1
Tên đầy đủ là James Earl Carter Jr., Jimmy Carter sinh ngày 1 tháng 10 năm 1924 tại Plains, Georgia, Hoa Kỳ. Ông là con của Earl Carter, một người buôn bán đậu phộng, và Lillian Gordy Carter, một y tá. Carter sinh ra tại Wise Sanitarium, nơi mẹ ông làm việc.
Carter học tại Georgia Southwestern College và Học viện Công nghệ Georgia. Ông tốt nghiệp Học viện Hải quân Hoa Kỳ tại Annapolis, Maryland, vào năm 1946. Carter phục vụ trong Hải quân Hoa Kỳ cho đến năm 1953. Xuất ngũ, ông trở về Plains giúp gia đình quản lý trang trại trồng đậu phộng. Bắt đầu sự nghiệp chính trị, Carter là thượng nghị sĩ tiểu bang Georgia từ năm 1963 đến 1967. Ông làm thống đốc tiểu bang Georgia từ năm 1971 đến 1975. Carter trở thành Tổng thống thứ 39 của Hoa Kỳ vào ngày 2 tháng 11 năm 1976.
Từ năm 1977 đến 1981, Tổng thống Carter đã phải đối mặt với nhiều vấn đề lớn, bao gồm khủng hoảng năng lượng, các vấn đề kinh tế trong nước, khủng hoảng con tin Iran. Vào ngày 4 tháng 11 năm 1979, một nhóm sinh viên Iran chiếm Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Tehran và bắt giữ 62 con tin, đòi dẫn độ vị vua cuối cùng của Iran, Shah Mohammad Reza Pahlavi, đang được trị bịnh tại Mỹ. Cuộc khủng hoảng kéo dài 444 ngày, và mặc dù Tổng thống Carter đã cố gắng giải cứu các con tin, nhưng mọi nỗ lực quân sự của Mỹ đều thất bại.
Sau khi không còn làm tổng thống, ông tiếp tục cống hiến một di sản vĩ đại trong lĩnh vực nhân quyền và ngoại giao. Jimmy Carter đã được trao giải Nobel Hòa bình vào năm 2002.

Tổng Thống Jimmy Carter – nguồn White House
2
Đời tư của Jimmy Carter. Rosalynn Carter, nhũ danh là Eleanor Rosalynn Smith, sinh ngày 18 tháng 8 năm 1927. Vào năm 1927, tại Plains, Georgia, gia đình của cậu bé 3 tuổi Jimmy Carter sống cạnh nhà một người thợ sửa xe hơi tên Francis Smith và vợ ông, Allie, khi bà đang mang thai. Tháng 8 năm đó, Allie chuyển dạ và mẹ của Jimmy, một y tá, đã giúp đỡ đẻ. Ngày hôm sau, cậu bé Jimmy sang nhà bên cạnh và nhìn vào cũi. Em bé trong đó tên là Rosalynn.
Khi còn là niên thiếu, Rosie rất thích Jimmy, nhưng anh lớn hơn cô 3 tuổi và dường như không để ý đến cô bé nhút nhát. Thế chiến thứ hai, Jimmy rời quê hương để vào Học viện Hải quân. Một ngày hè năm 1945, khi trở về Plains nghỉ hè, Jimmy gặp Rosalynn lúc cô đã trưởng thành. Carter đã kết hôn với Rosalynn Smith vào ngày 7 tháng 7 năm 1946, và họ có 4 người con. Jimmy và Rosalynn đã kỷ niệm 77 năm ngày cưới vào tháng 7 năm 2023. Đó là cuộc hôn nhân bền vững nhất trong lịch sử các đời tổng thống Hoa Kỳ.

Tổng Thống Jimmy Carter ký một đạo luật hồi thập niên 1970. (Hình minh họa: Jimmy Carter Presidential Library)
3
Jimmy Carter đối với người Việt tị nạn CS. Sau 30 tháng 4 năm 1975, hàng trăm ngàn người Việt chạy trốn chế độ cộng sản. Nhiều quốc gia đã kéo các chiếc thuyền mong manh của người tỵ nạn trở ra biển. “443 người đến Hồng Kông, Macao, bị cảnh sát xua đuổi ra khơi, gặp trận bão Hope chết không còn người nào.”
