Hằng năm, cứ đến mùa mưa bão, sự sống dường như khép kín trong ý nghĩa trú đông, con người, vạn vật, tâm hồn co cụm, ruộng đồng trơ gốc rạ và cỏ hoang… Đâu đó nơi góc quê và góc chợ, người ươm, người bán cây trành vẫn bám trụ cùng mưa bão. Điều đó giống như một sự nấn ná, cố gắng cuối cùng của con người trước nỗi khắc nghiệt và vô tâm của thiên nhiên. Cây trành như một gạch nối giữa mùa đông tàn tạ với mùa xuân tinh khôi… Đôi khi, ánh mắt chịu đựng và quyết liệt của người bán cây trành cũng thoáng qua một chút bóng tối, thứ bóng tối của vô vọng, nghèo khổ và cô đơn… Thật khó nói!
Những sạp cây trành bắt đầu bày bán đủ loại cây
Nghèo mới bán cây trành
Chị Nguyệt, một người bán cây trành lâu năm tại cầu Vĩnh Điện, Điện Bàn, Quảng Nam, chia sẻ:
– Hầu hết người bán cây trành đều là người nghèo chị ạ!
– Vì sao vậy chị?
– Vì cả người bán cây trành và người làm cây trành đều bám nghề nông, đều trông đợi vào đồng ruộng, nên thu nhập rất thấp. Mà cái nghề này thành nghiệp rồi, nên khó bỏ lắm. Hễ cứ tới mùa, tự dưng mọi thứ réo rắt mình làm à. Năm nay cây trành có sớm hơn, mà dự tính mưa bão nhiều hơn đó.
– Vì sao chị biết có mưa bão nhiều hơn?
– Năm nay mới cuối tháng Tám âm lịch đã thấy sương mù buổi sáng, có nhiều buổi sáng sương mù dày đặc như tháng Chạp vậy. Và trưa thì nắng chói chang. Kinh nghiệm quan sát của người xưa và của tôi bây giờ đều cho thấy rằng năm nào chưa tới mùa mưa chính thức mà sương mù dày đặc thì năm ấy mưa kinh khủng lắm, thiên tai, bão lụt còn dài dài. Năm nay kinh quá, mọi thứ đến nay cứ tưởng như Tết sắp về rồi vậy! Mà cái rốn lũ, rốn thiên tai miền Trung này thì chị biết rồi đó, khó lường lắm!
– Biết sắp có thiên tai theo kinh nghiệm, sao chị vẫn ươm cây trành bán?
– À, dạ không phải tôi ươm đâu, cái này tôi lấy lại của người ta mà bán kiếm lãi đó. Người ươm cây trành họ có nghề riêng, thỉnh thoảng mình cũng ươm vài cây thôi, nhưng khó bán lắm, vì nó không chuẩn. Năm nay ươm nhiều, coi như đánh bạc đó chị.
Cây su con với giá 2 ngàn mỗi cây, được nhiều gia đình chọn trồng
– Đánh bạc là sao hả chị?
– Đánh bạc nghĩa là được ăn cả, ngã về không. Dù quan sát vẫn thấy lo và rất lo nữa kia, nhưng mà vẫn cứ làm, bởi vì sao? Bởi vì mùa này bán cây trành cũng có chút tiền, mà người trồng vụ sớm, nếu may mắn không mưa bão thì nông sản sẽ có giá rất cao. Chỉ cần thoát được thiên tai, mùa này có thể ăn Tết được. Chính vì vậy mà nông dân không ngần ngại đánh bạc. Hơn nữa mùa này đất giàu khoáng, nhiều độ ẩm, tưới tiêu cũng không mấy, cũng chẳng lo sâu bọ như mùa thu hay mùa hè. Nhìn chung là mùa này nếu đừng có thiên tai, thu hoạch sẽ rất tốt, rau củ quả cũng sạch, an toàn. Chính vì vậy mà người nhà nông quyết tâm trồng trọt còn người ươm cây trành, buôn cây trành như mình mới có đất sống.
– Xin hỏi chị một câu hơi riêng tư và tế nhị: Thu nhập từ việc bán cây trành này mình có thể chia trung bình mỗi ngày được không và chia được thì chị thu lãi được khoảng chừng bao nhiêu mỗi ngày ạ?
