TRẦN HOÀI THƯ & DƯƠNG NGHIỄM MẬU
Trần Hoài Thư là nhà văn được nhiều người yêu mến và quý trọng. Anh là biểu tượng của người lính viết văn sâu sắc, và là người có công sưu tầm và làm sống lại văn học Miền Nam. Với hơn 100 số Thư Quán Bản Thảo và những tác phẩm giá trị được ấn hành, tất cả được thực hiện trong những điều kiện khó khăn -phải lái xe mất từ 3 tới 5 tiếng đồng hồ đi tìm tài liệu ở các thư viện Cornell và Yale rồi về đánh máy và lay-out rồi tự tay in ra trên những máy móc thô sơ dưới hầm nhà. Những công việc đó đều có chị vợ là Nguyễn Ngọc Yến giúp sức. Ấy là chưa kể cả hai người đều bị bệnh nặng. Được biết khi thực hiện TQBT số 55 chủ đề về Dương Nghiễm Mậu thì chị Yến bị đột quỵ. Phải nói Trần Hoài Thư phải đối diện với bao thử thách nhưng rồi đều vượt qua và hoàn thành tâm nguyện một cách xuất sắc. Sau đây xin mời các bạn cảm nhận những khó khăn của Trần Hoài Thư khi ‘Đi Tìm Địa Ngục Có Thật’ của Dương Nghiễm Mậu cho chủ đề của TQBT số 55.
Hôm nay, sau khi cả Trần Hoài Thư và chị Yến đều ra đi, để tỏ lòng thương tiếc, Trang Văn Học xin đăng lại bài viết của Trần Hoài Thư. NGUYỄN & BẠN HỮU
Trần Hoài Thư
LỜI TÒA SOẠN
Nhà văn Dương Nghiễm Mậu đã để lại cho văn học miền Nam một gia tài đồ sộ: 21 tác phẩm, và có lẽ nhiều rất nhiều bài văn chưa kịp xuất bản đã đăng trên các tạp chí miền Nam trước 1975.
Bởi vậy việc chọn bài tiêu biểu để đăng lại trên TQBT quả là một việc hết sức khó khăn cho chúng tôi.
Sau đây là những lý do về những bài chúng tôi chọn để đăng lại trong phần trích văn DNM:
Kinh Kha, con chủy thủ và đất Tần bất trắc. Đây là một truyện trong tập truyện Nhan Sắc, được xuất bản trước 1975 (nhà xb An Tiêm 1966) và được tái bản sau 1975 (Nhà xb Văn Nghệ 2007) với một đoạn bị cắt xén. Bài chúng tôi đăng là bản gốc toàn vẹn được đăng trên tạp chí Văn (số 58 ngày 15/5/1966). Chúng tôi không rõ bài này có thay đổi gì không khi An Tiêm xuất bản vì chúng tôi không có tài liệu để tham khảo.
Niềm đau nhức của khoảng trống, nhằm bổ túc tài liệu cho bài viết của giáo sư Nguyễn văn Trung và nhà văn Trần văn Nam.
Tiếng sáo người em út, nhằm bổ túc tài liệu cho bài “đọc và bình” của Khuất Đẩu. Đây cũng là truyện ngắn cuối cùng của DNM được viết trước năm 1975.
Bốn bài bút ký được viết về 3 biến cố lịch sử của miền Nam: 1) Thời Phật giáo tranh đấu, Nhất Linh tự tử. 2) Mùa hè năm 1972. và 3/ Bài viết trên báo Thời Tập số cuối cùng (tháng 4.1975).
Chúng tôi tin rằng những bài bút ký này rất hiếm quý, không thể tìm ở trên NET.
Một bút ký quan trọng khác không kém, được Văn Xã xuất bản vào năm 1969 là Địa Ngục Có Thật. Một số chương của bút ký được đăng rời rạc trên tạp chí Văn. Chúng tôi đã sưu tầm, đánh máy và tái bản, để kèm theo kỳ phát hành này như là ấn bản đặc biệt.
Dương Nghiễm Mậu
Từ một nỗi tha thiết ao ước của người bạn văn cùng thời, khi ngỏ ý được thấy Thư Quán Bản Thảo sưu tập lại truyện ngắn Kinh Kha, con chủy thủ và đất Tần bất trắc cũng như tập bút ký Địa Ngục Có Thật của Dương Nghiễm Mậu, tôi lại lên đường. Lần này thay vì Cornell, hướng Tây Bắc, nay là Yale hướng Đông Bắc. Qua Google, tôi được biết cả hai thư viện này đều lưu trữ Địa Ngục Có Thật. Nhưng kỳ này tôi chọn Yale vì Yale cách nhà tôi chỉ khoảng 3 giờ đồng hồ lái xe. Trong khi Cornell phải mất 5 tiếng.
