Chợ nhỏ ven đường nhóm chút buổi sáng rồi tan, phục vụ đa số dân trong khu phố nhỏ, người qua đường, người còn đang đi làm dừng xe mua nhanh, người nghỉ hưu buổi sáng đi bộ ra biển về tạt ngang, tôi cũng là một trong số họ.
Bông bí làm sáng một góc chợ
Từ biển về, tôi ghé chợ đã thấy không thiếu gì từ thịt heo bò tươi nõn dính tay, những miếng thịt gà công nghiệp sắp ngay ngắn… đến rổ cá tươi xanh, con mắt trong veo, lật cái mang còn đỏ thắm. Hay, miếng thịt heo quay còn bốc khói, nhìn lớp da bên ngoài biết giòn rụm, rau trái nhà quê chở xuống… Có trái cây “cao cấp” tươi mơn mởn như: nho, táo, lê… thì cũng có các thứ quê mùa như: đu đủ, cam, vú sữa… thân quen.
Tôi thích những trái khổ qua nhỏ xíu, méo xẹo đến tội nghiệp hay những trái cam, thanh long… nhìn qua là biết nhà vườn hái đem bán. Thỉnh thoảng, có những hàng quần áo, giày dép, xoong chảo, chén bát… lưu động với tiếng rao có vần, điệu làm không khí chợ vui như… Tết!
Gái tai, trai mắt – những câu mời chào dí dỏm đánh vào tâm lý – đẹp, bền, rẻ, hay, lạ… kéo các bà đến trầm trồ, chỉ trỏ rồi rút hầu bao.
Một hình ảnh khá dễ thương ở cái chợ thân thuộc với tôi mỗi ngày đó là những người đàn ông phụ việc cho vợ.
Ở hàng rau hành, người vợ vai trò “chủ chốt”, vừa buông con dao xắt khổ qua, liền bắt qua cân miếng bí, nhanh tay rút chút hành ngò, trả tiền thừa cho khách… Bên cạnh, người chồng đang lặt đậu cô-ve giúp ai đó, thảng hoặc đứng lên, ngồi xuống theo lệnh điều động của vợ. Ðôi lúc khách đông mà chồng thì chậm chạp, vợ nổi cáu: “Ông bỏ rổ đậu đó, đứng lên lấy khoai tây cân cho khách”. Nhìn hình xăm trên cánh tay người chồng, tôi lại nghĩ một thời ngang dọc, coi trời bằng vung, làm khổ vợ không ít. Giờ sa cơ, hay cải tà quy chánh về “đầu quân” cho vợ như một cách chuộc lỗi. Cứ thế, chút buổi sáng của họ nhịp nhàng bản hòa tấu mà người vợ vừa là nhạc công vừa là nhạc trưởng!
Chợ ven đường
Hàng thịt heo cũng vui. Anh chồng trẻ đảm trách phần “xử lý” giò, xương, da, mỡ… Luôn tay vậy mà đôi lúc còn bị vợ mắng khi chặt miếng thịt không vừa ý. Chẳng thấy anh chàng quạu quọ bao giờ mà luôn nở nụ cười tươi, thỉnh thoảng hào phóng khuyến mãi khách vài câu nói đùa hay cho lời khuyên miếng xương vá nấu thế nào mới ngon. Cô vợ lại có dịp nguýt, háy: “Chỉ được cái giỏi miệng”. Chị khách quen, lên tiếng: “Vợ hơi quá đáng đó nha, chồng vậy mà cứ….”
Bức tranh chợ không nhiều màu sắc hay đa dạng món ngon, vật lạ nhưng đủ để tôi dễ gần chục năm quên luôn các chợ lớn. Cảm giác thân thuộc, như mọi người ở đây đều quen biết nhau, từ tính ý đến thích ăn gì…
Dòng đời lững thững trôi với những màu sắc, âm thanh chừng ấy từng buổi sáng, bỗng một hôm thấy chợ như được làm mới, rực rỡ, tươi tắn hơn, chợt chớ ra là ngày rằm hay mùng một.
Một góc chợ sáng lên bởi những ôm hoa cúc vàng rực, nôn nao, người chọn, người mua rôm rả. Những bó hoa nhỏ rụt rè, e ấp, quê mùa với vài cây cúc vàng, thêm cây cúc tím, điểm cành măng là vừa đủ cho bình bông ở trang ông địa hay trang thờ ngoài sân. Tôi hình dung cảnh cả nhà thức suốt đêm để bó hoa; hay có thể chỉ mình người mẹ lặng lẽ, cặm cụi lựa, cột để sáng mai kịp chợ sớm. Lại thêm những loại mà chỉ có chợ ngày rằm mới thấy: bó bông điệp màu vàng hay màu cam ngơ ngác đến thương, cành bông trang đẹp rực rỡ mà không nhờ… son phấn, mấy cây vạn thọ tươi tắn, vô ưu, hiền lành…
Nụ cười chợ quê
Bên cạnh đó còn có những tràng bánh ít lá gai, bánh thuẫn, bánh phu thê, bánh in gói giấy bóng màu mè vui mắt, lại thêm ít hàng mã bày trên cái tràng nhỏ hơn. Trên một miếng nylon, chuối xanh đã ra nải xếp hàng ngay ngắn chờ tiếng mời chào, trả giá.