– Trung bình hả chị, cũng chia được chứ! Vì mức độ mua cũng đều đều. Ngày nào trúng thì kiếm được chừng hai trăm ngàn đồng tiền lãi, ngày nào yếu thì một trăm (tương đương với 8 USD và 4 USD). Nhưng bán như vậy cũng hồi hộp lắm!
– Hồi hộp vì điều gì vậy chị?
– Hồi hộp vì cây, hễ mà cây để lâu quá, chừng mươi bữa, nửa tháng không bán hết thì chỉ có cho họ về trồng giùm, thậm chí nhờ họ trồng giùm chứ chẳng ai mua đâu, cây trành vốn dĩ là cây con, nó chỉ có giới hạn trong mươi ngày, nửa tháng thôi, quá thời gian này nó lớn quá, trồng cũng không ổn mà sống được cũng suy nhược rồi.
– Có khi nào chị gặp trường hợp này chưa?
– Gặp hoài chị ơi! Có năm bán dư nhiều quá, mình phải nhờ nông dân họ trồng giùm vì thấy bầu, bí, dưa, cà lên cao rồi, bỏ thì thương, mà giữ lại thì càng lúc càng tệ. Thôi thì chở tới từng nhà nhờ người ta trồng. Chứ mình ôm đâu có nổi!
Nhiều khi cây già quá phải năn nỉ người ta trồng giùm bởi bỏ thì thương
Nhà nông với cây trành
Ông Hiên, một người chuyên cung cấp cây trành ở Duy Xuyên, Quảng Nam, chia sẻ:
– Hồi xưa cây trành chủ yếu thuốc lá, cà tím và dưa leo, còn bây giờ thì cây trành phong phú, đa dạng hơn. Nhà nông bây giờ người ta cũng ứng biến theo thời gian lắm.
– Cây trành bây giờ gồm những loại nào vậy bác?
– Những năm đói kém, cây dưa leo, cây cà tím là chủ lực. Với lại hồi đó, đất đai còn hoang, trồng mấy cây này thì hợp, còn bây giờ đất đai hẹp lại rồi, mấy cây này vẫn có nhưng trồng theo ruộng theo bãi, không như hồi xưa. Bây giờ cây trành chủ yếu là cây cao sản, chủ yếu là rau củ quả. Ví dụ như cây dưa lưới, cây dưa hấu, cây ớt, cây xà lách Nhật… và bây giờ người ta thiên về trồng hoa, ví dụ như cúc magic, thược dược, hoa hướng dương, mãn đình hồng, hoa hồng, cẩm chướng…
– Có phải do kinh tế phát triển, người ta thiên về làm đẹp hơn là làm no không bác?
– Câu này khó trả lời ghê. Vì nhìn từ bên ngoài thì nhà nào cũng xây kiên cố, không còn nhà tạm như ngày xưa. Nhưng mà khó nói lắm. Vì ngày xưa người ta ít gánh các khoản tài chính mệt mỏi như bây giờ. Còn bây giờ mua cái chi cũng mắc, vì nó có thuế bên trong, chi tiêu hằng tháng nặng nề lắm và hơn hết là thứ chi cũng có độc tố, nên nói kinh tế phát triển thì tin vậy, chứ mình thấy có gì đó bất ổn.
Những trành cây giống, nhiều khi là hy vọng của nhà vườn để ăn Tết nếu không bị mưa bão…
– Bác thử cho một ví dụ về bất ổn?
– Hồi xưa nhà 5,7 đứa con mà sống vui, sống đoàn kết, hòa ái với nhau, anh em thương nhau như thể tay chân, đùm bọc, đỡ đần nhau, còn bây giờ, nhà có một, hai đứa con mà chúng nó chẳng tình cảm. Còn chuyện anh em xúm nhau giành giật tài sản cha mẹ, chẳng ra làm sao cả, chỉ thấy buồn thôi! Nhìn chung thì từ cây cho đến người, thời bây giờ bất ổn.
– Cây cũng có gì bất ổn sao bác?
