Với bức hình “Ice Bed” (Giường băng đá), chụp một chú gấu Bắc Cực đang say giấc nồng trên tảng băng trôi, nhiếp ảnh gia người Anh Nima Sarikhani đã đoạt giải Nhiếp Ảnh xuất sắc nhất về động vật hoang dã năm 2023. Giải Nhiếp Ảnh này do Viện Bảo Tàng Lịch Sử Tự Nhiên (Natural History Museum) tổ chức tại London, Anh Quốc.
Nhìn chú gấu con lông hoe vàng đang ngủ êm trên tảng băng trôi lờ lững, dưới bầu trời trong xanh với những đám mây bàng bạc… thật yên bình ở xứ Na Uy, Bắc Âu. Tôi chạnh lòng nghĩ đến những chú gấu đen Bắc Mỹ, nơi tôi đang sống …
Những tia nắng ấm của mùa Xuân đã đánh thức những chú gấu miền Bắc Mỹ. Sau một giấc ngủ dài mê mệt, những chú gấu thức giấc, vươn vai, khoan khoái hít thở không khí tươi mát… Nhưng chợt thấy mình yếu đuối, tiều tụy, gầy ốm vì nhịn đói suốt cả một mùa Đông, chúng chầm chậm bước ra khỏi hang, phải đi tìm thức ăn dù “mặn” hay “chay”. Đầu Xuân, cây cối, hoa lá vừa đâm chồi nảy lộc lấy đâu ra hoa và trái mà ăn, còn đám thú nhỏ cũng biến đâu hết rồi! Những chú gấu bụng đói meo thường buồn bã lang thang trong rừng rồi cuối cùng “mon men” đến khu nhà dân, lục lọi thùng rác. Những chú gấu háu đói nhưng gan dạ này rất thích “xâm nhập gia cư bất hợp pháp”.
Tỉnh bang British Columbia, Canada là vùng đồi núi với biển xanh được bao quanh bởi rặng Rocky, được mệnh danh là “xứ sở của gấu”. Ở đây, dân số gấu nhiều nhất thế giới khoảng 120,000 đến 150,000 con. Gấu là loài ăn tạp, kiếm ăn từ Tháng 5 cho đến Tháng 10, rồi nằm dài ngủ Đông. Trước khi ngủ Đông li bì, nếu khí hậu còn ấm áp, gấu vẫn lang thang trong rừng hay đến nhà dân kiếm ăn để dự trữ cho “giấc mộng dài”.
Gấu là một loài thú có thể gây nguy hiểm chết người. Nếu không may “ra ngõ gặp gấu” thì không thi triển “Lăng Ba Vi Bộ” được đâu, chạy không lại gấu, mà lỡ trúng phải “hùng chưởng” thì tay chưa kịp bắt chuồn chuồn, hồn đã mỉm cười nơi chín suối! Phải biết những “chiêu thức” lỡ khi gặp gấu: Dừng lại, không nhúc nhích, rồi từ từ lùi lại, và đi hướng khác; nên mang theo cái “xịt gấu” (Bear Spray), đeo bên mình cái lục lạc hay “chuông báo khẩn cấp” (Panic Alarm). Nếu gấu mẹ đi với con thì khá nguy. Để bảo vệ con, gấu mẹ rất hung dữ. Quanh khu dân cư nếu có những cảnh báo gấu lai vãng thì nên thận trọng.
Một buổi sớm mai vừa thức dậy, tôi nhìn qua cửa sổ, thấy hàng xóm đứng lố nhố trước sân nhà, ai cũng nháy lia lịa chụp hình. Ô…hô …một chú gấu con đang tòng teng trên cây trước nhà tôi, ca bài “ò e con ‘bear’ đánh đu!”… Bên dưới gốc cây là gấu mẹ đang quanh quẩn trông chừng con. Người ta sợ gấu nhưng cũng … thương chúng, nên thường cho ăn. Được cho ăn rồi gấu cứ vậy quen đường đi lối về. Những chú gấu háu ăn này có trí nhớ rất tốt, năm nào cũng ghé thăm đúng những nhà đã từng “mời mọc”.
Để bảo đảm an toàn cho dân, Hội đồng thành phố phải ra luật: Cấm cho gấu ăn và phạt tiền những ai bỏ thùng rác ra trước 7:00 giờ sáng vào ngày thu gom rác” vì đó là giờ của “trộm”. Tưởng là “nói chơi”, nhiều nhà “thử” bỏ rác ra sớm, ai dè bị phạt thiệt. Có nơi, ngay ngoài phố buôn bán đông đúc mà gấu dám xông vào tiệm bánh ngọt “chôm” một tí bánh ăn cho đỡ ghiền mật. Thế là chú gấu trở thành tên trộm nổi tiếng và tiệm bánh cũng được báo chí, ti vi… quảng cáo rầm rộ không tốn tiền.
