Houston vào mùa hè, không khí nóng bức, có ngày nhiệt độ lên đến 100 độ F. Nhiều gia đình cùng đưa nhau đi tránh nắng tại các bãi biển Galveston, Freeport, Corpus Christi… Nhóm người già chúng tôi được Hội Cao niên Houston (Houston Seniors Association) hướng dẫn đi thăm một khu di tích lịch sử của Tiểu bang Texas, đó là Đài Tưởng Niệm và Bảo Tàng Viện San Jacinto. (San Jacinto Memorial Monument and Museum).
Tượng Đài tưởng niệm nhìn từ xa. nguồn: texastimetravel.com/
Sáng ngày 24-4-2025, đúng 8:30, chúng tôi gồm 30 người có mặt tại Trung tâm Cộng đồng Houston (Houston Richard & Meg Weekley Community Center) và được xe bus đưa thẳng đến Đài tưởng niệm San Jacinto.
San Jacinto nằm trong thành phố La Porte, cách trung tâm Thành phố Houston khoảng gần 1 giờ lái xe theo hướng Đông Nam thuộc Tiểu bang Texas. Đây là một địa danh mang nhiều ý nghĩa lịch sử và gắn liền tên tuổi của danh tướng Samuel Houston trong cuộc chiến với Mexico.
Ngược dòng lịch sử, ngày 20-8-1836, quân Texas khoảng 936 người dưới sự chỉ huy của tướng Sam Houston đã tiến chiếm vùng thảo nguyên dọc theo bờ sông Buffalo Bayou và đóng quân nơi này. Sau đó không lâu, quân đội Mexico khoảng 750 người thuộc quyền chỉ huy của tướng Santa Anna cũng đến đây và đóng quân cách doanh trại của quân TX không xa. Lực lượng hai bên có chạm súng với nhau nhưng không gây thiệt hại nào đáng kể. Sau đó quân của Santa Anna phải rút lui.
Sam Houston dàn quân trước trận đánh. Tranh của Ken Turner. nguồn coloradocountycitizen.com
Trận đánh quyết định vào chiều ngày 21-4-1836. Mexico được chi viện thêm 500 người nâng tổng số quân lên đến 1,250 binh sĩ. Tướng Santa Anna cho quân của mình nghỉ ngơi mà không hề sắp xếp lính gác. Được tin báo của trinh sát và lợi dụng tình trạng thiếu cảnh giác của địch, Sam Houston đã bất ngờ mở cuộc tấn công vào doanh trại của Mexico. Nhờ vào địa thế thuận lợi và thảo nguyên rộng lớn, với những đám cỏ cao và những ngọn đồi che chắn, nên quân của Sam Houston đã tiến sát doanh trại và tràn ngập căn cứ đóng quân của Mexico. Một trận chiến ác liệt đã xảy ra. Vì thiếu cảnh giác nên quân của Santa Anna không phản ứng kịp, cố gắng phản công nhưng không hiệu quả, trở nên hỗn loạn vứt lại vũ khí đua nhau bỏ chạy.
Sau một cuộc cận chiến đẫm máu, quân TX đã toàn thắng, chiếm lĩnh toàn bộ căn cứ và tịch thu nhiều vũ khí đạn dược của kẻ thù. Cuộc giao tranh chỉ kéo dài 18 phút nhưng kết quả không ngờ: Mexico có đến 650 người tử thương trong khi bên quân đội của Texas chỉ có 9 binh sĩ hy sinh. Tướng Santa Anna bị bắt sống.
Được chiến thắng vẻ vang như vậy là nhờ vào sự lãnh đạo, chỉ huy tài tình của tướng Sam Houson. Ông đã có những quyết định chiến thuật sáng suốt, lợi dụng yếu tố bất ngờ để mở cuộc tấn công chớp nhoáng trong khi quân của Mexico đang nghỉ ngơi mà không cảnh giác. Ngoài ra cũng phải kể đến tinh thần chiến đấu và quyết tâm cao của quân Texas, họ muốn trả thù cho những thất bại trước đó đặc biệt là trận Alamo và Goliad.
Trận chiến San Jacinto là trận chiến cuối cùng, và là bước ngoặt lịch sử trong Cách mạng Texas đưa đến tuyên bố độc lập tách rời khỏi Mexico. Sau đó không lâu, Tướng Sam Houston được bầu làm Tổng thống nước Cộng hòa Texas cho đến năm 1845 thì Texas trở thành Tiểu bang thứ 28 của Hiệp Chủng Quốc Hoa-Kỳ.
Đến giao lộ 610 East và Independence Pkwy, xe bắt đầu rẽ trái. Xa xa trước mặt chúng tôi là một cột tháp vươn cao giữa bầu trời trong xanh trên vùng thảo nguyên rộng lớn bên bờ sông Buffalo Bayou, đó là Đài tưởng niệm và Bảo tàng viện San Jacinto.
Đài tưởng niệm San Jacinto tọa lạc tại 3523 Independence Pkwy, La Porte TX 77571. Theo Wikipedia thì Đài được xây dựng trên chiến trường và trên phần mộ của 9 binh sĩ Texas đã hy sinh trong trận chiến giành lại độc lập với Mexico năm 1836.
