Bên cạnh việc thâu thanh và phát hành dĩa hát, băng nhạc, các hãng dĩa, hãng băng cũng cho in những tờ nhạc rời để phổ biến rộng rãi trên thị trường hòng được tăng thêm lợi nhuận. Hầu như hãng băng dĩa nào cũng có một xưởng in riêng biệt để in bìa băng, bìa dĩa và in luôn những tờ nhạc, những vở tuồng cải lương, những cuốn bài ca tân cổ giao duyên.
Hình bìa tờ nhạc rời (sheet), khổ lớn
Thoạt tiên, những bài ca vọng cổ hay tân cổ giao duyên được in ấn với khổ lớn, giống như những tờ nhạc rời. Theo thời gian được cải tiến, họ cho đóng thành những tập bài ca khổ nhỏ với nhiều trang vừa vặn trong bàn tay và cũng dễ dàng cất giữ. Bìa trước in hình chân dung nghệ sĩ và bìa sau giới thiệu những tác phẩm sắp sửa được phát hành. Những tập bài ca thường được bày bán ở các chợ, trước cửa trường tiểu học hay ở góc đường chứ không tìm thấy ở các tiệm bán sách báo. Giá cả của các tập bài ca cũng hợp túi tiền và thường được các cô, các dì hay mấy anh, mấy chị chiếu cố tận tình. Mấy tập tuồng hát khổ nhỏ cũng được in ấn đẹp đẽ và tạo được số lượng bán kỷ lục từ đô thành Sài-Gòn đến miền lục tỉnh.
Hình bìa bài ca tân cổ giao duyên, khổ lớn
Sáng nào cũng vậy, Tám đến trường rất sớm và thường hay rủ rê mấy đứa bạn chung lớp đi lang thang những con đường chung quanh ngôi trường. Từ cổng trường Dũng Tiến (Trí Đức, số 55 Cao Thắng), đi thêm dăm bước nữa sẽ gặp tiệm bánh mì Hòa Mã ở đầu ngã ba và hướng theo đường Bàn Cờ sẽ gặp tiệm sách Thương Thương. Tiệm sách là điểm hẹn thường nhật của đám học trò nghèo không có được đồng xu dính túi nhưng ham mê đọc truyện tranh. Cũng giống như nhà sách Khai Trí trên đường Lê Lợi, Thương Thương là một hiệu sách bề thế chiếm hữu một diện tích rộng lớn giữa khu dân cư ồn ào, náo nhiệt. Sách truyện như Xì-Trum, Tin-Tin, Asterix, v.v. là những cuốn truyện hấp dẫn với hình vẽ sống động, màu sắc rực rỡ, in trên giấy láng (couché) và được đám trẻ chuyền tay nhau đọc “chùa”.
Hình bìa bài ca tân cổ giao duyên, được đóng thành tập mỏng, khổ nhỏ (mini), thập niên 60
Bước ra khỏi nhà sách Thương Thương và ngó xéo qua bên kia đường, Tám còn lưu luyến chỗ bán bài ca tân cổ giao duyên với hình bìa là chân dung của các nam, nữ nghệ sĩ trẻ trung, xinh đẹp và “ăn khách” được in trên giấy láng với kỹ thuật in ấn “offset” lộng lẫy, sắc nét. Hàng loạt cuốn bài ca được sắp xếp ngay hàng, thẳng lối trên một tấm bạt bằng nylon khổng lồ. Tám bèn dừng chân, ngắm nghía mê say rồi từ từ mở ra đọc lời ca hết cuốn này đến cuốn khác. Mấy cuốn bài ca có sức hấp dẫn lạ lùng nên ngày nào Tám cũng ghé qua và quen mặt anh bán hàng trẻ tuổi với làn da sạm nắng. Hễ có cuốn nào mới vừa được phát hành là anh giới thiệu say sưa như chia sẻ với khách mộ điệu, tri âm. Học hết lớp Tiếp liên (lớp luyện thi vào lớp sáu trường trung học) và được thi đậu vào trường công lập nên Tám không thường xuyên ghé qua khu đó nữa dù khoảng cách địa lý không hề xa. Ở lớp mới và ngôi trường mới, Tám quen được nhiều bạn mới và cũng có thêm những thú tiêu khiển thú vị khác. Thỉnh thoảng có dịp ghé qua lối cũ, Tám vẫn dừng lại nơi đó hằng giờ để ba điều, bốn chuyện với ông anh bán bài ca cũng như để ngắm chân dung nghệ sĩ, để mân mê từng cuốn bài ca còn thơm tho mùi giấy mới.
Hình bìa bài ca tân cổ giao duyên, được đóng thành tập mỏng của hãng dĩa Việt-Nam, đầu thập niên 70
Học chưa hết năm lớp sáu, chiến cuộc chao đảo và mang đến nhiều hệ lụy rã rời. Các tiệm sách lớn nhỏ bị đóng cửa, mấy sạp báo ven đường chỉ còn lại mấy tờ báo SGGP, Đại Đoàn Kết, Tin Sáng .. Con đường Bàn Cờ quen thuộc cũng vắng luôn anh bán bài ca có gương mặt rạng rỡ, hiền lành. Những ngày tháng nắng đẹp, hồn nhiên rong chơi bị thay thế bằng nỗi lặng lẽ, u buồn của lứa tuổi mới lớn giữa một xã hội thiếu thốn trăm bề. Người ta tìm mọi cách để ra đi dù phải đánh đổi mạng sống giữa hai bờ sanh tử.
Mấy mươi năm bãi bồi bến lở, dòng sông xưa không bao giờ cạn nước nên nỗi nhớ, niềm thương cứ đong đầy theo từng phút, từng giây. Ở một nơi không phải là quê nhà và khác xa chốn cũ, thằng Tám bùi ngùi nhớ lại lứa tuổi hoa niên, nhớ những ngày lang thang đầu đường, cuối xóm và không thể nào quên được mớ chữ nghĩa đẹp đẽ hay những lời ca chọn lọc trong mấy cuốn bài ca đã một thời say đắm bao người.
TV (03.03.2025)
