Giải Nobel được đặt theo sau tên của Alfred Nobel, một kỹ sư hóa học, nhà phát minh thuốc nổ, người Thụy Điển. Trước khi qua đời ở tuổi 63 (1833 – 1896), Alfred Nobel đã để lại bản di chúc ghi rằng tài sản của ông sẽ được lập thành quỹ làm giải thưởng cho những người có óc sáng tạo, phát minh tìm tòi ra những ích lợi tốt nhất, đóng góp to lớn cho nhân loại” trong các lãnh vực: hóa học, vật lý, y học, sinh học, văn học và hòa bình.
Chuyện tình yêu của Apollo và Daphne
Mỗi năm khi trao giải Nobel, những người đoạt giải thường được nhận một huy chương vàng và phần thưởng bằng tiền tệ. Tuy không đeo “Vòng Nguyệt Quế”, người đoạt giải Nobel vẫn mang biểu tượng của người anh hùng chiến thắng đầy vinh quang.
Tiếng Anh “Laureate” có nghĩa là “người đoạt giải”, lấy thẳng từ chữ Latin “Laureatus”, có nguồn gốc và lai lịch từ những người anh hùng Hy Lạp, đạt chiến thắng vinh quang, được đội lên đầu chiếc vương miện bằng lá Nguyệt Quế.
Truyền thống dùng từ “Laureate” dành cho giải Nobel được mô tả lần đầu tiên trong tự điển Oxford vào năm 1947, trong khi giải Nobel đầu tiên được công bố vào năm 1901. Mặc dù “Laureate” chỉ được dùng sau này, nhưng tự điển có thêm một từ mới bao hàm ý nghĩa sâu sắc cho một tiêu đề trong một giải thưởng có tầm ảnh hưởng lớn trên thế giới.
Nguyệt Quế Hy Lạp là một loại cây có bụi lớn, lá xanh mướt và thơm, thường thấy ở vùng ven Địa Trung Hải. Lá Nguyệt Quế dài và rộng có khía răng cưa, mọc thành từng cặp. Quả màu đen dài khoảng 1 cm, chứa một hạt nhỏ xíu.
Pythian Games
Theo sử sách, Nguyệt Quế là một loại cây hữu dụng, một vị thuốc có từ ngàn năm trước. Người La Mã dùng lá để trị rắn cắn và ăn lá như một loại thuốc gây ói mửa. Họ còn trộn lá Nguyệt Quế với các loại dâu để trị cảm lạnh. Người Hy Lạp dùng lá Nguyệt Quế (Bay Laurel) để trị ngứa, có khi nấu lên để làm thuốc sát trùng. Ngoài làm thuốc trị bịnh, lá còn được dùng làm gia vị nấu ăn (Bay leaves).
“Laurus” là tên gọi cây Nguyệt Quế của người La Mã nhưng thật ra nó có nguồn gốc từ Hy Lạp. Người Hy Lạp gọi là cây Daphne – cây Thụy Hương, để tưởng nhớ vị nữ thần trong huyền thoại về mối tình buồn thảm của thần Apollo và Daphne.
Thần Apollo bị trừng phạt bởi vì đã nhạo báng thần Cupid (thần ái tình) là trẻ con “lau mũi chưa sạch” mà đòi khoe tài. Để trả đũa cho bõ ghét vì bị khi dễ, Cupid đã trổ tài thần thánh bắn mũi tên “yêu” vào tim khiến Apollo say mê Daphne, nhưng lại bắn mũi tên “sợ hãi tình yêu” vào tim của Daphne khiến nàng không biết rung động, không thèm muốn ái ân, nguyện giữ trọn đời ngây thơ, trinh trắng.
Apollo gặp gỡ Daphne rồi yêu mê say đắm, muốn tỏ tình nên cố đeo bám theo đuổi. Nhưng nàng Daphne luôn sợ hãi, trốn chạy và sau cùng phải cầu cứu cha là một vị thần sông, người cha đã biến cô con gái của mình thành cây Nguyệt Quế xanh mướt.
Vòng Nguyệt Quế
Mặc dù không còn mang hình dáng của một nàng tiên nữ xinh đẹp, Apollo vẫn mãi mãi yêu Daphne và cây Nguyệt Quế trở thành một bảo vật được tôn thờ, trân quý của Apollo, vị thần bảo trợ của âm nhạc, thơ văn, nghệ thuật, kiến thức và chân lý. Apollo kết lá Nguyệt Quế thành chiếc vương miện đội lên đầu để tưởng nhớ mãi mối tình không thành với nàng Daphne.
Hai năm một lần, người Hy Lạp thường tổ chức những trận thi đấu Pythian Games tại Delphi sau Olympic Games. Không giống Olympic, Pythian là những cuộc tranh tài về ca hát, thơ văn, ca múa và sau này mới có thể dục thể thao. Thế kỷ thứ sáu trước Công Nguyên, vào thời kỳ đầu phục hưng, để tỏ lòng tôn kính Apollo, người ta đã dùng vòng Nguyệt Quế làm biểu tượng để vinh danh, truy tặng những nhà thơ, nhà văn đoạt giải.
Trong khi tổ chức những cuộc tranh tài thường có những xung đột đầy bạo lực. Có thể đây là lý do người La Mã dùng vòng Nguyệt Quế, mang ý nghĩa tượng trưng cho hòa bình cũng như tuyên dương những người thắng cuộc khi chấm dứt cuộc tranh tài.
Là một biểu tượng từ thời cổ Hy Lạp, vòng Nguyệt Quế thật thích hợp, xứng đáng để trao tặng, vinh danh những người tài giỏi đã đạt những thành quả xuất sắc về y học, vật lý, hóa học, văn học, kinh tế và hòa bình. Đặc biệt là giải “Nobel về hòa bình” thường chỉ là một Vòng Nguyệt Quế “mỏng manh” trao tặng cho những người đã và đang đấu tranh không ngừng nghỉ để đạt được một nền hòa bình “thật sự” cho chính quê hương của họ và cho thế giới đại đồng.
GVV
