Khi tôi về Việt Nam, thời gian nghỉ phép quá ngắn ngủi nên tận lực đi đây đi đó để tận mắt thấy, tận tai nghe. Tôi thu thập khá nhiều những chi tiết, thông tin, tài liệu để mà viết; những thông tin tiêu cực có, tích cực có, với trực giác của mình, tôi lựa chọn những gì tốt và thật nhất. Có một điều là “Sự thật mất lòng”, nên cũng dễ bị phản ứng cực đoan, đừng nói là quan quyền chức sắc, ngay cả dân đen con đỏ cũng thế. Người mình sống dưới sự nhồi sọ, tuyên truyền một chiều đã lâu, cộng với tính cách của người mình nó thế cho nên người mình khó chấp nhận ý kiến trái ngược, lời phản biện… cho dù đó là lời thật, mang tính cách xây dựng.
Người mình cả quan lẫn dân chỉ thích khen, dù là đãi bôi, thích lời ngọt dối trá; hễ mà nói thật hay đụng đến sự kiện gì đó thì dễ lên đồng tập thể lắm! Người mình có cái lối tự hào rất vô lối, rất cực đoan và ấu trĩ. Tỷ như thắng một trận đá bóng là cả nước xuống đường ầm ĩ, cả dân lẫn quan đều tự sướng, khoác lác đại ngôn “ Ðặt cả Châu Á dưới gót giày”, “Thành quả của sự chỉ đạo sáng suốt…” Trong khi ấy những vấn đề dân tình quốc sự mang tính sống còn thì chẳng ai nói đến, tất cả thờ ơ như thể chuyện của ai chứ chẳng liên can gì đến mình.
Khi tôi về, dĩ nhiên là có cả đi chùa lễ Phật. Từ Sài Gòn cho đến các tỉnh thành, chùa chiền giờ rất “hoành tráng” (chữ người trong nước), sơn son thếp vàng rất hào nhoáng, chưng bày la liệt tượng La Hán, sư tử Tàu, pháp khí Ðài Loan, đèn đá Hàn quốc…Chùa chiền giờ to lớn đồ sộ, những ngôi chùa như cung vàng điện ngọc, những pho tượng khổng lồ… cây kiểng, bon sai không thiếu thứ gì. Tôi viếng chùa Nam Thiên Nhất Trụ tự, ngôi chùa do những người Bắc di cư 1954 xây dựng ở Thủ Ðức. Trong sân chùa có cây thị to hai người ôm. Người ta khắc biển đồng ghi tên ông Q. chủ tịch cúng dường. Cây thị cả trăm năm tuổi, to lớn như thế, tự dưng bị cắt ngọn, cưa thân, bứng từ rừng đem về cúng dường. Cái này phải nói là công “đứt” chứ không phải công đức! Tôi cảm thấy lòng mình đau không sao tả.
Nghệ thuật bonsai của người Nhật vốn tỉ mỉ, tinh tế, nhỏ nhắn… khi du nhập vào Việt Nam thì biến tướng kinh dị. Bonsai Việt giờ toàn những cây khổng lồ vài người ôm, họ lên rừng đào bới, cưa cụt, đem về làm bonsai. Ngay tại Sài Gòn hay đi dọc đường quốc lộ I tôi thấy nhiều điểm bán cây cảnh chưng bày rất nhiều những bonsai khổng lồ, những cây cổ thụ hàng trăm năm hay hơn nữa bị cắt ngọn, xẻ thân, trảm gốc để cho vào chậu. Cả dân lẫn quan đều chơi bonsai khổng lồ. Những biệt phủ, dinh, village của quan lại càng sính bonsai loại này. Mới đây nhất người ta tung lên mạng hình biệt phủ của ông bí thư Ðồng Nai với loạt bonsai khổng lồ cả trăm tỉ đồng.
Bonsai khổng lồ
Những năm gần đây các vị tai to mặt lớn cứ lên ti vi tự sướng: “Thế nước đang lên”, “ Có bao giờ được như thế này chăng?”… Thật tình mà nói thế nước đang lên, lên không ngừng, càng ngày càng lên, lên không biết đâu là hạn mức cuối cùng… nên: Sài Gòn, Hà Nội, Quy Nhơn, Cần Thơ, Ðà Nẵng, Ðà Lạt, Sapa… hễ mưa là đều ngập hết ráo.
Khi tôi về, những người bạn ngày xưa của tôi bảo: “Việt kiều giờ chơi không lại Việt cộng đâu!” Việt cộng giàu kinh khủng lắm, tiền bạc nhiều vô kể”. Ðiều ấy hoàn toàn đúng, những đại gia, quan gia, Việt Cộng con… ăn chơi như những ông trời con, vung tay chi tiêu mát trời ông địa, tiền bạc với họ như vô hạn. Việt kiều không có cửa!
