Tính đến ngày 13 tháng 3, toàn nước Mỹ đã có 39 tiểu bang được đặt trong Tình Trạng Báo Động, hay Khẩn Cấp (State of Emergency), vì dịch bệnh COVID-19. Con số này chắc chắn sẽ tăng lên nữa.

Cư dân Colorado xếp hàng chờ kiểm dịch COVID-19. nguồn: DENVERpost   

Tình Trạng Báo Ðộng là hình thức trao quyền chỉ huy cho một hay nhiều ban bộ trong chính quyền để điều khiển trực tiếp việc ứng phó với một tai hoạ nào đó – chẳng hạn như chiến tranh, giông bão, cháy rừng v.v. Ngoài ra nó cho phép chính quyền địa phương dùng tiền trích từ ngân quỹ dành riêng phòng khi hoạn nạn, cũng như trưng dụng một số tài sản của tiểu bang hay liên bang.

Mỗi tiểu bang có những điều luật khác nhau về TTBÐ, tuỳ trường hợp khẩn cấp. Nhưng nói chung, TTBÐ thường có những điều khoản như cấm tụ tập đông người, đôi khi đi kèm với giới nghiêm để giữ an ninh. Trong trường hợp có bệnh truyền nhiễm, nhiều tiểu bang đóng cửa trường học để giảm bớt khả năng lây bệnh. Ngoài ra hầu hết đều cấm các nhà lái buôn tăng giá nhu yếu phẩm trong thời gian TTBÐ có hiệu lực.

Số ca nhiễm ở Hoa Kỳ, tính đến ngày 15/3. nguồn: ABCNEWS

Cấp Tiểu Bang

Trong trận dịch COVID-19, Washington State là tiểu bang đầu tiên có người nhiễm bệnh. Thống đốc Jay Inslee đã tuyên bố Tình trạng Báo Ðộng toàn tiểu bang vào ngày 29/2 khi có ca tử vong đầu tiên. TTBÐ của ông Inslee cho phép Bộ Y Tế trực tiếp chỉ huy và điều hợp các bộ phận khác của tiểu bang để phòng chống sự lây lan của cơn dịch và điều trị bệnh nhân. Phòng Lab chuyên lo về Sức khoẻ Cộng đồng của tiểu bang được giao nhiệm vụ xét nghiệm những người có khả năng mang mầm bệnh, cung cấp thuốc men cho bệnh nhân, đề nghị phương pháp trị liệu.

Lực lượng quân đội trừ bị National Guard đóng tại tiểu bang cũng được huy động để giúp đỡ những cơ quan khác khi cần – như dựng trại, lập hàng rào cách ly, giữ an ninh trật tự v.v. Mặt khác, Bộ Quân Lực của tiểu bang (Washington Military Department) được mượn Trung tâm Hoạt động Khẩn cấp của tiểu bang làm bộ tư lệnh với mức báo động cao nhất – Level 1.

Xem thêm:   Cao tốc & thấp tốc?

Chỉ vài ngày sau, California cũng tuyên bố Tình trạng Báo Ðộng sau khi có một ca tử vong vì COVID-19. Cùng trong ngày 4 tháng 3, Maryland tuyên bố TTBÐ vì có ba ca nhiễm tại đây. Hai hôm sau, 6/3, Kentucky phát hiện ca nhiễm đầu tiên. Ngay lập tức Thống đốc Andy Beshear tuyên bố TTBÐ. Tính đến ngày 13/3 Kentucky có 11 ca nhiễm.

Nhưng phản ứng nhanh hơn cả Kentucky là Utah. Thống đốc Gary Herbert đã tuyên bố TTBÐ vài giờ trước khi Bộ Y Tế tiểu bang công bố ca nhiễm đầu tiên — một hành khách trên du thuyền Diamond Princess sắp được đưa về. Utah hiện có 7 ca nhiễm.

Trong khi đó ở New York, phải đến ngày 7/3 thống đốc Andrew Cuomo mới ban bố Tình trạng Báo động mặc dù số ca nhiễm khi ấy đã lên đến 89 người. Con số này tính đến nay đã trên 435, cao nhất nước Mỹ. Tuyến xe lửa huyết mạch giữa New York City và Washington, D.C. đã ngưng hoạt động.

Cùng trong tuần lễ đó một loạt các tiểu bang khác lần lượt tuyên bố Tình trạng Báo Ðộng theo:

Florida; Oregon; Indiana; New Jersey ; Colorado; Iowa; Ohio; Pennsylvania; Illinois; Massachusetts; North Carolina; Michigan; Arizona; Connecticut; Louisiana; Virginia; Delaware; Nevada; Arkansas; Kansas; Wisconsin; Tennessee; Alabama; New Hampshire; South Carolina; Idaho; Nebraska; Missouri; Minnesota; Georgia; New Mexico; Texas; và đặc biệt nhất là Montana không có ca nhiễm nào.

Thống đốc Montana, Steve Bullock, nói ông muốn tận dụng các nguồn tài lực và nhân lực mà TTBÐ cho phép trước khi có ca nhiễm nào.

