Trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence – AI) không bắt đầu trong phòng thí nghiệm, mà khởi nguồn từ những câu chuyện khoa học viễn tưởng. Trong nhiều thập niên, người ta đã mơ ước tạo ra những cỗ máy có thể suy nghĩ và hành động như con người, nhưng phải đến thế kỷ 20, ý tưởng này mới bắt đầu có những nền tảng khoa học vững chắc.
Năm 1950, nhà toán học Alan Turing (1912-1954) đã đề xuất một giả thuyết quan trọng: nếu con người có thể tiếp nhận thông tin (inputs) và sử dụng nó để đưa ra quyết định (outputs), thì cũng có thể program (lập trình) một cỗ máy làm điều tương tự. Đây là một bước ngoặt quan trọng trong việc định nghĩa trí tuệ nhân tạo, bởi nó đặt nền móng cho việc xây dựng các hệ thống có khả năng tư duy giống con người.
Đến năm 1955, hệ thống AI đầu tiên thực sự được tạo ra, dựa trên nguyên tắc cho đầu ra (outputs) của hệ thống được đưa trở lại làm đầu vào (inputs) mới. Cơ chế này giúp chương trình liên tục cải thiện khả năng tính toán, tương tự như cách con người học hỏi từ kinh nghiệm. Để kiểm chứng khả năng của hệ thống AI này, các nhà nghiên cứu đã yêu cầu nó giải quyết những bài toán mà đáp án đã được biết trước, để đánh giá độ chính xác và hiệu quả của AI trong việc xử lý thông tin.
Dù vậy, trong những năm đầu, AI vẫn bị giới hạn bởi khả năng tính toán của máy tính. Chỉ đến thập niên 1990, khi máy tính phát triển mạnh, AI mới có thể thực hiện những nhiệm vụ mà con người coi là đòi hỏi trí tuệ thực sự. Ví dụ điển hình là việc AI đánh bại đại kiện tướng cờ vua, chứng tỏ máy móc có thể đạt được mức độ tư duy chiến lược cao. Rồi AI còn được thử nghiệm trong các lãnh vực phức tạp hơn, như điều khiển xe đua vượt qua những địa hình sa mạc chưa được lập bản đồ trước đó.
Ngày nay, AI đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày. Một ứng dụng phổ biến nhất là trợ lý ảo (voice assistants), có thể hỗ trợ con người trong nhiều việc như tìm kiếm thông tin, điều khiển thiết bị thông minh và nhận dạng giọng nói. Tuy nhiên, những hệ thống này đòi hỏi một lượng lớn sức mạnh xử lý mà các thiết bị cá nhân như điện thoại thông minh hay loa thông minh không thể đáp ứng được. Vì thế, các lệnh từ người dùng thường được gửi qua internet đến các siêu máy tính để xử lý và đưa ra kết quả nhanh chóng.
Tiềm năng của AI là vô hạn. Với tốc độ phát triển hiện nay, AI hứa hẹn sẽ trở thành một trong những kỹ thuật quan trọng nhất trong tương lai, định hình cách con người sống và làm việc trong thế kỷ 21.