Năm 1979, Báo Time ghi nhận có tới 300 ngàn người đã và đang bỏ mình trên đường vượt biển.
Mặc dù đa số dư luận dân Mỹ lúc đó không muốn, tháng 8 năm 1979, Tổng thống Carter nói: “Cho tôi nhắc với quý vị rằng, Hoa Kỳ là một quốc gia của di dân. Cha ông chúng ta là di dân! Chúng ta là một quốc gia của những người tị nạn. Những người tị nạn Việt Nam từng là đồng minh của chúng ta, trong cuộc chiến tranh Việt Nam chống sự bành trướng của chủ nghĩa cộng sản. Họ đang chạy trốn khỏi một xứ đã tước đi tất cả các quyền căn bản của họ. Họ tin vào giá trị, khả năng của mỗi người, cùng sự tự do cá nhân.”
Tổng thống Carter kêu gọi các tàu Mỹ, dân sự cũng như quân sự, đang có mặt tại Thái Bình Dương phải cứu vớt thuyền nhân Việt Nam. Tin tức về tàu Mỹ vớt thuyền nhân bay về Việt Nam. Số lượng “thuyền nhân,” gia tăng mạnh.
Tổng thống Jimmy Carter ký “Đạo Luật Người Tị Nạn,” (Refugee Act of 1980) do Nghị sĩ Edward Kennedy đề ra. Do lệnh của Tổng thống Carter, thuyền trưởng tất cả các tàu Mỹ, có thể cam kết với chính quyền tại những hải cảng đó rằng: Sở Di Trú và Nhập Tịch Mỹ sẽ nhanh chóng sắp xếp cho những người tị nạn nhanh chóng đến nơi định cư. Những con tàu Tình Thương từ nhiều quốc gia, Pháp, Đức, Đan Mạch… ra khơi, tổng cộng họ đã vớt được trên 3 ngàn thuyền nhân.
Tuy nhiên nước Mỹ cũng có vô số thiên thần nhưng vẫn có vài tên ác quỷ. Tháng 6, 1988, gặp một con thuyền tị nạn đi từ Bến Tre, lênh đênh suốt 19 ngày trên biển, chiến hạm Mỹ USS Dubuque, chỉ tiếp tế nước và thực phẩm, không cứu và không báo cho các tàu khác cứu vớt. Con thuyền Bến Tre trôi dạt 37 ngày, từ 110 người chỉ còn sống 52 người; sau được tàu đánh cá Philippines cứu đưa về đảo Bolinao.
Ông hạm trưởng tàu USS Dubuque đã bị đưa ra tòa án quân sự.
Chúng ta lại nhớ ngày 15 tháng Bảy năm 1979, ông Carter đọc một bài diễn văn than rằng: “Trong một quốc gia xưa nay vẫn tự hào là chăm chỉ làm việc, gia đình vững chắc, xóm làng đoàn kết, và lòng tin vào Thượng Đế, bây giờ nhiều người trong chúng ta chỉ lo thỏa mãn cho mình và tôn thờ việc tiêu thụ. Con người không còn được thẩm định qua các việc mình đã làm mà qua những gì mình sở hữu.”
Người Mỹ nhân hậu như Jimmy Carter vẫn bị tấn công. Ngày 20/4/1979. đang câu cá trên thuyền thì một con thỏ to lớn nhảy xuống nước phát ra những tiếng rít kỳ lạ và nghiến răng, cố bơi về phía ông. Nó có ý định leo lên thuyền của Tổng thống. Carter cho biết mình đã dùng mái chèo hất con thỏ nổi điên đi.
Ông Jimmy Carter, qua đời hôm 29 tháng 12, năm 2024 trong một ngôi nhà hai phòng ngủ trị giá $167,000 đô la. Chúng ta không còn thấy một người chánh trực với trái tim đầy lòng nhân hậu sau mỗi bữa ăn vẫn tự rửa chén, mỗi Chủ Nhật lại đi dạy giáo lý ở nhà thờ.
Người Việt tị nạn CS chúng ta rơi nước mắt tiếc thương khi nghe tin ông mất.
“We love you Jimmy! Rest in peace!”
ĐXT