Nghệ sĩ Thành Được đã vĩnh biệt chúng ta lúc 8 giờ ngày 16, tháng 11, năm 2023 tại thành phố Milpitas, Santa Clara, gần San Jose, tiểu bang California, Hoa Kỳ.
Nghệ sĩ Thành Được tên thật là Châu Văn Được, sinh năm 1934, tại làng Nhơn Mỹ, Kế Sách, Sóc Trăng.
Dọc hai bờ kinh Kế Sách, bên nầy chợ là làng An Mỹ, kéo dài tới làng Song Phụng ngoài sông Cái, sông Hậu. Đất làng Nhơn Mỹ dọc bờ kinh kéo dài ra tới sông lớn. Giữa sông là Cù lao Quốc gia, Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu, năm 1967, đã đi tàu Hải quân Vùng bốn sông ngòi, căn cứ đóng tại Bến Ninh Kiều, Cần Thơ đến đây kinh lý.
Khi đi theo gánh Thanh Cần, ông Châu Văn Được tính chọn tên nghề là Út Được; vì ông ái mộ giọng ca vọng cổ của Út Trà Ôn. Nhưng rốt cuộc chọn tên Thành Được vì ông cũng ái mộ Thành Công ca trên Đài Phát thanh Pháp Á.
Nghệ sĩ Thành Được
(Nếu bắt chước Út Trà Ôn, là phải lấy cái thứ Út trong nhà cộng với cái quận nơi ông ở; ông sẽ là Út Kế Sách. Hay ông bắt chước cô Ba Bến Tre, cô Ba Trà Vinh, cô Năm Cần Thơ hoặc bà Năm Sa Đéc (vợ nhà biên khảo Vương Hồng Sển) lấy tên Út Sóc Trăng hay sao? Đọc tên Út Được, Út Kế Sách, Út Sóc Trăng, Út ơi … khán giả có thể tưởng ông là đào; không phải kép. Phần mấy cái tên nầy toàn là âm trắc mà xuống câu vọng cổ là phải âm trầm, nó mới muồi. Nên theo thiển nghĩ của tui, ông quyết định chọn tên nghề Thành Được là đúng đắn. Vì “Được” là tên do cha mẹ đặt. “Thành” là thành công trong đời đi hát.)
Nghệ sĩ Thành Được và Hà Triều Hoa Phượng bắt đầu nổi tiếng với tuồng hương xa Nhựt Bổn ‘Khi Hoa Anh Đào Nở’ trên sân khấu Thuý Nga Phước Trọng năm 1957. Nghệ sĩ Thành Được vai Tô Điền Sơn đóng cặp với Bích Sơn (cháu của nghệ sĩ Bích Thuận đoàn Kim Chung, Bắc di cư).
Sau đó, Thành Được hát cho đoàn chuyên lưu diễn của bà bầu Kim Chưởng. Năm 1961, ông cưới nữ nghệ sĩ Út Bạch Lan. Hai vợ chồng làm bầu gánh Út Bạch Lan, Thành Được. Cuộc hôn nhân này 3 năm ngắn ngủi rồi tan vỡ. Theo sau là một số rắc rối. Có lần ông bị bắt, soạn giả Viễn Châu, tức danh cầm Bảy Bá, nhà ở chợ Nancy, đường Trần Hưng Đạo, đã sáng tác 6 câu vọng cổ ‘Đêm lạnh trong tù”. Từ lúc đó tới bây giờ, tui chưa nghe ai ca bài nầy cay đắng, u uất hơn Thành Được. “Em ơi! Nếu hết yêu nhau hãy vì nhau mà câm lặng, đừng để chữ yêu lại hoá ra thù … Tôi đếm thời gian qua ngưỡng cửa lao tù … Đang buổi đậm đà em phụ tình tôi. Đêm nay giữa bức tường lao lý. Trăng lặn lâu rồi, lệ chưa tan”.
