Narcissus – hoa Thủy tiên – loài hoa mọc trên vùng rừng núi, quanh năm mát mẻ. Vào mỗi độ xuân về, hoa Thủy tiên nở sớm, với những cánh hoa trắng như tuyết xòe quanh nhụy vàng, mùi thơm dịu dàng, khiến đất trời như bừng sống sau những ngày đông buồn lạnh lẽo.
Hoa Thủy tiên
Nhiều người yêu thích vì tin rằng hoa Thủy tiên mang đến may mắn, tài lộc và tạo năng lượng tích cực, thúc đẩy sự nghiệp phát triển. Hoa Thủy tiên còn được trồng để lấy tinh dầu chế nước hoa hoặc dùng trong y học ngừa, chống cảm cúm và lây nhiễm.
Theo thần thoại Hy Lạp, hoa Thủy tiên – Narcissus (*) có một huyền thoại thật hấp dẫn và lôi cuốn …
Narcissus, con của thần sông Cephissus và tiên nữ Liriope, là một chàng trai trẻ đẹp, được nhiều người ngưỡng mộ, yêu mê. Sinh ra đời, nhà tiên tri mù đã đoán: ”Đứa trẻ sẽ chết vào ngày nó nhìn thấy bóng hình của nó”. Bà mẹ sợ hãi, không bao giờ để gương soi hay vật gì có tính phản chiếu trong, ngoài ngôi nhà.
Echo, nàng tiên nữ xinh đẹp của rừng núi bao la. Một hôm, nữ vương Juno đi tìm chồng vì ghen, nghi ngờ thần vương đang vui đùa lả lơi cùng các nàng tiên núi. Echo đã bẻo lẻo nói nhiều để giữ chân nữ vương cho đến khi các nàng tiên trốn thoát. Khi phát hiện ra, nữ vương nổi giận, trừng phạt Echo không bao giờ được cất tiếng nói trước, chỉ lặp lại những lời cuối cùng mà người khác nói.
Echo yêu Narcissus, thường hẹn hò để nói lời tình tự, yêu đương nhưng Echo (tiếng vang) không bao giờ mở miệng nói trước, chỉ lặng lẽ ở bên chàng, chỉ lặp lại lời cuối cùng khi chàng nói. Narcissus buồn chán, ruồng bỏ Echo, chàng kiêu ngạo và khinh thường những ai đã đem lòng yêu mến mình.
Tuyệt vọng, Echo lang thang trong những hang động, thơ thẩn bên những cánh rừng hoang, buồn héo hon rồi chết… chỉ để lại những thanh âm vương vấn, vang vọng ở những nơi nàng đã từng đi qua.
Echo đau khổ, héo mòn cho đến chết vì yêu, trong khi Narcissus vẫn an nhiên, sống vui vẻ và quên nàng tiên nữ một thời đã yêu đương. Nữ thần của công bằng và trừng phạt Nemesis chứng kiến sự nhẫn tâm và kiêu ngạo của Narcissus nên quyết định trừng phạt.
Một hôm, Narcissus đi săn bắn trong rừng, mệt mỏi vì khát, nữ thần Nemesis dẫn dụ chàng đến một hồ nước trong xanh … cúi nhìn xuống hồ … trầm trồ, mê mẩn khi nhìn thấy hình ảnh phản chiếu của một chàng trai trẻ đẹp, đầy phong độ. Narcissus đắm đuối, mê say nhìn ngắm vẻ đẹp của đôi mắt rạng rỡ sáng ngời, đôi môi hé mở nụ cười, mái tóc quăn bồng bềnh nghệ sĩ và thân hình nở nang cường tráng. Từ đó, Narcissus cứ ở bên hồ, mê hoặc bởi chính bóng hình mình, không ăn uống cho đến khi gục chết. Các nữ thần núi thương hại, biến Narcissus thành bông hoa Thủy tiên, cúi đầu soi bóng bên hồ.
Câu chuyện về Narcissus và Echo, đã nói lên sự độc hại của:
“self-centered” – tính kiêu hãnh, tự cao, tự đại.
“self-love”- tự yêu mình, chỉ yêu chính mình.
