1. Tối hôm đó ngồi trong một quán ăn ở Cần Thơ, thưởng thức món bún chả Tiều, chúng tôi ôn lại đoạn đường đã qua hoàn toàn ngẫu hứng bởi Cần Thơ không phải là đích đến của chuyến đi.
Khởi hành từ Sài Gòn bằng xe máy lúc 9h30 dưới cái nắng tháng Tư nóng gắt. Mục tiêu xa nhất chỉ là Vĩnh Long, nghĩa là phải đi gần 150 km rồi. Thế nhưng, dù chạy không nhanh và thỉnh thoảng ghé nghỉ ở các quán cà phê võng bên đường, chúng tôi đến Nhà thờ Chánh toà Vĩnh Long chỉ mới 3 giờ chiều.
Sau khi đi một vòng khắp thành phố, chúng tôi vào một quán cà phê trong sân vườn Bảo tàng Vĩnh Long – một khuôn viên biệt thự, kiến trúc Pháp còn giữ lại khá đẹp, nhìn ra dòng sông Cổ Chiên. Chúng tôi bàn tính đi thêm 40 km nữa về Cần Thơ nghỉ lại đêm.
Cầu Cổ Chiên
Sáng hôm sau chúng tôi đi Trà Ôn. Qua cầu Cần Thơ, chúng tôi theo Quốc Lộ 54, rẽ lối vào nhà thờ Trà Ôn, được xây dựng từ năm 1925 để đến chợ Trà Ôn.
Theo tài liệu, Trà Ôn là quận của tỉnh Cần Thơ từ năm 1921. Năm 1956, chính quyền Sài Gòn cho thành lập tỉnh Tam Cần, lấy thị trấn Trà Ôn làm tỉnh lỵ. Năm 1957, tỉnh Tam Cần bị giải thể, Trà Ôn nhập vào tỉnh Vĩnh Bình. Năm 1967, quận Trà Ôn thuộc tỉnh Vĩnh Long. Sau ngày 30 tháng 04 năm 1975, Trà Ôn trở thành huyện của tỉnh Cửu Long. Năm 1977, huyện Trà Ôn bị giải thể nhập vào các huyện Cầu Kè và Vũng Liêm, tỉnh Cửu Long.
Năm 1981, huyện Trà Ôn được tái lập, trên cơ sở tách thị trấn Trà Ôn cùng 8 xã từ huyện Cầu Kè và 3 xã từ huyện Vũng Liêm,
Bên sông Cổ Chiên
Ngày 26 tháng 12 năm 1991, tỉnh Cửu Long tách thành tỉnh Vĩnh Long và tỉnh Trà Vinh, huyện Trà Ôn thuộc tỉnh Vĩnh Long.
Có thể vì cái lịch sử thăng trầm tách ra, nhập vào, giải thể, tái lập nên nhìn chung Trà Ôn vẫn còn hiền hoà, bình dị, kinh tế chưa khởi sắc lắm!
Vài căn nhà người Hoa ở phố chợ, một ngôi nhà thời Pháp, chợ nhỏ nhưng nhộn nhịp. Phía sau chợ là bến sông, ghe thuyền xuôi ngược ra vô. Sông rộng, bờ bên kia cây lá xanh dày vừa thơ mộng, vừa dân dã, trông đẹp dịu dàng, mộc mạc. Ngồi ở một quán cà phê bên sông, ăn tô hủ tiếu ngon mà rẻ, trò chuyện với mấy người xe ôm, lái thuyền mới biết nơi này đã từng một thời rất phồn thịnh vì là chợ mua bán sản vật của người dân từ các cồn Lục Sĩ, Tân Quy, Cồn Sừng… chở ra.
Phố chợ Trà Ôn
Chợ nổi Trà Ôn là chợ nổi cuối cùng trên sông Hậu trước khi đổ ra biển, nằm giữa ngã ba sông Hậu (người dân ở đây gọi là sông Trà Ôn) và sông Măng Thít. Bây giờ không còn chợ nổi, nhưng thật thú vị khi nhìn cảnh ghe thuyền, phà xuôi ngược trên sông dễ khiến liên tưởng về thời sầm uất, nhộn nhịp bán mua cách đây không lâu lắm.
Rời bến sông, chúng tôi đi một vòng phố chợ. Một dãy phố có rất nhiều quán ăn. Đặc biệt có món bún bò viên ăn kèm với rau chuối. Chúng tôi mỗi người… ăn thêm một tô. Ngon tuyệt vời!
Chợ quê, món ăn nào cũng rẻ từ bánh khọt cho đến phở, bún riêu…
Nơi đây ngày trước còn chợ nổi Trà Ôn rất nhộn nhịp
Hôm ấy tôi thấy một bà cụ ngồi trên bậc thềm gần chợ, cạnh có hai cái bị, trong một bị chỉ có một con vịt con. Tò mò tôi hỏi sao bà mua chỉ một con vịt? Bà cụ bảo: “Bữa trước mua mười con vịt về nuôi, chết mất một con, hôm nay đi chợ mua thêm một con”. Câu chuyện nhỏ dễ thương làm sao!
Sau khi “lượn” một vòng thị trấn Trà Ôn chúng tôi ghé thăm khu di tích Thống Chế Điều Bát.
