Nón lá không đơn giản chỉ là vật dụng để che nắng, nó còn là một biểu tượng văn hoá đặc trưng của người Việt, nhất là người dân ở các vùng quê. Tuy nhiên, dù xã hội ngày nay đã phát triển và hiện đại hoá, ngay cả chốn thị thành cũng còn nhiều người đội nón lá ra đường. Đa số là phụ nữ thuộc thành phần lao động.

Tiệm nón trong chợ Tân Định. (IANBUI/TRẺ)         

Hình ảnh chiếc nón lá xuất hiện khắp nơi — trên áo thun, áo dài, bưu thiếp, logo quảng cáo sản phẩm… Du khách nước ngoài khi đến Việt Nam nhiều người cũng mua nón lá, không riêng gì phụ nữ mà đàn ông Tây đôi khi cũng thấy đội. Trong ảnh là một người phụ nữ ngoại quốc trước nhà thờ Đức Bà ở Sài Gòn. Chiếc nón này có lẽ vừa được mua tại tiệm bán đồ lưu niệm bên trong Bưu Điện thành phố. Những hình vẽ loẹt quẹt trên nón ngó màu mè và rất đỗi nhà quê, nhưng mấy kiểu nón này chắc chắn phải mắc hơn đồ dân dụng bán ngoài chợ.

Du khách lướt phone coi bản đồ. (IANBUI/TRẺ)

Lắm khi nhìn chiếc nón lá ta có thể đoán được người đội nón thuộc thành phần nào, giàu nghèo ra sao. Nhưng cũng có lúc ta phải ngạc nhiên vì sự thật không như ta nghĩ. Trong hình là một trong những chiếc nón lá đẹp nhất tôi bắt gặp trong chuyến săn ảnh của mình. Tuy chủ nhân của nó chỉ là một chị bán cá bên bờ biển Vũng Tàu, nhưng so với chiếc nón “lưu niệm” trong bức hình trước thì nón của chị này sắc sảo và nghệ thuật hơn nhiều.

Dân thành phố ra Bãi Sau vào buổi sáng mua cá tươi. (IANBUI/TRẺ)

Trong khi đó thì chiếc nón của người đàn bà đang kéo lưới trong ảnh đúng là chỉ dùng để che mưa che nắng, không hơn kém, và có lẽ thuộc loại rẻ tiền. Mặc dù buổi sáng hôm ấy trời nhiều mây, không khí rất mát mẻ, nhưng chị ta vẫn đội nón. Chứng tỏ việc đội nón lá đã thành thói quen, chẳng khác nào đàn ông Mỹ hay đội nón baseball cap khi ra đường dù cho có nắng hay không. Nón lá tuy hơi cồng kềnh nhưng đội vẫn mát đầu hơn.

Bãi Sau, Vũng Tàu.(IANBUI/TRẺ)

Lớp trẻ ngày nay tất nhiên chẳng mấy ai đội nón lá. Nữ sinh ở miền Nam ngày xưa còn thấy, thời nay kiếm đỏ con mắt cũng không tìm được một người. Dường như chỉ có giới bình dân là còn đội nón lá, chứ những cô gái thành phố như trong ảnh thì coi như không bao giờ. Phần vì đi xe hai bánh đội nón lá rất ư là bất tiện, phần vì còn phải đội thêm mũ bảo hiểm, nếu không sẽ bị cảnh sát giao thông chận phạt.

Một người đàn bà đẩy xe phế liệu ở Vũng Tàu. (IANBUI/TRẺ)

So với những thập niên trước thì nạn xả rác ở Việt Nam nay đã bớt nhiều. Đi đâu cũng thấy thùng rác mặc dù không phải ai cũng có ý thức về chuyện dùng chúng để bỏ rác. Nhưng rõ ràng là đang có những nỗ lực khuyến khích người dân tái sử dụng một số vật liệu, đặc biệt là plastic. Đây là một hình ảnh ta bắt gặp thường xuyên tại Việt Nam. Những người làm nghề đi thu lượm rác tái chế này hầu hết là phụ nữ, và gần như người nào cũng đội nón lá.

Một chiếc xe rác tái chế trên đường Trường Sa, Phú Nhuận. (IANBUI/TRẺ)

Du khách ngoại quốc khi đến Việt Nam ai cũng nói đồ ăn ở đây ngon và rẻ. Nhưng ngược lại thì các tiệm ăn của Hàn, Nhật, Thái, Mỹ… cũng mọc lên khắp nơi. Vừa bước ra khỏi phi trường Tân Sơn Nhứt là gặp ngay Burger King với gà rán Popeyes. Mấy khu dân cư mới bên Quận 2 hay Phú Mỹ Hưng thì khỏi nói, đi đâu cũng thấy quán ăn nước ngoài. Trong ảnh là một tiệm Texas Chicken sắp sửa khai trương ở Vũng Tàu. Không rõ thịt này đến từ Việt Nam hay Mỹ, nhưng giá một phần ăn có lẽ ngoài túi tiền người đàn bà trong ảnh.

Đường Lê Hồng Phong, Vũng Tàu, nay thuộc TP. HCM. (IANBUI/TRẺ)

Tuy mang danh là nước Xã Hội Chủ Nghĩa, nhưng trên thực tế hệ thống an sinh xã hội của Việt Nam còn rất yếu. Và mặc dù số người ăn xin trên đường phố không còn nhiều như xưa, nhưng lượng người bán vé số dường như tăng đáng kể. Đi đâu cũng gặp, nhất là tại các địa điểm ăn uống hay vui chơi giải trí. Cuộc giao thoa giữa tư bản và cộng sản hiện đang làm cho khoảng cách giàu nghèo tại Việt Nam ngày càng rõ nét.

Một chiếc nón lá thủng lỗ giữa khu Tây ba-lô trên đường Bùi Viện. (IANBUI/TRẺ)

Nuôi thú cưng (pets) ngày nay khá thịnh hành trong giới trung và thượng lưu. Song các dịch vụ triệt sản hình như chưa phổ biến cho lắm. Người phụ nữ trong ảnh kể chị vừa tìm thấy một lứa mèo con bị bỏ hoang gần kênh Nhiêu Lộc. Sợ bị người ta bắt làm thịt, chị đã đem chúng giấu dưới gầm cầu Trần Khánh Dư với hy vọng chúng sẽ tự tìm được cách sống. Tuy rất thương thú vật, nhưng chị nói mình không có khả năng nuôi nên chỉ làm được đến mức đó mà thôi.

Đường Hoàng Sa, Phú Nhuận. (IANBUI/TRẺ)

Nón lá thật ra là một loại nón hết sức hữu dụng. Không những che được cả nắng lẫn mưa, nó còn có thể được dùng như chiếc quạt. Tuy nhiên, vì vành nón hơi rộng nên khi gặp gió lớn nó có thể bị tốc bay khỏi đầu. Và dĩ nhiên ta không thể xếp nó lại cho gọn để bỏ vào va-li. Chiếc nón trong ảnh được mua tại chợ Tân Định với giá 70,000 VND (khoảng $3.00). Sau khi bị dùng đã đời, nó đã được tặng lại cho chị quản lý khách sạn đổi lấy hai ly cà-phê muối.

Tác giả “tự sướng” bên bờ kênh Nhiêu Lộc. (IANBUI/TRẺ)