“sorrow” – nỗi buồn rầu tự hại.
“unspoken love” – một tình yêu không nói nên lời và bị lãng quên.
Huyền thoại của Narcissus và Echo có thể bắt nguồn từ sự mê tín của người Hy Lạp cổ đại. Xưa kia, họ cho rằng nhìn thấy hình bóng phản chiếu của chính mình sẽ mang đến xui xẻo, thậm chí là đi vào vùng tử địa.
Narcissus soi bóng bên hồ
Nhưng, ở một số nền văn hóa không quen thuộc với những chuyện thần thoại, hoa Thủy tiên mang ý nghĩa hy vọng, may mắn, tốt lành vì là loài hoa nở sớm nhất của mùa xuân, vào khoảng lễ Phục Sinh của Thiên Chúa giáo. Có người cho rằng bông hoa đầu tiên nở là để an ủi Chúa vào bữa tiệc ly cuối cùng. Do đó, hoa Thủy tiên đã được nhiều họa sĩ nổi tiếng, ưa thích vẽ, chẳng hạn như Van Gogh, Monet và gần đây là David Hockney.
Tình yêu không được hồi đáp và niềm say mê vẻ đẹp phù phiếm đã tạo nên bi kịch. Narcissus là một chủ đề phổ biến trong văn học và nghệ thuật, các nghệ sĩ và các nhà văn đã miêu tả Narcissus là một trong những người hấp dẫn nhất trong thần thoại vì đã chứng minh rằng “Có những thứ đam mê không thể cưỡng lại”. Andre Gide đã viết về “Huyền thoại Narcissus” trong cuốn sách đầu tiên của ông và cuốn “The Picture of Dorian Grey” của Oscar Wilde cũng lấy cảm hứng từ huyền thoại hấp dẫn này.
Một trong những lý do khiến huyền thoại về Narcissus được tồn tại lâu dài trong văn hóa phương Tây, khi nhà Tâm lý học Sigmund Freud bắt đầu sử dụng thuật ngữ “Narcissus-like /giống như Narcissus” để mô tả “self-involvement / tự luyến (ái)” đã biểu thị sự “tự tham gia” một cách quá mức bình thường, một tình trạng được coi là “trẻ con” chưa trưởng thành về mặt cảm xúc.
Theo Freud, tính tự luyến không xấu, đó là một phần phát triển tự nhiên của trẻ. Những đứa trẻ khỏe mạnh phải trải qua “Giai đoạn tự luyến / Narcissistic phase”, có nghĩa là chúng phải học cách thương yêu bản thân mình trước khi học cách yêu thương người khác. Tuy nhiên, một số trẻ có thể đã bị “mắc kẹt” lâu vào giai đoạn này và bị tự luyến “nặng” đến nỗi không cưỡng lại được. Freud mô tả và cho rằng những người tự luyến là những người chỉ nghĩ đến bản thân mình mà không màng đến người khác.
Hiện nay, với sự phát triển của mạng thông tin xã hội và hình ảnh “selfie”, người ta sử dụng thuật ngữ “self-involvement / tự luyến” khá nhiều vì bất kỳ ai khoe khoang, đưa “cái tôi” quá lớn, quá nhiều, quá mức sẽ được “gắn mác” là ái kỷ.
Nếu bạn tìm kiếm trên mạng những người ái kỷ nổi tiếng “famous narcissists”, sẽ có rất nhiều chính trị gia, nhà văn, nghệ sĩ … từ lãnh tụ Josef Stalin cho đến nàng Marilyn Monroe. Tuy nhiên, các nhà tâm lý học phản đối việc “gắn mác” vì tìm kiếm quyền lực hoặc danh tiếng không nhất thiết phải “tự luyến” giống như Narcissus, một người vô cùng ích kỷ, chỉ yêu mê chính mình và tự hào về “cái tôi” của mình quá mức.
GVV
(*) Hoa Thủy tiên có tên thực vật là “Daffodil”. Trước kia, trong tiếng Anh cổ, những bông hoa này được gọi là “Affodyle” – có nghĩa là “hoa đến sớm”.
