Kể từ khi cuộc cách mạng kỹ thuật số bắt đầu từ khoảng hơn 3 thập niên trước, châu Âu ngày càng bị bỏ lùi lại phía sau.
Châu Âu không có khả năng để tạo ra những công ty tầm vóc trong nội địa để có thể cạnh tranh với những công ty như Google, Amazon hay Meta. Giá trị thị trường của công ty Apple lớn hơn toàn bộ thị trường chứng khoán của Đức. Việc châu lục này không thể tạo ra thêm những công ty kỹ thuật lớn như trên được coi là một trong những thử thách lớn nhất và là lý do chính khiến nền kinh tế của họ bị trì trệ. Vấn đề này thậm chí còn cấp bách hơn khi viễn cảnh thuế quan cao hơn đe dọa kìm hãm tăng trưởng kinh tế.
Các nhà đầu tư và doanh nhân cho biết những trở ngại đối với việc phát triển kỹ thuật ở châu Âu đã bám rễ quá sâu: hoạt động kinh doanh thì rụt rè và sợ rủi ro, luật lao động nghiêm ngặt, các quy định nhằm kiểm soát các công ty thì khắt khe, nguồn vốn đầu tư mạo hiểm ít hơn và tăng trưởng kinh tế và dân số thì khá ảm đạm.
Thomas Odenwald, một doanh nhân kỹ thuật gốc Đức, vào tháng 1 năm ngoái đã rời Thung lũng Silicon về lại Đức để gia nhập Aleph Alpha, một công ty khởi nghiệp có trụ sở tại Heidelberg, với mục tiêu cạnh tranh trực tiếp với công ty trí tuệ nhân tạo hàng đầu là OpenAI.
Odenwald đã làm việc tại California trong gần 3 thập niên và hy vọng với những kinh nghiệm cá nhân có thể giúp xây dựng một công ty kỹ thuật lớn có đủ sức để cạnh tranh với công ty của Mỹ. Odenwald đã phải ngạc nhiên đến sửng sốt khi đối diện với điều thực tế: Các đồng nghiệp thiếu sự cập nhật về kiến thức kỹ thuật, và mọi hoạt động diễn ra quá chậm chạp.
Sau 2 tháng, Odenwald bỏ việc và trở về lại California. Odenwald nghĩ rằng châu Âu sẽ khó có thể theo kịp với tốc độ thay đổi quá nhanh trong lĩnh vực kỹ thuật như tại Thung lũng Silicon.
Bỏ lỡ cơ hội
Sau khi đã bỏ lỡ phần lớn cơ hội của cuộc cách mạng kỹ thuật số đầu tiên, châu Âu dường như cũng đang sắp bỏ lỡ làn sóng kỹ thuật số tiếp theo. Hoa Kỳ và Trung Quốc, với nguồn vốn đầu tư mạo hiểm và tài trợ của chính phủ, đang chi rất mạnh cho việc nghiên cứu AI và các ngành kỹ thuật khác hứa hẹn sẽ thúc đẩy công việc sản xuất và nâng cao mức sống của người dân. Ở châu Âu, đầu tư mạo hiểm cho kỹ thuật chỉ bằng một phần năm so với mức của Hoa Kỳ.
Marc Andreessen, một nhà đầu tư kỹ thuật Hoa Kỳ, mới đây có đăng một bức ảnh chế giễu trên trang X cá nhân của ông, trong đó có hình ảnh những công ty AI lớn như OpenAI, Meta AI và đối thủ Trung Quốc DeepSeek đang cạnh tranh để giành quyền bá chủ. Ở một chiếc bàn gần đó, một người khác đại diện cho Liên Âu ngồi tách biệt một mình, mắt nhìn chằm chằm vào màn ảnh với hình một chiếc nắp nhựa được buộc vào một chai đựng đồ uống – một luật mới bắt buộc ở châu Âu nhằm khuyến khích tái chế các đồ vật đã qua sử dụng như nhựa và giấy. Thông điệp của bức ảnh này là châu Âu đang tập trung sai vào mục tiêu của cuộc chiến cạnh tranh tương lai.
Theo nhận định của Mario Draghi, cựu chủ tịch của Ngân hàng Trung ương châu Âu và là nhân vật được lãnh đạo Liên Âu giao nhiệm vụ giúp chẩn đoán lý do tại sao nền kinh tế châu Âu bị trì trệ, cho biết châu Âu đang đứng trước một thử thách lớn cho sự tồn tại và phát triển. Trong một bản phúc trình được công bố vào tháng 9 năm ngoái, Draghi đã chỉ ra rằng ngành kỹ thuật không phát triển là yếu tố chính khiến kinh tế châu Âu trì trệ.