Thống đốc Jay Inslee tuyên bố Tình Trạng Báo Động cho tiểu bang Washington ngày 29/2/2020. nguồn: voanews.com

Cấp Liên Bang

Xem thêm:   Trên cả tuyệt vời!

Ngày thứ Sáu 13/3, sau nhiều tuần lễ bị hối thúc bởi các vị thống đốc, Tổng Thống Trump cuối cùng đã tuyên bố Tình trạng Báo Ðộng Toàn quốc (National Emergency) – dựa trên hai đạo luật Stafford Act năm 1988 và National Emergencies Act năm 1976. Stafford Act thường được áp dụng trong trường hợp thiên tai, chủ yếu để giúp nông dân hoặc nạn nhân bão lụt v.v.

Nó chỉ được ban hành khi có sự yêu cầu từ các tiểu bang. National Emergencies Act thì khác, nó cho phép tổng thống tự quyết nhiều điều mà không cần đến Quốc Hội – chẳng hạn như xây tường biên giới năm 2019 viện lý do An ninh Quốc phòng; cấm người từ một số nước Trung Ðông (2017) hay Âu Châu (2020) vào Mỹ v.v.

Thật ra hồi cuối tháng Giêng, Bộ Y Tế Liên Bang đã ra tuyên bố Tình trạng Báo động về COVID-19 dựa trên Public Health Service Act (Luật Bảo vệ Sức khoẻ Cộng đồng). Giờ đây hai TTBÐ này kết hợp lại sẽ cho phép Bộ Y Tế làm thêm một số việc khác nữa như:

– Cho phép bác sĩ khám bệnh qua internet;

– Cho phép bác sĩ từ tiểu bang khác làm việc tại những nơi cần đến họ;

– Cho phép phòng cấp cứu (ER) của nhà thương chứa nhiều hơn 25 giường bệnh, và có thể trị bệnh nhân lâu hơn 96 giờ;

– Không bắt buộc bệnh nhân phải nằm trong bệnh viện ít nhất 3 ngày trước khi được chuyển qua viện dưỡng lão;

– Cho phép bệnh viện mướn thêm y sĩ, y tá, chuyên gia… từ nhiều nơi khác đến mà không phải làm thủ tục giấy tờ rườm rà…

Public Health Service Act còn cho phép CDC (Cơ quan kiểm soát dịch bệnh) cô lập và cách ly người dân bất cứ lúc nào và nơi nào. Ngoài ra nó còn có quyền hạn chế sự đi lại của người dân từ tiểu bang này sang tiểu bang khác. Tuy nhiên điều khoản này có lẽ sẽ không cần dùng đến, vì dịch khuẩn coronavirus đã lây sang gần hết 50 tiểu bang rồi, không thể dùng quân đội để chặn nó được nữa.

Một hình ảnh quen thuộc mùa đại dịch. nguồn: chine nouvelle

Xưa và Nay

Xem thêm:   Lối đi trong vườn

Tháng Tư năm 2014, khi nước Mỹ bị tấn công bởi dịch cúm heo Swine Flu, Tổng Thống Obama cũng dựa vào Public Health Service Act để tuyên bố Tình trạng Báo Ðộng. Lúc ấy chưa có bệnh nhân nào bị tử vong. Sáu tháng sau ông Obama mới tuyên bố tình trạng Báo động Toàn quốc dựa theo Stafford Act, khi ấy số ca nhiễm đã lên tới 20,000 người, và số tử vong là 1,000 — tỉ lệ 0.02%.

Trong khi đó, theo ước tính mới nhất thì tỉ lệ tử vong của COVID-19 là khoảng 1%, tức gấp 50 lần Swine Flu 2014. Vì vậy nên chính quyền tiểu bang cũng như liên bang phải phản ứng nhanh hơn nữa nếu muốn giảm tiến độ lây lan của dịch khuẩn SARS-CoV-2. Các tuyên bố Tình Trạng Báo Ðộng do đó rất ư quan trọng. Nó đem tiền tài trợ từ ngân quỹ liên bang đến các đơn vị địa phương, tuyến đầu trong trận chiến chống dịch bệnh. Nó có thể giúp bệnh viện mua thêm dụng cụ y khoa hoặc mướn thêm nhân viên; giúp thành phố cài đặt thiết bị xét nghiệm di động; cung cấp nhu yếu phẩm cho cộng đồng bị cách ly; trả lương cho người làm công bị mất việc; giúp trường học tiếp tục cung cấp các bữa ăn cho học sinh nghèo v.v. Và rất nhiều thứ khác mà bình thường ít khi nào ta phải lo nghĩ tới.

Xưa nay ta thường nghe các trường hợp khẩn cấp được ban bố tại những vùng bị thiên tai bão lụt như New Orleans, Puerto Rico, Houston… Nhưng có lẽ đây là lần đầu tiên ta chứng kiến một Tình trạng Báo Ðộng toàn quốc cũng như toàn cầu nghiêm trọng như vầy.

Chúng tôi kêu gọi mọi người nên giữ bình tĩnh, thực hiện các biện pháp chống dịch như rửa tay thường xuyên, và tuân thủ mọi luật lệ của chính quyền địa phương trong thời gian Tình trạng Báo Ðộng có hiệu lực.

IB

Dallas