành vi hung hăng đối với các nước láng giềng. Trung Quốc ngày đêm khuếch trương kho vũ khí hỏa tiễn đa dạng và gấp rút hiện đại hóa của họ. Còn Nga thì đặc biệt ngày càng tỏ ra hăng máu hơn trong các cuộc thử nghiệm phóng vũ khí nguyên tử cũng như chính sách gây hấn của họ, cụ thể là cuộc tấn công Ukraine. Đây là lần đầu tiên Hoa Kỳ phải đối mặt với hai đối thủ hạt nhân cùng một lúc. Việc Mỹ tuyên bố không nhân nhượng trước hành vi đe dọa hạt nhân của Nga có thể là điều nên làm và cần làm.
Cho dù Mỹ nhắc đến chữ “thử nghiệm”, có nghĩa Hoa Kỳ đang gấp rút cải thiện và điều chỉnh chính sách răn đe hạt nhân của mình. Để làm được điều này, theo ý kiến của nhà nghiên cứu Rebeccah Heinrichs thuộc Viện Hudson, Mỹ nên để hiệp ước kiểm soát vũ khí cuối cùng giữa Hoa Kỳ và Nga – tức Hiệp ước Tài giảm Vũ khí Chiến lược Mới (New Strategic Arms Reduction Treaty: New START) sẽ hết hạn vào tháng Hai tới đây.
Về hiệp ước New Start
Vài tuần trước đó, ông Putin đã đề nghị TT Trump gia hạn hiệp ước New Start trong một nỗ lực nhằm lấy lòng Mỹ. TT Trump nói rằng ông sẽ xem xét lại nhưng điều ông nên làm là từ chối lời đề nghị này. Hiệp ước New START được đàm phán dưới thời Tổng thống Obama và sau đó được Tổng thống Biden gia hạn. Để tuân thủ hiệp ước Hoa Kỳ phải giảm 25% số lượng bệ phóng chiến lược đã có sẵn, trong khi Nga không phải giảm bất kỳ số lượng nào.
Sau khi hiệp ước bắt đầu có hiệu lực, Bộ trưởng Quốc phòng Anatoly Serdyukov của Nga tuyên bố rằng Nga sẽ gia tăng số vũ khí nguyên tử đến mức giới hạn được quy định trong hiệp ước. Hiệp ước này cũng không ngăn chặn việc Nga phát triển vũ khí nguyên tử chiến thuật, vốn có số lượng nhiều hơn gấp 10 lần so với số lượng của các quốc gia châu Âu trong khối NATO gộp lại. Các điều khoản được thượng viện phê chuẩn trong hiệp ước này đòi hỏi là các hiệp ước tiếp theo phải bao gồm việc cắt giảm vũ khí nguyên tử chiến thuật.
Chấm dứt hiệp ước New Start
Vào ngày 3 tháng 2 năm 2021, Tổng thống Biden đã đồng ý gia hạn hiệp ước thêm 5 năm. Nhưng chỉ một năm sau, Nga xâm lăng Ukraine và ngừng tuân thủ các điều khoản ghi trong hiệp ước New START đòi hỏi phải xác định tại chỗ những vị trí có đặt hệ thống vũ khí nguyên tử. Gần đây, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ thừa nhận rằng Nga có thể đã vượt quá mức giới hạn về số lượng đầu đạn nguyên tử so với năm 2024.
Cũng theo ý kiến của nhà nghiên cứu Heinrichs, gia hạn hiệp ước New START sẽ giúp ngăn chặn Nga sử dụng vũ khí nguyên tử ở Ukraine hoặc tấn công một quốc gia NATO bằng loại vũ khí quy ước sẽ trở nên khó khăn hơn. Điều đó cũng sẽ làm suy yếu khả năng răn đe của Hoa Kỳ đối với Trung Quốc, quốc gia đã gia tăng kho vũ khí nguyên tử của họ lên hơn gấp 3 lần trong vòng 5 năm qua và đang ngày càng hợp tác chặt chẽ hơn với Moscow.