Trước Đài tưởng niệm
Khởi công từ năm 1936 và được khánh thành vào ngày 21 tháng 4 năm 1939. Với chiều cao 172.92 mét (570ft), là một Đài tưởng niệm bằng đá cao nhất Thế giới (Đài tưởng niệm Washington chỉ cao 169.046 m). Đài là một cột trụ hình bát giác, làm bằng xi măng cốt thép, bên ngoài được phủ một lớp đá vôi khai thác từ một mỏ đá gần tiểu bang Texas State Capitol. Trên đỉnh được đặt một ngôi sao (Lone Star) nặng 220 tấn, cao 10 mét là biểu tượng của Tiểu bang Texas. Phần chân tượng đài rộng 214 mét vuông, được chạm khắc tiến trình các sự kiện lịch sử quan trọng xảy ra tại Texas trước và sau cuộc Cách mạng 1836.
Đến thăm tượng đài, nếu muốn, du khách có thể dùng thang máy lên đài quan sát ở độ cao 512 mét nằm ngay dưới ngôi sao cô đơn. Nơi đây du khách có thể nhìn chung quanh từ Kênh tàu Houston (Houston Ship Channel) đến những tòa nhà chọc trời của thành phố Houston, nhất là được nhìn thấy tàu chiến Texas, chiếc tàu duy nhất còn lại thuộc thể loại này.
Chúng tôi được hướng dẫn vào Bảo tàng viện ở bên trong và tầng dưới cùng của Đài tưởng niệm.
Một cảnh tái dựng trận chiến. – ảnh Highsmith, Carol M. Nguồn loc.gov
Bảo-tàng-viện rộng khoảng 1,451 m2 với một phòng chiếu phim 160 chỗ ngồi. Chúng tôi được xem một phim tài liệu dài 35 phút diễn tả đầy đủ về diễn tiến đã xảy ra trong cuộc chiến giành độc lập. Đặc biệt là đoạn phim Tướng Santa Anna bị bắt được đưa đến gặp Sam Houston, lúc này ông bị thương ở chân đang ngồi dưới một gốc cây. Đã không trị tội mà Sam Houston còn cho Santa Anna được phép trở về Mexico với điều kiện rút tất cả lực lượng quân sự của Mexico ra khỏi Texas.
Rời phòng chiếu phim, chúng tôi qua phòng chính của Bảo tàng viện, nơi đây được trưng bày đầy đủ những hình ảnh, dữ liệu di sản văn hóa của Texas, đặc biệt là các hình ảnh, tài liệu, và hiện vật có liên quan đến trận chiến giành Độc lập của Texas đã xảy ra trên chính vùng đất này vào năm 1836 như vũ khí, đạn dược, quân phục … của cả hai bên. Bảo tàng viện tuy nhỏ nhưng trưng bày đầy đủ những di vật kể cả những báu vật Tây Ban Nha và một cuốn tự điển cá nhân của Sam Houston.
Cuối cùng chúng tôi được xe đưa đi thăm công viên quanh tượng đài. Đây là một khu đất rộng hơn 100 hecta, nơi đã là chiến trường, còn in dấu những chiến tích lịch sử được bảo tồn của trận chiến 1836. Hướng dẫn viên giải thích rõ ràng từng nơi, từng vùng đã xảy ra cuộc chiến. Ngoài ra dọc theo các con đường và những lối mòn, chúng tôi còn thấy nhiều bảng hiệu, dấu hiệu thông tin để du khách hiểu thêm về các sự kiện lịch sử đã xảy ra trên vùng đất này.
Hai khẩu súng trường trong Bảo tàng viện
Ra khỏi công viên đúng 12:30, cả nhóm cùng đi thẳng đến nhà hàng Monument Inn Restaurant để ăn cơm trưa. Nhà hàng khá lớn, nằm trong khu San Jacinto trên bờ sông Buffalo Bayou, sạch sẽ, món ăn ngon và giá cả phải chăng. Nơi đây du khách có thể vừa thưởng thức món ăn, vừa nhìn những chiếc phà chở xe qua lại, hay những chiếc tàu thật lớn chở hàng xuôi ngược trên sông trông rất nhộn nhịp và thích thú.
Sau khi dùng cơm xong, chúng tôi cùng lên xe về lại Houston.
Mặc dù trời nắng nóng, nhưng chuyến đi thật vui và hữu ích, giúp tôi có thêm những hiểu biết về lịch sử hình thành của Tiểu bang Texas. Trận chiến chỉ kéo dài có 18 phút, lại có một kết quả lớn không ngờ đã giúp nước Mỹ mở rộng thêm lãnh thổ về hướng Tây Nam. Trong lịch sử chiến tranh của Thế giới chưa bao giờ có được một cuộc chiến chớp nhoáng như vậy (chỉ 18 phút) mà mang lại một chiến thắng vĩ đại tuyệt vời ngoài sức tưởng tượng của mọi người.
Đài tưởng niệm và Bảo tàng viện San Jacinto là một công trình xây dựng vĩ đại về kiến trúc cũng như về hình thức. Nó đã trở thành hình mẫu cho việc xây dựng các công trình cao tầng trên nền đất cứng và ở những khu vực chịu ảnh hưởng của bão nhiệt đới.
Ngày nay Đài tưởng niệm là một di tích lịch sử, là một biểu tượng trường tồn của nền độc lập và tự hào của người dân Texas.
HTT
