Giấy chứng minh nhân dân (CMND), thường được gọi là “chứng minh thư” hoặc “giấy chứng minh” hay đơn giản hơn nữa là “chứng minh” là tên một loại giấy tờ tùy thân của công dân Việt Nam, có xác nhận của cơ quan thẩm quyền, nhằm nhận dạng một cá nhân nào đó khi cần thiết. Đơn giản là vậy, tuy nhiên nội dung sau sẽ thấy nó nhiêu khê như thế nào.

Rắc rối giấy chứng minh công dân ở VN
Trước 4/1975 ở miền Bắc
Giấy CMND 9 số chính thức ra đời ngày 12/12/1957, cấp cho người dân từ 18 tuổi trở lên (trừ những người bị bệnh tâm thần), giá trị sử dụng 5 năm. Đến năm 1964, CSVN ban hành Nghị định có hiệu lực từ 17/10/1964 thay thế Nghị định cũ về cấp CMND. Lúc này, CMND được cấp cho người dân từ 18 tuổi trở lên (trừ người bị mất trí, người đang bị giam giữ, quản chế). Sau đó, nhà nước CSVN bổ sung thêm quy định những người 14 đến 17 tuổi được cấp Giấy chứng nhận căn cước có hiệu lực từ 9/8/1972.

Lịch sử cấp giấy chứng minh công dân của nhà nước CSVN
Sau 4/1975
Sau tháng 4/1975, với nhu cầu đi lại, quan hệ giao dịch giữa các vùng miền và nhiều loại giấy tờ chưa thống nhất, Nhà nước CSVN ban hành Nghị định mới hiệu lực từ 24/8/1976. Lúc này, CMND được cấp cho tất cả công dân VN từ 15 tuổi. Đến 1/5/1999, Nhà nước CSVN ban hành Nghị định mới, quy định công dân VN từ đủ 14 tuổi trở lên phải có nghĩa vụ làm thẻ CMND (trừ những người bị tạm giam, đang thi hành án phạt tù, người mắc bệnh tâm thần).
Từ năm 2012 cũng là năm đầu tiên CMND gồm có 12 chữ số (thay vì 9 chữ số như mẫu cũ), ảnh công dân lần đầu cũng được in trực tiếp trên thẻ. Thời điểm này CMND được bổ sung thông tin tên cha, mẹ đẻ ở mặt sau, đã gây ra nhiều tranh cãi và sau đó không lâu, Nhà nước CSVN ra lệnh dừng cấp loại CMND có ghi thông tin cha mẹ.

CMND loại 9 số
Năm 2016, Nhà nước CSVN thay tên CMND thành “Thẻ Căn cước công dân” (CCCD). CCCD là loại thẻ mã vạch, sử dụng công nghệ in trên vật liệu nhựa cứng và có mã số định danh cá nhân gồm 12 số.
Đến tháng 9/2020, CSVN lại quyết định thay đổi CCCD loại thẻ mã vạch sang loại CCCD gắn chip điện tử.

CMND loại 12 số
Do sự thay đổi xoành xoạch, thiếu khoa học, hiện nay một người dân VN có thể sử dụng 4 loại thẻ đều có giá trị pháp lý ngang nhau gồm giấy CMND 9 số, CMND 12 số, CCCD mã vạch và CCCD gắn chip. Thế nhưng xem ra đỉnh điểm sự việc vẫn chưa dừng ở đây khi có thông tin nhà nước CSVN đang chuẩn bị ban hành thêm 1 loại thẻ chứng minh nhân thân mới có tên “Thẻ Căn Cước” trong thời gian tới mà họ cho rằng có “vài điểm mới mẻ, sửa đổi” như sẽ không có phần in vân tay, quê quán … Khi thẻ này chính thức ban hành, người dân sẽ có thêm một loại thẻ nữa sử dụng cùng với 4 loại thẻ có từ trước!

