Về Nha Trang, sáng nào tôi cũng đạp xe từ nhà ở Vĩnh Thạnh (cây số 5) lên chợ Thành (1) rồi quay xe. Tuy nhiên, tôi chưa về vội mà hôm nào cũng rẽ ngang phải hay trái vô những con đường dẫn vào làng quê, ngắm cảnh, hỏi chuyện những người nông dân đang làm việc trên đồng, chụp vài tấm hình… Có khi gặp đoàn xe lửa đi qua sát chân núi, tôi mừng như trẻ thơ, bấm máy hình vội vã. Vậy nên, hôm nào tôi cũng mất khá nhiều thời gian cho việc đi lòng vòng này. Dù ở Sài Gòn hay Nha Trang tôi đều duy trì thói quen thể dục xe đạp nhiều năm rồi.

Tôi có vài bạn, nhà ở trên đường đi. Để cuộc đi thêm thú vị, hôm tôi ghé bạn này, hôm ghé bạn kia. Chúng tôi nói dăm ba câu chuyện, không kéo dài lâu nhưng cũng không vội vã. Và tôi thường được bạn cắt cho ít rau vườn nhà hoàn toàn sạch, chỉ tưới nước, không phân thuốc gì.

Mở ngoặc, có thể bạn cười cho là tôi nói đùa nhưng một hôm nhóm bạn thời trung học ngồi cà phê tán gẫu, một bạn tôi nói: “Ở nhà quê cha mẹ để lại cho con cái ngàn mét vuông đất là bình thường”. Cả nhóm cười rũ, biết là bạn nói thật, vô tư vì đúng là cha mẹ bạn cho mấy anh em mỗi người cả ngàn mét vuông đất, nhưng thời buổi tấc đất tấc vàng như bây giờ là chuyện hiếm.

Bạn tôi nhiều người từ nhỏ đến… già không đi xa khỏi Thành, hay có đi học xong rồi cũng về Thành làm việc. Thời trẻ cuốn vào công việc, gia đình, con cái không quan tâm cha mẹ làm gì cả ngày ngoài vườn; nghỉ hưu, “tiếp nối” vườn tược gà qué mới hiểu việc cha mẹ làm cho cả nhà lúc sinh thời: mùa nào thức nấy, cây trái, hoa, rau trong vườn luôn tươi tắn, ngon, thơm.

Tôi đi xa trở về, một đời tôi sống ở phố, nhìn vườn rau xanh của bạn mà mê. Bởi thế quà cho tôi, các bạn hay tặng cây trái vườn nhà, khi thì nải chuối chín bói, khi miếng mít thật thơm, và rau nào dưa leo, đậu cô ve, mướp, cà chua bi, xà lách, rau thơm, rau má, tía tô, kinh giới …

Xem thêm:   Một ngày của tổng thống

Lan man về rau kinh giới. Ba tôi người Bắc, Má tôi dân Thành. Má tôi kể, hồi 2 người mới lấy nhau “rào cản phương ngữ” nhiều lúc làm Má lúng túng. Chẳng hạn như một hôm Ba tôi nói Má đi chợ mua bầu dục về nấu cháo. Mãi sau Má mới biết bầu dục là gì (quê tôi người ta quen gọi là cật heo). Như món giả cầy chẳng hạn, Má tôi phải học cách nấu từ những người bạn của Ba… Rau kinh giới cũng thế. Quê tôi ngày xưa rất ít người biết rau kinh giới mà Ba tôi lại thích ăn. Má xin ở đâu được cành về giâm trong chậu bên thềm giếng, chỉ cần tưới, Ba tôi có rau ăn đỡ nhớ quê hương.

Bạn tôi thích ăn rau kinh giới mà ở chợ quê tôi bây giờ gần như không thấy ai bán. Vậy là bạn xin cành về giâm, rau lên tươi tốt, ăn không kịp, tôi có rau ăn ké. Rau kinh giới ăn với bún riêu, bún cá, bún chả thịt nướng thì tuyệt vời; nhưng tôi để ý, trong rổ rau sống thường thì rau kinh giới ít hơn các loại rau thơm khác, chỉ “điểm xuyết” cho rổ/dĩa rau thêm đủ vị.

Tuy nhiên, tôi đọc có câu ca dao:

“Thịt gà, kinh giới kỵ nhau?

Ăn cùng một lúc, ngứa đầu phát điên”

Tôi chưa bao giờ thử cùng lúc 2 thứ này và không có ý định thử. Nhưng tôi hay nghĩ, liệu có phải vì điều này mà quê tôi ít người thích rau kinh giới chăng? Tôi đặt dấu chấm hỏi cho mình và ngay câu ca dao trên vẫn có dấu chấm hỏi kia mà!

Phải có lý do nào đó người xưa mới truyền lại kinh nghiệm ăn uống này. Có kiêng có lành, thôi thì tốt nhất không thử.

Theo ý tôi, mùa ăn rau (ngon) kéo dài từ trước Tết Nguyên Đán đến hết mùa Xuân, tiết trời còn mát dịu, đã qua rồi những ngày Đông lạnh, thực đơn ưa thích hơn với các món củ, khoai… Vào mùa này ra chợ rau tươi xanh non nõn, lại khá rẻ.