Chợ ngày rằm còn thêm vài hàng tương, chao hay các món ăn chay như một kiểu fast food mua về không cần chế biến thêm nữa. Hàng trái cây rôm rả với nhiều thứ đắt tiền hơn. Tiếng tắc lưỡi của một bà nội trợ túi tiền ít oi nói lên điều đó – thôi thì mắc mấy cũng phải mua về chưng bàn thờ.
Chợ ngày rằm hàng thịt heo quen thường nghỉ bán. Cô bán thịt bò lấy ít hàng hơn. “Người ta ăn chay, sợ ế” – có lần cô nói với tôi như thế!
Rồi cũng hết các thứ. Rổ cam nhà quê đèo đọt chẳng ai chú ý, chợ gần tan cũng có người hỏi mua. Chị rau hành còn trái gấc nhỏ xíu kèo nài mãi rồi cũng có người lấy giúp. Mấy bình bông cúng mộc mạc nằm xộc xệch cũng nhẹ gánh chỉ còn lại vài cây hoa giập. Chị hàng hoa hẹn chị hàng bánh nửa tháng sau lại đến phiên chợ mùng một, rồi quay sang chào tạm biệt chị rau hành, thịt heo.
“Nhà vườn ăn cau sâu”, các chị đảo một vòng, tìm mua mấy thứ (ế) cho bữa cơm trưa đạm bạc. Có chị ngồi sụp cái nón, lần vuốt thẳng từng tờ giấy bạc, đếm xong cất kỹ vào túi, cài thêm cái ghim băng, lẩm nhẩm tính tiền sách vở cho con hay nghĩ đến cái áo cho chồng.
Dù thời gian trôi nhanh hay chậm, cuộc sống có thay đổi từ chưa tốt đến hoàn hảo thế nào, dường như trong mỗi người ai cũng có phiên chợ ngày rằm để nhớ, một cái gì đó thân thuộc lắm từ ký ức rất xa gợi về. Ở đó, có đứa bé lũn tũn níu áo mẹ đi chợ ngày rằm; có bà mẹ lượn 5, 7 vòng tìm mua cho đủ lệ bộ thắp hương bàn thờ, tìm thêm vài thứ quà bánh cho bọn trẻ đang náo nức chờ ở bụi tre đầu ngõ.
Dáng Má ngày cũ ra chợ cho đỡ nhớ không khí chợ
Riêng tôi, có một hôm tôi đi biển về thấy má đang đứng ở hàng hoa, tôi vội núp vào một nơi khuất và hóng xem má mua gì, đi những hàng nào. Má ra chợ chỉ là cho đỡ nhớ không khí chợ, chứ khi ấy má đã cao tuổi, ở với em gái tôi, má không còn chợ búa bếp núc gì nữa. Tôi thấy má cười thật tươi với cô bán bông, nói vài câu vui vẻ với cô rau hành… Tự nhiên, tôi thấy mình hạnh phúc vì có buổi chợ ngày rằm để đi, có má để lén ngắm từ xa.
Bao nhiêu chợ ngày rằm đã đi qua trong cuộc đời một người phụ nữ? Thú thật, tôi ít để ý con số nhỏ nằm dưới con số lớn trên tờ lịch hàng ngày nên rằm hay mùng một tôi chỉ biết mỗi khi ra chợ, bởi gia đình tôi không theo Phật giáo.
Còn bởi từ bạn tôi, ngày xưa vốn là một cô giáo dạy toán. Thời bao cấp khó khăn, đi dạy xa nhà, đồng lương không đủ chi phí cho cá nhân chứ nói gì nuôi con, bạn bỏ dạy về nhà học cách làm đậu phụ. Còn “đèo bòng” thêm mấy con heo cho chúng “thầu” những thứ phế phẩm khi chế biến đậu. Mấy chục năm “bám nghề”, vất vả, lam lũ nhưng có đồng ra đồng vào. Mỗi lần chúng tôi muốn gặp nhau cà phê tán dóc hay đi chơi đâu đó đều phải né ngày rằm, mùng một vì những ngày ấy người ta ăn chay, bạn phải làm nhiều đậu hơn, bỏ cho các mối hàng từ rất sớm…
Tôi chưa có dịp đi chợ ngày rằm ở những nơi nhiều người Việt trên xứ người nhưng tôi nghĩ, có thể nơi nào đó trên trái đất này, cũng có người lẩn thẩn như tôi đi tìm hình ảnh buổi chợ ngày rằm có những bình bông cúng đơn sơ mà chân thành, những cái bánh quê mùa như dáng mẹ ngày cũ…
Gần đến giỗ má, tôi nhớ biển mỗi sáng đi bộ về ngang qua cái chợ nhỏ ven đường ấy quá đỗi!
ĐTTT