Khi tôi về, trời đất! Sài Gòn giờ toàn bảng hiệu tiếng Anh, thương hiệu ngoại quốc, ngay cả quán cà phê tí teo cũng toàn chữ “đế quốc”: Milk & Tea, take away, oolong tea… Sài Gòn giờ thương hiệu nước ngoài nhiều như ở nước ngoài, từ cao cấp cho đến thường thường bậc trung, thậm chí bình dân cũng đầy nhóc luôn. Cao cấp nhất vẫn là: Mỹ, Anh, Canada, Úc, Pháp, Nhật… xoàng hơn thì là Thái, Tàu.
Giới trẻ Sài Gòn giờ tiếp xúc với văn hóa phương Tây nên phong cách sống cũng khá thoáng và cởi mở khác với lớp người lớn. Phong cách thịnh hành và thời thượng nhất có lẽ đang theo phong trào Kpop của Hàn Quốc. Sài Gòn cũng như nhiều thành phố khác, giờ đại gia, nhà giàu mới rất nhiều, hình thành nên một tầng lớp trung lưu mới, sống rất xa hoa, đua đòi.
Những nhà giàu mới này, có một số nhờ sản xuất, kinh doanh tự thân; còn lớp cực giàu, triệu phú, tỷ phú…thì giàu là nhờ mua bán đất đai, cạp đất, biến đất công hay tài sản công thành của riêng, chẳng thấy triệu phú hay tỷ phú nào đi lên từ công nghệ hay kỹ thuật cao.
Chuyện đất đai xứ mình giờ cũng rất dễ sợ, nhà nhà tranh nhau, người người giành giật. Cha con từ nhau, mẹ con đốt nhau, xử nhau, anh em chém nhau, quan lại cướp đất dân, dân oan mất đất kêu oan quỳ lạy ở công đường, tự tử tại công đường… Giờ đụng đến đất đai rất dễ bị giết, bị tù đày. Giá đất đai cũng lùng bùng lỗ tai, toàn là tiền tỷ, chục tỷ… Ðất đai của dân dù là nhà ở, mồ mả, ruộng vườn, từ đường… nhưng đều có thể mất như chơi với mỹ từ quy hoạch. Nhiều người sau quy hoạch tiền đền bù không đủ mua cục đất chọi chim.
Lư do ông Trần Đại Quang cúng dường
Khi tôi về, chứng kiến nhiều người bạn thuở ấu thời nghèo mạt rệp nhưng giờ thành đại gia. Một trong những cách giàu mau nhất, có thể nói qua đêm đổi đời ấy là nhờ “Cổ phần hóa”. Rất nhiều công ty quốc doanh vốn là tài sản nhà nước, tài sản quốc gia nhưng sau khi cổ phần hóa thì trở thành tài sản cá nhân. Tôi có người bạn là một trong hai trăm người giàu nhất Việt Nam. Anh ta ngày xưa đi học không có nổi chiếc xe đạp, khi ra trường xin vào làm một công ty đá granite dần dần lên chức và sau khi cổ phần hóa công ty thì lập tức đổi đời. Tôi có thể liệt kê thêm hàng loạt vụ đổi đời sau khi cổ phần hóa nhưng thôi, đây chỉ là một bài ký nói cảm xúc của mình về những điều mắt thấy tai nghe và tận thân chứng kiến chứ không phải bản báo cáo.
Tôi vào viện ung bướu thăm vợ một người bạn, cảnh tượng diễn ra trước mắt thật thê thảm và kinh hoàng, lớp lớp người nằm, ngồi chờ chực khắp các hành lang, thậm chí tràn ra cả vỉa hè ngoài viện. Bệnh nhân các tỉnh thành phải đón xe lên viện lúc bốn giờ sáng để lấy số thứ tự chờ khám. Không chỉ ở viện ung bướu, hầu như các bệnh viện khác cũng đều quá tải như thế. Vợ người bạn được bác sĩ chẩn đoán ung thư vú và bác sĩ xếp lịch bốn tháng sau mới tới lượt mổ, cũng trong ngày hôm ấy bác sĩ cho biết nếu mổ dịch vụ thì nộp tiền và mổ ngay trong tuần, dĩ nhiên là mổ dịch vụ thì tốn tiền gấp nhiều lần. Bạn tôi đồng ý, thế là vợ anh ta được mổ ngay trong tuần ấy.
Hai chữ dịch vụ rất phổ cập và hữu hiệu: khám dịch vụ, mổ dịch vụ, điều trị dịch vụ, nằm phòng dịch vụ, xếp hàng dịch vụ, giấy tờ dịch vụ…
Càng đi càng thấy và nghe bao nhiêu chuyện thật chẳng biết nói sao trọn cái cảm xúc của mình, những cảm xúc lộn xộn, lung tung và rối bời. Chỉ biết là mình khó có thể tái hòa nhập, khó có thể sống được trong cái môi trường như thế này.
TLTP (Ất Lăng thành, 11/22)