Đậu bắp chấm chao

Không phải cái uể oải, khảnh ăn của mùa Hè hay cái mau đói của mùa Đông, dễ ăn, dễ chế biến món ăn. Mùa “ăn rau” nhìn mâm cơm nhẹ nhàng, thanh thoát hơn. Cái khéo của người nội trợ là đây, là “chiến dịch làm sạch dạ dày” qua những ngày Tết thịt thà, cá mú ê hề, dư thừa dinh dưỡng. Và thiên nhiên như sự sắp đặt khéo léo hài hoà giữa con người và vạn vật, mùa ăn rau cũng là mùa ăn chay, mùa tha hồ chế biến những món chay chỉ có rau và rau!

Xem thêm:   Nghề vú em xưa và nay

Mùa ăn rau, từ xà lách, rau hành, rau thơm, rau canh, rau xào… thứ nào cũng tươi xanh mơn mởn, nhiều khi không định ăn, nhìn thấy rổ rau hấp dẫn quá, phải dừng lại mua mỗi loại một ít.

Bị đậu rồng xanh nõn xếp ngay ngắn mường tượng vị ngọt, trạng thái giòn xào với thịt bò hay nấu lẩu, mau thấy nhất là ăn sống chấm với mắm ruốc. Hàng nào cũng có vài túm bông hành, gợi thèm món xào hay đơn giản là chần sơ qua nước sôi, chấm nước mắm ớt tỏi. Những bó hẹ cột gọn gàng nhắc bà nội trợ tô canh nấu với đậu hủ. Bắp cải tròn căng, hoa súp-lơ nở bung, đầy đặn lại nghĩ đến tô nước luộc mát miệng. Thúng rau tập tàng lộn xộn bình bát, mã đề, bồ ngót, mùng tơi, rau dền, rau nhớt, cải cúc, cải non… tươi tắn, khéo làm sao lại đặt bên cạnh rổ cua đồng, cạnh đó có bà cụ bán cà pháo, mắm tôm. Chưa ăn đã thấy mát bụng.

Mùa ăn rau, phong phú thực đơn cho những món xào. Hết khổ qua xào trứng lại đến các món xào thịt bò: cải, đậu rồng, đậu ve, bông hành, mướp, su su… Lại đang mùa mực, con mực don don, tươi hồng gợi cảm. Mua mực xong, mua thêm đồ xào một bị đầy căng nào cà chua, thơm, hành tây, hành ngò, rau cần …

Xem thêm:   Cầu thang thoát hiểm

Dễ nhất và nhanh nhất có lẽ là những món canh. Tập tàng, cải non, cải cúc… không nấu với thịt thì nấu với tôm khô, tôm nõn, vừa dễ lùa lại mát ruột. Đơn giản nữa, luộc bắp sú chấm nước mắm dầm trứng vịt cũng khoái khẩu ra trò. Hay đậu bắp hấp cơm chấm với chao ngon tuyệt vời!

Mùa ăn rau, mua bó lá giang tươi xanh nấu với thịt gà cũng ngon mà nấu với cá cũng “bá cháy”!

Tôi mua mấy trái khổ qua về nấu canh, chị bán hàng cho thêm nắm hành ngò cộm tay thấy ái ngại. Hỏi câu làm quà, lời lãi bao nhiêu mà hào phóng vậy? Chị hàng rau cười cười: “Mùa này chớ mùa mưa không dám đâu!”.

“Vậy thêm vài trái ớt đi” – tôi được trớn. Chị bán hàng nhón 2, 3 trái ớt xiêm đỏ tươi bỏ vào bị. Vui vẻ cả người mua lẫn người bán.

Mùa ăn rau, thực đơn nhà tôi ngày nào cũng có canh … rau. Hôm thì rau tập tàng nấu với cua hay tôm, hôm thì cải cúc, cải non, cải rổ nấu thịt. Hôm nào lười, tôi mua cái lẩu ngoài siêu thị, buổi trưa cả nhà xì xụp với rau mùng tơi hay cải cúc, cải non ăn với bún. Hôm khác tôi làm nồi canh hẹ nấu thịt, đậu hủ … Nếu không có món rau xào, tôi thêm dĩa rau sống chấm nước cá kho. Ăn rau sống hơi nhọc vì phải ngâm rửa kỹ, nhưng nhìn rổ rau tươi ngon, đẹp mắt mới thấy công mình bỏ ra không uổng, nhất là khi các thành viên trong nhà xuýt xoa với món cá chiên, có chén mắm ớt tỏi cạnh dĩa rau xanh ngồn ngộn.

Mùa nào thức ấy, mỗi năm có một mùa ăn rau cho đã thèm là mùa giáp Tết kéo dài qua tháng Giêng, tháng Hai…

ĐTTT

(1) Một huyện cách Nha Trang khoảng 10 cây số về phía Tây Nam. hiện nay vẫn còn di tích 4 cửa Thành Đông, Tây, Tiền, Hậu được xây dựng trong thời kỳ chiến tranh giữa nhà Nguyễn và Tây Sơn.