CCCD mã vạch và CCCD gắn chip
Phiền hà cho người dân
Với quá nhiều loại giấy cùng chung mục đích sử dụng, những tưởng người dân VN sớm được tháo bỏ khỏi các thủ tục rườm rà nhưng thật ra không phải vậy.
Ví dụ trường hợp ông Thành (61 tuổi, Thủ Đức) cho biết đã rất khốn khổ sau khi thay đổi CMND. Lý do là gần đây khi đi rút tiền tiết kiệm ở một ngân hàng, ông Thành không thể “tất toán” (thanh toán đầy đủ tất cả…) được sổ vì CMND hiện tại của ông là loại 12 số thay vì 9 số như trước. Ông nói: “Tôi đã gửi 6 quyển sổ tiết kiệm ở ngân hàng đó, sau khi xuất trình CMND để giao dịch, nhân viên ngân hàng nói rằng, tuy vẫn biết chủ sở hữu đúng là tôi nhưng họ không thể giải quyết. Họ yêu cầu tôi phải trình ra sổ hộ khẩu có ghi số CMND cũ hoặc quay về nơi cư trú xin giấy xác nhận việc tôi đã đổi CMND cũ từ 9 số sang 12 số vì số CMND mới chưa được ghi nhận trên các quyển sổ tiết kiệm”. Tôi không đồng tình vì cho rằng giấy CMND đã được công an cấp đổi là đã đủ điều kiện, ngân hàng cần phải tự quyết định tra cứu, cập nhật. Tuy nhiên, người nhân viên này giải thích: “Ngân hàng là công ty dân sự bình thường, không có liên kết thông tin nào với hệ thống dữ liệu cư dân do cơ quan công an, nhà nước quản lý!”.

Thẻ căn cước thời VNCH
Tương tự, còn nhiều vấn đề rắc rối tiếp tục nảy sinh khiến người dân vô cùng hoang mang, lo lắng. Chẳng hạn nhiều giấy tờ của người dân trước đây đều mang số CMND cũ (giấy đăng ký xe, passport, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, sổ hồng, thông tin đăng ký thuế, tài khoản ATM, thẻ bảo hiểm xã hội…) vẫn chưa được các cơ quan nêu trên nhanh chóng giải quyết khi họ đã thay đổi sang CMND mới hoặc các loại thẻ CCCD. Thậm chí nhiều nơi không những yêu cầu trình ra giấy xác nhận mà còn đòi giữ luôn bản chính (hoặc bản photo công chứng) để làm bằng chứng xác minh người thực hiện giao dịch đúng là người có số đã được ghi trên giấy CMND cũ.
Trong khi đó, theo hướng dẫn của phía công an, khi làm thủ tục thay đổi CMND hay CCCD mới, người dân nên yêu cầu chỗ cấp thẻ cấp thêm giấy xác nhận số CMND cũ (?). Dĩ nhiên thủ tục xin giấy xác nhận này cũng không đơn giản, bởi người dân sẽ phải tốn công chờ đợi, đi lại mất nhiều thời gian.
Cần biết thêm trước đây ít lâu, nhà nước CSVN từng ban hành lệnh hủy bỏ sổ hộ khẩu giấy cũng như sổ tạm trú giấy để thay bằng “phương thức quản lý điện tử trên cơ sở dữ liệu quốc gia dân cư thông qua mã số định danh cá nhân”. Tuy nhiên vẫn xảy ra nhiều rối rắm khi người dân tìm tới các cơ quan công quyền làm thủ tục giấy tờ. Và nay đến giấy CMND, giấy CCCD cũng trong tình trạng tương tự. Có ý kiến nói vui “Ngày xưa chính quyền VNCH đã có Thẻ Căn Cước. Phải mất tới hơn 48 năm sau, nhà nước CSVN mới đuổi theo kịp họ ít nhất ở khía cạnh này!”

Rất nhiều loại giấy tờ cần phải thay đổi khi thay đối CCCD
NS