Chú gấu ăn trộm vì đói vẫn còn thua xa gấu “cua gái”. Tại Coquitlam, thành phố tôi đang cư ngụ, chính quyền xây một cái “Crunch”, có 894 bậc thang để leo lên ngọn núi, đi lên, đi xuống khoảng 4.4 km đường dài và tốn 1.5 giờ đồng hồ. Dân chúng dùng nơi này vừa tập thể dục vừa ngắm cảnh, đẹp nhất là vào những buổi chiều tà và những lúc trăng lên. Một ngày đẹp trời, bên sườn dốc, một chú gấu đen to lớn, hùng dũng xuất hiện, chận đường, “khều” tay làm quen một cô gái 19 tuổi. Bức hình được đưa lên mạng, và sau đó chú gấu trở thành “gã dê xồm” bị săn lùng khắp nơi; nếu bị tóm chắc bị tử hình không khoan hồng. Theo luật: nếu thú rừng “động chạm” đến người thì phải bị “xử tử”.
Người đưa bức hình lên mạng đã hối hận vì tự nhiên làm hại đời chú gấu đa tình , nên mau chóng làm một “thỉnh nguyện thư” xin tha tội chết cho chú gấu dại khờ, lần đầu tiên phạm tội trong đời! Khu vực leo núi này phải bị đóng cửa cho đến khi bắt được “tên dê xồm». Vài ngày sau, chú gấu bị tóm, nhờ có thỉnh nguyện thư nên may mắn “tội phạm” chỉ bị “giải giao” về quê quán cũ là khu rừng xanh yêu dấu. Gấu mà cũng đa tình, lãng mạn ghê! Lần khác, có người bắt gặp và chụp được tại trận một chú gấu đang tò tò đi theo những người leo núi. Một cô gái đi trước, một chàng gấu theo sau. “Anh” không dám đi mau, sợ nàng chê hấp tấp, lỡ vấp sẽ “tiêu đời”…! May mà không có chuyện gì xảy ra cho đến lúc chàng gấu buồn bã âm thầm đi vào ngõ…rừng!
Những chú gấu sinh ra và lớn lên ở Bắc Mỹ, dường như cũng biết “đất lành gấu ở” nên sống an vui hơn những chú gấu ở những miền nắng ấm như … Châu Á. Ở đó, người ta tin mật gấu (hay còn gọi là “hùng đởm”) là một món thuốc có công dụng tuyệt vời trị bá bịnh. Truyền thuyết kể, đời nhà Đường bên Trung Quốc có 1 thầy lang đã khám phá vị thuốc thần tiên này, cho nên từ đó gấu bị săn lùng. Sau này để ngăn ngừa gấu rừng bị tuyệt chủng, người ta lập trại nuôi gấu lấy mật. Trước kia, giết gấu lấy mật nhưng nay kỹ thuật tiên tiến là chỉ hút từ túi mật. Mỗi chú gấu có thể cho 2.2 Kg mật trong vòng 5 năm, và có những chú gấu sống sót suốt 20 – 30 năm trong «tù» để cho mật.
Những chú gấu tội nghiệp, đáng thương bị nhốt “muôn năm” trong cái chuồng có thiết kế không đứng, không ngồi, không xoay trở được; và chịu đựng sự tra tấn về thể xác cũng như tinh thần. Việc nuôi nhốt gấu và những “thủ thuật” hành hạ để lấy mật thật dã man, đã bị thế giới và những nhà tranh đấu bảo vệ động vật hoang dã mạnh mẽ phản đối. Có chuyện kể rằng, một chú gấu nổi điên đã đập đầu “tự tử” trong tù! Câu chuyện gấu biết tự tử đã làm bao người rưng rưng thương cảm.
Tuy nhiên, cuộc đấu tranh đòi quyền sống cho những thú rừng luôn gặp nhiều khó khăn. Trước kia, gấu ở Bắc Mỹ sống vui vẻ, an lành, nhưng bây giờ thân phận chúng cũng bị đe dọa vì nạn tìm kiếm mật gấu và tay gấu. Mới đây, một khám phá ghê rợn làm chấn động vùng rừng núi của tỉnh bang British Columbia. Mấy chục cái tay gấu đã bị chặt và vứt tại vùng hồ Shuswap, gần núi Anglemont. Có thể đây là một vụ săn lậu, bị ruồng bắt và «bỏ của chạy lấy người”? Chính phủ Canada hiện ban lệnh phạt nặng và thậm chí bỏ tù những người mua bán “sản phẩm” từ gấu.
Tuy gấu là một trong những loài thú mạnh mẽ và đáng sợ nhưng nó mang hình ảnh đáng yêu trong quan hệ xã hội. Một số người có thói quen khi gặp thì trao nhau “một cái ôm của gấu” (A Bear Hug) để tỏ tình thân ái. Đó là cái ôm nhẹ nhàng, ấm áp và thân thiện. Người dân “xứ lạnh tình nồng” rất thích “ôm” gấu và “yêu” gấu. Hình ảnh chú gấu Bắc Cực đáng yêu được in trên đồng tiền cắc 2 Đô la (Toonie) của Canada. Những viên kim cương lung linh, lóng lánh mang nhãn hiệu Canada (CanadaMark) được dùng tia laser khắc lên hình ảnh một nàng gấu óng ả, yêu kiều, yểu điệu, bé tí teo (A microscopic – sized polar bear).
GVV