Nghệ sĩ Thành Được và Thanh Nga trong vở “Tiếng Hạc Trong Trăng”
Về đầu quân đoàn Thanh Minh – Thanh Nga, Thành Được đóng cặp và gắn bó tình cảm một thời với nữ nghệ sĩ Thanh Nga, thanh sắc vẹn toàn, trong những vở tuồng xã hội của Hà Triều Hoa Phượng như: Nửa đời hương phấn, Con gái chị Hằng, Tấm lòng của biển …
Năm 1966, tuồng Tiếng hạc trong trăng của đôi soạn giả Loan Thảo, Yên Ba với Thanh Nga vai Xuyên Lan, Nam Hùng vai Tô Điền, Việt Hùng vai Bình Thiếu Quân, kép lão Minh Điển vai Thần y Đông Trạch, Thành Được, qua vai tướng cướp Thi Đằng, đoạt huy chương vàng giải Thanh Tâm của ký giả Trần Tấn Quốc.
Lúc CS chiếm được Miền Nam, Thành Được diễn vai Bảy Đờn ‘cúng cụ’ trong vở ‘Người Ven Đô’ đoàn Sài Gòn 1. Tuồng nầy có câu thoại nổi tiếng: “Tôi là Tám Khỏe. Tôi xin tuyên bố ly khai với Việt cộng”. Nhưng Tám Khỏe Út Trà Ôn không ly khai mà Bảy Đờn Thành Được ly khai thiệt. Năm 1984, đoàn văn công cải lương 284 mang tuồng ‘Đời Cô Lựu’ của Tư Trang (Trần Hữu Trang, thợ hớt tóc tại chợ Phú Kiết, quận Bến Tranh, tỉnh Mỹ Tho trúng bom Mỹ đi theo Bác ở Cục R tại Lưỡi Câu, Mỏ Vẹt, Cam Bốt) đi lưu diễn tại các nước Châu Âu để tuyên truyền, dụ khị gom tiền lẻ của kiều bào cho CS. Nghệ sĩ Thành Được lại ‘được’ kiều bào giúp đỡ tị nạn chính trị tại Đức. Năm 1995, Thành Được ‘quy mã’ tức ‘qua Mỹ’. Năm 2004, lúc được 70 tuổi, 50 năm tuổi nghề và 20 năm đời tị nạn, (toàn là bội số của những thập niên) nghệ sĩ Thành Được nghỉ hát, về hưu.
Nghệ sĩ Thành Được những ngày cuối đời
Là một trong những ký giả kịch trường hồi xưa như Phong Vân, Nguyễn Ang Ca … có nhiều bài phê bình đi trên trang kịch trường báo Tiếng Dội, báo Đuốc Nhà Nam của ông Thanh Tâm Trần Tấn Quốc, thân phụ của tui, ký giả kịch trường Đoàn Hùng Việt, từng nhận xét: “Về diễn xuất, ít có kép hát nào qua được Thành Được Vì cách diễn, ông cẩn trọng, ít có động tác thừa thãi. Trong những bài bản cải lương, ông không lạm dụng (pha giọng nữ uốn éo, bay lượn trên trời như Minh Cảnh, Minh Phụng, Minh Vương…). Cách ông nhấn chữ, nhá âm bằng, trắc theo tình cảm của vai diễn, giống thoại kịch. Giọng ông chân phương, đặc sệt Miền Tây Nam Kỳ, thực tế đời thường; nhưng rất sang trọng.”
Dẫu biết nghệ sĩ Thành Được 89 tuổi là sống thọ nhưng nghe hung tín, lòng tui cũng bùi ngùi. Vì qua ông, tui nhớ thời thơ ấu, ba tui dẫn tui tới hí viện Vĩnh Lợi (của thầy Năm Tú) trên đường Lý Công Uẩn, gần Chợ Mỹ Tho coi ông diễn, nghe ông muồi rệu. Ông qua đời, tấm màn nhung vừa buông xuống một màu tang. Dàn nhạc Tây chơi “Auld Lang Syne” để chấm dứt một vở tuồng đời. Xin ông yên nghỉ, “Rest in peace”, nhưng lời ca vọng cổ của ông vẫn còn ở lại cho đời.
ĐXT