Lên đường kỳ này dù lòng hăm hở nhưng tấm thân không hăm hở chút nào. Tôi đã bước vào tuổi 70, chứ không còn trẻ để có thể nhấn bàn đạp gia tốc. Tuổi tôi bây giờ là: Đi về biết chở gì theo/ Chở theo vạt nắng trên đèo vào xe. Chứ không phải no nê cùng trời mây sông núi. Thị lực mắt kém rõ. Thêm Gout hết hành chân trái qua chân phải, hết bàn chân lên đầu gối. Bởi cái tính vẫn còn khoái khẩu của mình, đau thì kiêng cữ, hết đau thì xả láng bất cần.
Thời tiết đầu tháng 12, hôm nay có vẻ lý tưởng. Khoảng 60 độ F, một nhiệt độ rất hiếm hoi trong tháng cuối năm dương lịch này. Chiếc xe theo xa lộ, phóng hai ngọn đèn giữa trùng trùng điệp điệp đôi mắt sáng lóa xuôi ngược trên một tuyến đường được tiếng là bận rộn nhất của tiểu bang. May mắn lần này, Gout chỉ hành chân trái, lúc này nó được yên nghỉ trong khi cái chân phải thì miệt mài nhấn hoặc giảm bàn đạp gia tốc hay thắng phanh.
Sau 3 tiếng đồng hồ, chỉ dừng một trạm nghỉ, gọi cốc cà phê, rồi đi ngay. Trời đã sáng. Xa lộ 95 quen thuộc dạo nào, lần lượt lùi dần, để nhường lại cho con đường College. Nó sẽ dẫn vào khu đại học Yale, với những tòa nhà được xây theo kiểu kiến trúc La Hy.
Sau khi đóng tiền làm thẻ thư viện, ($35) chỉ hiệu lực cho một tuần lễ, tôi nhấn nút cho thang máy lên tận lầu 4. Cả tầng lầu tối om, tôi mò mẫm bật contact điện. Lần mò đến kệ để sách. Nhưng tìm hoài tìm mãi không ra ‘Địa Ngục Có Thật’.
Làm sao diễn tả được nỗi buồn của tôi trong lúc này. Có những điều không thể ngờ, nhưng chúng vẫn xảy ra. Tôi xuống quầy phụ trách ở lobby hỏi. Và được biết sách hiện ở tại một thành phố khác. Có người mượn và giao ở một thư viện khác. Chưa hoàn trả về thư viện chánh.
Thôi thì đành trở về. Uổng công, uổng sức, phí tiền, phí bạc vô ích.
Có lẽ tôi sẽ bỏ cuộc. Sẽ không làm ấn bản đặc biệt như dự định nữa. Tôi chẳng có nợ với ai hết. Ngay cả đối với văn chương miền Nam. Ngay cả đối với nhà văn Dương Nghiễm Mậu mà tôi ngưỡng mộ về văn tài cũng như khí phách của ông.
Vậy mà tôi buồn đến rưng rưng. Khi trở về, xe bị kẹt vì một đoạn đường dài bị sửa. Xe nối đuôi xe bò nhích cả mấy dặm.
Hai ngày sau, tôi nhận được email của thư viện Yale cho hay là ‘Địa Ngục Có Thật’ đã đến thư viện. Email còn cho biết chỉ ưu tiên dành cho tôi 10 ngày.
Sau ngày đó, họ không bảo đảm có sách nếu tôi muốn mượn.
Như vậy, dù muốn dù không, lại thêm một lần nữa lên đường. Lại hai ngọn đèn lẫn vào muôn vàn ánh đèn chiếu sáng, tôi cố mở căng đôi mắt. Lại chiếc xe tôi lạc vào giòng thác cuồn cuộn của xe cộ trên xa lộ Garden State Parkway, và 95. Lại một biển âm động cuồng nộ với những ánh đèn pha chói sáng khi chiếc xe tôi chạy chậm. Lẽ phải và ánh sáng. Địa ngục có thật. Cuốn bút ký có một không hai viết về Tết Mậu Thân ở Huế. Chẳng lẽ để nó ngủ quên im lìm trong một kệ ngăn nào đó của Yale hay sao?
Tôi đến Yale để mở lại ánh điện trong một tầng thư viện tối om, mò mẫm tìm lại cuốn sách mình mong đợi, hay ngồi bệt trên nền, mở từng cuốn tạp chí Văn, Văn Học, Sáng Tạo, Bách Khoa, Văn Nghệ… Tội nghiệp, những trang giấy của một thời ta muốn yêu ai thì cứ bảo là yêu, ghét ai ta cứ bảo là ghét… Không phải chỉ đọc, mà mang xuống lầu, để chụp lại từng trang bài mình cần giữ. Rồi mang về nhà, đánh máy, layout… Có khi thiếu một trang, ngủ không yên, lại lái xe làm thêm một chuyến…
Đó là cách tôi trả ơn đối với một nhà văn mà tôi ngưỡng phục.
Về lẽ phải và sự thật mà ông đã để lại cho văn chương miền Nam. Và về cách thế sống của ông sau 1975: khi ông quyết định tự chọn cho mình chiếc thập tự giá.
THT