Đây là di tích lịch sử được xây dựng vào năm Canh Thìn 1820, đời vua Minh Mạng. Là nơi thờ Thống chế Điều Bát Nguyễn Văn Tồn (1763-1820), một danh tướng thời nhà Nguyễn. Ông có công lớn trong việc giúp Thoại Ngọc Hầu chỉ huy quân dân đào kênh Vĩnh Tế (Châu Đốc – An Giang) và giúp dân các vùng trong tỉnh Vĩnh Long và Trà Vinh khai khẩn đất hoang, thành lập nhiều xóm làng.
Trên sông Trà Ôn
Năm 1828, vua Minh Mạng sắc phong ông là Trung Đẳng Thần, hàm ân Trung Dũng Thiên Trực, tước Dung Ngọc Hầu. Vợ ông được ban mỹ tự Hiền Thục Chi Thần Thống Chế Đại Quan. Phía sau đền thờ có khu mộ của ông và phu nhân.
Rời Trà Ôn đích đến là cầu Cổ Chiên chúng tôi… đi lạc. Bản đồ Google thể hiện loằng ngoằng. Chúng tôi quyết định tới đâu hỏi đường tới đó. Nhờ vậy mới ngắm được cảnh đồng quê mùa lúa xanh thì con gái. Qua những cánh đồng cói, thơm mùi cói mới cắt như mùi cỏ mà nồng nàn hơn. Trên đường làng, cói phơi xoè, ngay hàng thẳng lối. Hai bên đường, hoa vàng, hồng, đỏ, tím, trắng đỏ khoe sắc hồn nhiên trong nắng khiến đường quê trông bình yên và… lãng mạn.
Bên đường, nhiều quán bán những sản vật quê như đậu phọng luộc, bắp luộc, bắp trái đã lột vỏ… Hôm ấy, xe máy chúng tôi gần như không còn chỗ để treo, nào là bắp, đậu, củ ấu, sầu riêng…
Cổng vào đền thờ Thống chế Điều Bát
Trưa chúng tôi đến xã Đức Mỹ, huyện Càng Long, Trà Vinh. Đói và khát, chúng tôi ghé vào một quán bên đường uống ly nước mía và ăn tô bún nem nướng khá đặc biệt với nước chan vào là tương (đậu nành) đen. Tưởng trên đời chẳng có gì ngon hơn!
Qua cầu Cổ Chiên, chúng tôi rẽ vào thành phố Bến Tre ngồi nghỉ ở quán cà phê Làng Văn và lấy sầu riêng ra ăn. Sầu riêng mùa tháng Tư ngon tuyệt vời!
Rồi mọi thứ vào quên lãng, album hình tôi chụp khá chi tiết đường đi hôm đó nằm im trong máy tính.
Dệt chiếu từ cói ở Đức Mỹ
2. Tôi sẽ không nhớ lại lần lạc đường ấy nếu vừa rồi không có một người bạn nhắn hỏi tôi biết nơi nào ở miền Tây trồng nhiều cỏ bàng không, có một khách nước ngoài muốn tìm hiểu để đặt mua các sản phẩm thủ công mỹ nghệ làm từ cỏ bàng (hay còn gọi là cói).
Tôi lục album cũ. Làng Đức Mỹ bên dòng sông Cổ Chiên hiện ra sống động. Chiếc thuyền chật vun cói thành phẩm trên khúc sông trưa vắng, những cánh đồng xanh vờn lượn, đường làng uốn cong, những ngõ hoa xinh xắn và đặc biệt, mùi hương cói nồng nàn, quấn quýt rất khó quên.
Thu hoạch cói
Trở lại Đức Mỹ lần thứ hai tôi thấy như mình quá thân thuộc nơi này. Ngoài những cánh đồng cói bạt ngàn, ấn tượng với khách còn bởi có khá nhiều những tượng đài Đức Mẹ, Chúa Ki- tô vua dọc hai bên đường đi, hàng dãy ghế đá dưới chân mỗi tượng đài. Nơi đây có các họ đạo Đức Mỹ, Bãi Xan… thuộc giáo phận Vĩnh Long.
Trên những cánh đồng cói đang vào mùa thu hoạch, có những lều nhỏ, rộn ràng công việc sơ chế cói trước khi phơi.
Chúng tôi lang thang trong làng, nói chuyện một vài gia đình sản xuất chiếu và hàng thủ công mỹ nghệ. Có những gia đình tự làm từ trồng cói đến cho ra sản phẩm là chiếu, chẳng hạn. Cói Đức Mỹ nổi tiếng về chiều cao, mùa đông xuân cói cao đến 2m, mùa mưa còn khoảng 1.8m. Cấy từ cây con, 6 tháng thu hoạch một lần và khoảng 4 năm thì xới lại trồng cói mới.
Phơi cói
Đặc biệt, do đây là vùng nước lợ nên sợi cói dai, ở vùng nước ngọt, sợi cói giòn, dễ gãy. Một cô gái 32 tuổi nói với chúng tôi, từ ngày còn bé đã thấy cha má làm cói rồi.
Rời Đức Mỹ, chúng tôi qua Vũng Liêm rồi Vĩnh Long. Những cánh đồng cói dập dờn trong gió. Mùi cỏ tươi khi thoảng, lúc đậm nồng. Cảnh se cói dưới đồng, trên đường cói phơi hàng dài xoè rất đều, thêm những đường, ngõ hoa đủ sắc làm thành bức tranh quê đẹp.
Bài và hình ĐTTT