Vào tháng 8 năm 2019, ông Trump lúc đó là tổng thống, đã rút khỏi Hiệp ước Vũ khí Nguyên tử Tầm trung, với lý do Nga đã không tuân thủ và không có điều khoản nào trong đó để nhằm kiểm soát chương trình phát triển hỏa tiễn của Trung Quốc. Những lý do tương tự trên cũng có thể áp dụng cho hiệp ước New START.
Chính sách đối phó
Để đối phó với tình trạng an ninh của thế giới trong tương lai, Hoa Kỳ sẽ phải hiện đại hóa hoàn toàn bộ 3 kho vũ khí nguyên tử của mình (bao gồm hỏa tiễn đạn đạo liên lục địa trên bộ, hỏa tiễn đạn đạo phóng từ tàu ngầm dưới biển và máy bay thả bom có khả năng trang bị vũ khí nguyên tử). Điều đó đòi hỏi Hoa Kỳ phải xem xét lại các quy định xung quanh chương trình Sentinel, là chương trình để nhằm thay thế các loại hỏa tiễn đạn đạo liên lục địa đã cũ, và loại bỏ các rào cản không cần thiết và tốn kém để tránh chậm trễ và gia tăng chi phí. Chế tạo tàu ngầm thế hệ mới cũng như nâng cấp các loại tàu ngầm hiện có để kéo dài thời gian hoạt động của chúng và nhanh chóng mở lại các bệ phóng hỏa tiễn đã bị ngưng hoạt động do trước đây ráo riết tuân thủ hiệp ước New START.
Hoa Kỳ có lẽ cũng cần phải gia tăng gấp đôi số lượng máy bay ném bom tàng hình thế hệ mới B-21, lý do là vì kỹ thuật tàng hình cho tới nay vẫn là một trong những lợi thế vượt trội rõ rệt của Mỹ so với Trung Quốc và Nga. Loại máy bay ném bom vừa chở được vũ khí quy ước lẫn vũ khí nguyên tử này sẽ giúp trấn an các đồng minh ở châu Á và châu Âu đang bị đe dọa bởi Bắc Kinh và Moscow. Nếu Trung Quốc quyết định xâm lăng Đài Loan, Nga có thể coi đó là cơ hội để chiếm một số lãnh thổ ở châu Âu. Lúc đó B-21 của Mỹ sẽ được dùng làm “ngáo ộp” để “khè” hai ông kễnh này
Nhìn lại lịch sử, những chính sách đối ngoại tỏ ra nhượng bộ và thân thiện thường khiến cho một số kẻ không biết điều lấn lướt thêm. Thử nghiệm vũ khí nguyên tử cũng là một cách răn đe đối phương mà lâu nay Mỹ vẫn áp dụng và theo đuổi, nghe có vẻ hung hăng, hầm hố nhưng thực tế nó đã và đang mang lại hiệu quả trong việc duy trì hòa bình thế giới.
VH
Những điều cần biết về Hiệp ước New START
– Ký năm 2010 giữa Hoa Kỳ và Nga, có hiệu lực từ 2011, nhằm giới hạn kho vũ khí hạt nhân của hai nước.
– Mỗi bên chỉ được phép giữ tối đa 1,550 đầu đạn hạt nhân và 700 bệ phóng (ICBM, SLBM, máy bay ném bom).
– Cho phép hai nước được kiểm tra trực tiếp các căn cứ hạt nhân của nhau để bảo đảm sự minh bạch
– Tổng thống Biden đã gia hạn hiệp ước thêm 5 năm, đến tháng 2 năm 2026 là hết hạn. Đây là hiệp ước kiểm soát vũ khí hạt nhân cuối cùng còn hiệu lực giữa hai cường quốc hạt nhân.
– Từ sau khi Nga xâm lược Ukraine, Moscow đình chỉ việc tuân thủ thanh tra, khiến hiệp ước rơi vào tình trạng tê liệt và có thể dẫn đến nguy cơ chạy đua hạt nhân mới.
