Trong bài trước chúng ta đã xem qua một số hình ảnh về xe điện vào cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20. Để tiếp tục đề tài này, ta sẽ tìm hiểu về cuộc chiến giữa hai hệ thống điện AC và DC.

Ảnh minh hoạ: Penny Electric Co. 

Thoạt kỳ thuỷ, hệ thống điện lực đầu tiên ở nước Mỹ là một hệ thống điện Direct Current (DC) do Thomas Edison phát minh. Nên nhớ, Edison cũng là người đem chiếc bóng đèn incandescent đến với công chúng. Phát minh của ông vẫn còn được dùng cho đến ngày nay (tuy sắp sửa được thay thế bằng bóng đèn LED).

Thomas Edison (1847-1931) Nguồn: wikimedia

Năm 1882, Edison thiết lập trạm điện lực đầu tiên, Pearl Street Station, ở New York City. Chỉ trong vòng một năm, Pearl Street Station đã phục vụ gần 500 khách hàng. Máy phát điện dynamo của Pearl Street Station chạy rất ổn, gần như không bị mất điện bao giờ. Chẳng mấy chốc DC trở thành tiêu chuẩn cho điện lực ở Mỹ. Tuy nhiên, Direct Current bị hạn chế ở chỗ rất khó để tăng hoặc giảm điện áp (voltage) của dòng điện (current) vì nó chỉ chạy một chiều (direct).

Máy phát điện dynamo của Thomas Edison mang tên “Jumbo”.

Năm 1883, một nhân viên của công ty Continental Edison Company ở Paris (Pháp) tên là Nikola Tesla chế ra một hệ thống điện khác gọi là Alternating Current (AC). Sử dụng từ trường của nam châm, dòng điện AC đổi chiều nhiều lần trong một giây – tiêu chuẩn ở Mỹ ngày nay là 60 lần (60 Hertz). Đặc điểm này của AC giải quyết được bài toán gia giảm voltage của DC bằng một bộ phận gọi là transformer (ngày xưa ta gọi là cái tăng-phô).

Xem thêm:   75 tuổi NATO

Một năm sau Tesla di cư sang Mỹ và làm việc cho Thomas Edison một thời gian. Tuy nhiên, chẳng bao lâu sau Tesla và Edison trở thành đối thủ. Edison không muốn thay hệ thống điện lực từ DC sang AC vì ông ta đang nắm trong tay quá nhiều bằng sáng chế về DC.

Nikola Tesla (1856-1943) Nguồn: wikimedia

Trong khi đó thì George Westinghouse, một nhà kinh doanh đồng thời là một kỹ sư ở Pennsylvania, sớm nhìn thấy tiềm năng kinh tế của điện AC. Westinghouse bèn mua lại bằng sáng chế của Tesla và bắt đầu xây dựng hệ thống điện AC để cạnh tranh với Edison. Mạng lưới điện của Westinghouse dùng transformer để điều chỉnh điện áp, giảm mức voltage từ thật cao (bắt nguồn từ nhà máy phát điện) xuống thấp vừa đủ để xài cho bóng đèn trong nhà.

Để phản pháo, Edison tìm mọi cách để bôi nhọ hoặc nói xấu điện AC. Edison và một kỹ sư điện khác tên Harold Brown tung tin rằng điện AC nguy hiểm cho công chúng, sau khi vài nhân viên của một hãng điện bị giật chết do bất cẩn khi gắn dây điện. Họ mua chuộc các nhà lập pháp để ra luật cấm cản hoặc hạn chế các hệ thống điện AC. Harold Brown còn đem thú vật ra chỗ công cộng rồi châm điện cho chết để chứng minh. Hai người đã làm mọi cách để nguồn điện dùng cho chiếc “ghế điện” đầu tiên dùng để xử tử phạm nhân phải do hãng Westinghouse cung cấp!

George Westinghouse (1846-1914) và nhà máy điện AC. Nguồn: wikimedia

Bước ngoặt lớn nhất trong cuộc điện chiến giữa hai hệ thống xảy ra vào năm 1893. Hãng Westinghouse thắng hợp đồng thiết kế hệ thống đèn và điện cho cuộc triển lãm quốc tế Chicago World’s Fair với giá tiền $399,000- trong khi công ty General Electric của Edison ra giá $554,000. Cùng năm, dự án thuỷ điện Niagara Falls  chọn Westinghouse để cung cấp máy móc và thiết bị cho hệ thống. Ngày 16/11/1896, thành phố Buffalo (New York) được bật sáng trưng bởi điện AC do công ty Westinghouse cung cấp từ Niagara Falls. Ít lâu sau điện AC đến New York City. Broadway và Times Square được thắp sáng luôn cho tới bây giờ.

Xem thêm:   Ăn giựt & ăn gian...

Thấy Westinghouse quá thành công, General Electric cũng bắt đầu nhảy vào thị trường điện AC. Kể từ đó, hệ thống AC ngày càng bành trướng trong khi thị phần của DC ngày càng teo dần, tuy không chết hẳn. Một số nhà máy điện DC vẫn tiếp tục cung cấp điện cho khách hàng đặc biệt của họ. Phải đến năm 2007 hệ thống điện DC cuối cùng mới cáo chung.

Chicago World’s Fair, 1893. Nguồn: wikimedia

IB