“Hãy cho tôi một điểm tựa, tôi sẽ nhấc bổng trái đất lên” là câu nói nổi tiếng của Archimedes (287-212 trước Công Nguyên). Ổng là một nhà toán học, nhà vật lý, nhà phát minh huyền thoại người Hy Lạp. Hình của Archimedes được in ở mặt trước của Huy chương Fields, giải thưởng danh giá được coi là “Nobel Toán học (vì giải Nobel không bao gồm lĩnh vực toán học), được Hiệp hội Toán học quốc tế (IMU: International Mathematical Union) trao 4 năm một lần cho những nhà nghiên cứu nổi bật.

Ơ-rê-ca (Eureka, nghĩa tiếng Việt là “tìm ra rồi”) là một giai thoại nổi tiếng về cách ra đời của “lực đẩy Archimedes” và của mục.. này.

Protein là các phân tử đóng vai trò căn bản trong hầu hết các chức năng của cơ thể sống. Protein tiến hóa trong tự nhiên. Nhưng cùng với sự phát triển và hiện đại, con người dần hủy hoại tự nhiên, khiến trái đất nóng lên, mầm bệnh lạ sanh sôi, con người yếu đi, không đủ sức chống chọi với thiên nhiên lẫn bệnh tật cũ và mới. Tạo ra các protein mới không tồn tại trong tự nhiên là một ý tưởng có từ hơn 50 năm trước, bị coi là không thể đạt được, thậm chí là hoàn toàn điên rồ.

Xem thêm:   Tổ chức sinh nhật cho bé 10 tuổi

Ngày 9-10-2024, Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển đã công bố giải Nobel Hóa Học năm nay trao cho 3 nhà khoa học David Baker, Demis Hassabis và John Jumper, nhằm vinh danh những nghiên cứu về protein – những cấu trúc tạo nên sự sống.

Vào năm 2020, Demis Hassabis và John Jumper (làm việc tại Google Deepmind – Anh Quốc) đã giới thiệu một mô đun AI (trí tuệ nhân tạo) có tên là AlphaFold2, cho phép dự đoán cấu trúc 3 chiều của hầu như tất cả 200 triệu protein đã được tìm ra trước đó. Cho đến nay, AlphaFold2 đã được hơn 2 triệu người từ 190 quốc gia dùng.

Giáo sư David Baker (Đại học Washington, Mỹ) đã tự tìm ra cách làm chủ các cấu trúc của sự sống và tạo ra các protein hoàn toàn mới với sự giúp sức một chút từ trí tuệ nhân tạo. Vào cuối những năm 1990, David Baker đã tạo ra một chương trình có tên Rosetta để giải phương trình khó về cấu trúc của protein từ chuỗi axit amin của chúng và đạt được một số thành công. Năm 2003, ông công bố kết quả về loại protein được biến đổi gen đầu tiên chưa từng tồn tại trong tự nhiên, chưa thể tìm ra chức năng của nó. Trong 20 năm qua và đặc biệt là trong 5 năm qua, nhóm nghiên cứu của David Baker đã liên tục tạo ra những protein sáng tạo, bao gồm protein có thể dùng làm dược phẩm, vaccine, vật liệu nano và cảm biến siêu nhỏ… bởi chương trình Rosetta dần được cải thiện bằng cách tích hợp trí tuệ nhân tạo.

Xem thêm:   Suy Đi Ngẫm Lại (06/19/2025)

Giải thưởng năm nay trị giá 11 triệu krona Thụy Điển (khoảng hơn 1 triệu USD), trong đó một nửa giải thưởng dành cho David Baker, nửa còn lại dành cho Demis Hassabis và John Jumper. Phần thưởng đến từ di sản của người sáng lập giải thưởng Alfred Nobel (Những người đoạt giải sẽ được mời đến nhận giải ngày 10-12 – vào kỷ niệm ngày mất của nhà hóa học người Thụy Điển này).

Là cốt lõi của sự sống, protein cấu thành từ khoảng 20 loại axit amin nhưng có cấu trúc hết sức phức tạp. Ảnh Chemistry Zone