Lý do khiến kinh tế trì trệ
Hiện nay chỉ có 4 trong số 50 công ty kỹ thuật hàng đầu thế giới là của châu Âu, mặc dù châu Âu có dân số lớn hơn và trình độ học vấn tương tự như Hoa Kỳ và chiếm 21% sản lượng kinh tế toàn cầu. Không có công ty nào trong số 10 công ty đứng đầu trong việc đầu tư vào kỹ thuật điện toán lượng tử (quantum computing) là ở châu Âu.
Vấn đề không chỉ nằm ở kỹ thuật mà còn phản ảnh một sự thật rộng lớn hơn về châu Âu: Châu Âu không tạo ra được những công ty mới, mang tính đột phá có thể làm rung chuyển thị trường và thúc đẩy phát minh mới.
Theo phân tích của Andrew McAfee, một nhà nghiên cứu thuộc Phân khoa Quản lý Sloan của đại học MIT và cũng là đồng sáng lập công ty khởi nghiệp AI Workhelix, trong 50 năm qua, Hoa Kỳ đã tạo ra 241 công ty từ con số không có giá trị vốn hóa thị trường hơn $10 tỷ, trong khi châu Âu chỉ tạo ra 14 công ty,
Các công ty và các ngành kỹ nghệ mới – cũng giống như trước đây khi xe máy xuất hiện thay thế cho xe ngựa – cho phép một quốc gia sản xuất nhiều hàng hóa hơn với cùng một số lượng công nhân, là động lực chính đưa tới thịnh vượng. Châu Âu bị chi phối bởi các ngành kỹ nghệ kiểu cũ như xe hơi và ngân hàng, là những ngành đã khai thác được mức tăng năng suất từ lâu và nay thì không còn nữa. Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế, trong số 10 công ty hàng đầu có trao đổi trên sàn chứng khoán của Hoa Kỳ trung bình được thành lập vào năm 1985, trong khi ở châu Âu là vào năm 1911.
Cuối thập niên 1990, khi cuộc cách mạng kỹ thuật số bắt đầu, trung bình mỗi giờ, một công nhân trong khối Liên Âu sản xuất được 95% số hàng hóa so với một công nhân Mỹ sản xuất được. Hiện nay, công nhân ở châu Âu chỉ sản xuất được ít hơn 80%.
Nền kinh tế của khối Liên Âu hiện nhỏ hơn một phần ba so với của Hoa Kỳ và đang bị kẹt ở tốc độ chậm, tăng trưởng chỉ ở mức một phần ba so với Hoa Kỳ trong vòng hai năm qua.
Một vài vấn đề khác
Một công ty muốn tăng trưởng nhanh ở châu Âu là điều khó khăn. Hoa Kỳ là một thị trường lớn và đồng nhất, trong khi châu Âu có nhiều chục quốc gia có ngôn ngữ, luật pháp và chính sách thuế riêng biệt. Luật lao động làm chậm sự di chuyển và thay đổi công việc của người đi làm bằng cách khiến việc thuê mướn và sa thải nhân viên trở nên khó khăn hơn. Ở châu Âu, khi rời khỏi một công ty, thông thường phải báo trước 3 tháng, và trong một số trường hợp, thời gian là 6 tháng.
Thuế cao hơn và các quy định luật pháp được thiết kế để kiểm soát các doanh nghiệp lớn trở thành vấn đề đau đầu, tốn kém và mất thời gian đối với các công ty khởi nghiệp.
Công ty Meta đã trì hoãn việc ra mắt mô hình AI mới nhất của họ tại châu Âu gần một năm do các quy định của Liên Âu. Công ty đã bắt đầu tung ra phiên bản giới hạn vào tháng 3 vừa qua, không bao gồm các tính năng như tạo hoặc chỉnh sửa hình ảnh. Công ty Apple cũng đã hoãn các tính năng AI mới của họ cho điện thoại iPhone tại châu Âu cho mãi đến thời gian gần đây mới thực hiện.
Công ty nhu liệu Bird, một trong những công ty khởi nghiệp thành công nhất của Hoà Lan, gần đây cho biết họ có kế hoạch chuyển các hoạt động chính của họ ra khỏi châu Âu để đến Hoa Kỳ, Dubai và một số địa điểm khác do các quy định hạn chế về AI.
Các thành phố ở châu Âu luôn chiếm vị trí hàng đầu về xếp hạng phẩm chất cuộc sống, vượt xa các thành phố ở Mỹ. Lối sống đó có thể góp phần làm giảm bản năng chấp nhận rủi ro, một yếu tố mà kinh doanh đòi hỏi, cùng với nền văn hóa đặt ưu tiên cao về bình đẳng khiến người ta không có tham vọng làm giàu, một yếu tố thúc đẩy mạo hiểm cho những phát minh mới.
VH