– Có chứ, nặng lắm nữa là khác, cây giống bây giờ lai tạo hết, mình vốn quen với cây từ trong mầm quen ra, mấy chục năm sống với nghề cây trành, quanh năm suốt tháng vọc đất, vọc lá chuối, vọc hạt giống, cái cây cũng như một phần của mình vậy, nên mình cảm nhận về nó không có sai. Cây bây giờ lai tạo nhiều quá, không biết cây bị biến đổi gen như vậy có ảnh hưởng chi đến con người không mà mình để ý, thấy từ khi các loại giống lai tạo hình thành thì con người cũng có gì đó lai tạo, mất đi cái con người thật thà, nguyên bản ngày xưa. Người bây giờ cứ lưng lửng, nhất là lớp trẻ, nữ không ra nữ, nam cũng không ra nam, ác không ra ác, thiện không ra thiện, cười với khóc cũng không phân biệt được… sợ thật!
– Có phải do vậy mà bác chuyển sang đầu tư bán cây trành chủ yếu là giống hoa?
– Đúng rồi đó cô, nhưng nghiệt nỗi hoa bây giờ cũng lai tạo nốt, hoa hữu sắc vô hương, bông nào bông nấy to tổ chảng nhưng chẳng có mùi thơm, chỉ được cái sặc sỡ thôi! Khổ nỗi dân mình lại ưa cái sặc sỡ, hễ nghe bông to, cây cao là chọn. Cũng y như chọn người con gái vậy, cứ chân dài, da trắng, nổi tiếng, hoa hậu là có giá à. Mọi thứ thành công nghệ cả, nên nó không có chiều sâu. Nhiều khi mình ươm cái cây, cũng vì đồng tiền bát gạo, nhưng mình không tìm thấy tiếng nói của cái cây với mình.
Cây su khi chuẩn bị túm búp
Một người chuyên cung cấp cây trành khác, ở Đại Lộc, Quảng Nam, tên Hiền, chia sẻ:
– Đúng là cây giống bây giờ lai tạo nhiều quá, như cây đu đủ chẳng hạn, giống gì mà trái trĩu cây, trái khủng khiếp lắm, trồng mới 3 tháng là cho trái rồi
– Giống đu đủ ngày xưa thì bao nhiêu tháng cho trái vậy chú, và có gì khác với giống bây giờ?
– Hồi xưa, cây đủ đủ, trồng phải được ít nhất 6 tháng mới ra hoa, 9 tháng mới cho trái, và một cây đu đủ có tuổi thọ cả chục năm, chỉ cần trồng một cây thì ăn quanh năm. Chẳng giống như bây giờ, trồng đó là thấy trái, mà trái không có thơm, ngọt, tím vàng đủ thứ nhưng nó lạt.
– Có khi nào do phân bón hóa học khiến nó mất vị gốc?
– Cũng có thể, nhưng do lai tạo giống, nó có trồng ở đất cằn thì cũng ra trái không thơm ngọt như hồi xưa à! Hầu hết các loại giống bây giờ đều vậy, cho rất nhiều trái, gấp 5, 6 lần giống hồi xưa nhưng chất lượng thì kém xa.
Vườn tược như máu huyết người nông dân, đến mùa lại vỡ đất…
– Chú có nghĩ con người và cái cây bây giờ cũng khác xưa?
– Có chứ, con người bây giờ cũng vậy, mọi thứ phì đại ra nhưng không sâu xa như hồi xưa. Hồi xưa sống chậm hơn, chín chắn và tử tế hơn, không chụp giật và bất chấp như con người bây giờ. Nhìn chung là buồn!
– Thu nhập của người trồng cây trành bây giờ so với ngày xưa ra sao hả chú?
– Nhìn bên ngoài thì thấy tốt hơn, tức thu nhập tiền bạc cao hơn, nhưng ngày xưa lại khấm khá hơn vì đồng tiền không mất giá như bây giờ. Nhìn chung là gắng mà làm thôi chứ cũng không mong chi ngày pháo nổ!
Câu kết đầy chất bi hài của ông Hiền, hình như cũng đủ để nói lên thực tế đời sống của người nhà nông miền Trung vốn chịu dầm mưa dãi nắng, dầm mình và đánh bạc với mưa bão, thời tiết. Lại một mùa cây trành mới bắt đầu, một vụ mùa mới để đón Tết, nhưng nghe sao cứ nằng nặng…!
Bài và hình UC
