Sau nhiều nỗ lực kêu gọi kiểm soát súng gặp phải thất bại thì hôm thứ Năm tuần qua, thượng viện Hoa Kỳ đã cho thông qua một dự luật về súng được xem là quan trọng nhất trong suốt gần ba thập niên, với một liên minh bao gồm 15 thành viên của đảng Cộng hòa tham gia cùng với tất cả các thành viên của đảng Dân chủ để đưa ra một số những quy định mới nhằm ngăn chặn các vụ xả súng hàng loạt trong tương lai sau khi nhiều vụ xả súng xảy ra tại một số nơi công cộng, trong đó có trường học, gây thiệt mạng cho nhiều người, trong đó có một số không nhỏ là các em học sinh, trên khắp nước Mỹ.
Thượng viện bỏ phiếu thông qua dự luật mới về súng – nguồn KHOU
Kết quả cuộc bỏ phiếu với 65 phiếu thuận và 33 phiếu chống kết thúc thời gian một tháng đàm phán giữa hai Thượng nghị sĩ Chris Murphy, Dân chủ tiểu bang Connecticut, và John Cornyn, Cộng hoà tiểu bang Texas, với trọng trách được lãnh tụ của hai đảng giao phó là đi tìm một thoả thuận chung về một trong những chủ đề gây nhiều tranh cãi nhất trong sinh hoạt chính trị Hoa Kỳ.
Ðạo luật mới này chú trọng tới ba lĩnh vực chính: trợ cấp tài chính để các tiểu bang thực hiện cái gọi là “luật cờ đỏ” (red-flag law – quyền thu hồi súng từ những cá nhân nào tỏ ra có dấu hiệu có thể gây nguy hiểm đến sự an toàn của người khác cũng như cho chính họ sau khi xin được giấy trát toà) và tăng cường các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần; trợ cấp tài chính cho các chương trình bảo vệ an toàn cho trường học; và xét lý lịch kỹ hơn đối với những người mua súng dưới 21 tuổi hoặc những người từng vi phạm vào các vụ bạo lực gia đình, cũng như gia tăng án phạt đối với hành vi mua súng trái phép cho một cá nhân khác không phải mình (straw purchases) hoặc buôn bán súng lậu.
Ðạo luật này được dự trù sẽ được nhanh chóng thông qua tại hạ viện hiện đang do đảng Dân chủ chiếm đa số và Tổng thống Joe Biden cũng cho biết là ông muốn ký thành luật càng sớm càng tốt.
Hai Thượng nghị sĩ Chris Murphy và John Cornyn đồng bảo trợ cho dự luật súng tại thượng viện – nguồn abcnews.go.com
Các cuộc đàm phán giữa hai Thượng nghị sĩ Murphy và Cornyn được bắt đầu chỉ một ngày sau vụ xả súng hàng loạt xảy ra tại một trường tiểu học thuộc thị trấn Uvalde, Texas, khiến cho 19 học sinh và hai giáo viên bị thiệt mạng, và vụ xả súng này xảy ra ngay sau một vụ xả súng hàng loạt khác trong một siêu thị tại thành phố Buffalo, New York, gây thiệt mạng cho 10 người. Hai vụ xả súng liên tiếp nhau đã gây một làn sóng xúc động mạnh trong dư luận quần chúng Hoa Kỳ.
Phía đảng Dân chủ coi dự luật là một bước tiến tuy khiêm tốn nhưng có ý nghĩa quan trọng trong việc giảm bạo lực súng đạn, trong khi những người ủng hộ thuộc phía đảng Cộng hòa cho biết dự luật vẫn bảo vệ đầy đủ quyền của những người sở hữu súng tuân thủ luật pháp, là mối quan tâm chính của những người dân có tư tưởng bảo thủ.
Sau khi lệnh cấm bán các loại vũ khí tấn công, trong đó có súng trường bán tự động có khả năng gây thương tích cao, hết hiệu lực vào năm 2004, quốc hội đã cố gắng và liên tục gặp thất bại không thể thông qua được bất kỳ một dự luật nào liên quan tới súng – với nỗ lực mở rộng việc kiểm tra lý lịch đối với hầu hết các vụ mua bán súng, hoặc kéo dài thời gian kiểm tra lý lịch – vì không thu được đủ số phiếu bầu. Nhưng lần này, cả hai đảng đã chịu chấp nhận bỏ bớt đi một số đòi hỏi của họ, với việc đảng Dân chủ từ bỏ lời kêu gọi trước đó là cấm hẳn việc bán vũ khí tấn công hoặc nâng độ tuổi mua súng trường lên thành 21 tuổi, trong khi một số đảng viên Cộng hòa đồng ý thắt chặt việc xét lý lịch và giám sát những thanh niên trẻ muốn mua và sở hữu súng.
Người dân Mỹ biểu tình đòi sửa đổi luật về súng sau hai vụ xả súng tại Ulvade, Texas và Buffalo, New York – nguồn AP
Dự luật của thượng viện cũng khác xa với dự luật kiểm soát súng mà Chủ tịch quốc hội Nancy Pelosi đã cấp tốc cho thông qua tại hạ viện hai tuần trước đó. Dự luật của hạ viện bị nhiều người cho là thiếu thực tế và không thể có cơ hội thông qua tại thượng viện, với một số thành viên đảng Dân chủ và gần như tất cả thành viên đảng Cộng hoà cùng chống lại.
Một điều khoản trong dự luật của thượng viện được cho là cần thiết và hữu ích trong đó sẽ sửa lại một lỗ hổng trong việc sàng lọc lý lịch đối với những người dưới 21 tuổi. Với hệ thống kiểm tra lý lịch hiện tại không được phép tiếp cận những hồ sơ của tuổi vị thành niên, mặc dù những hồ sơ này thường có chứa các chi tiết tiền sử liên quan tới sức khỏe tâm thần hoặc phạm pháp, là những điều kiện có thể ngăn cản một người trưởng thành có quyền mua và sở hữu súng. Vấn đề sức khoẻ tâm thần thường xuất hiện trước tuổi 18, và những kẻ gây ra các vụ xả súng hàng loạt với hồ sơ lý lịch đáng ngại như nói trên cho đến nay vẫn có thể mua được súng một cách hợp pháp.
Trong việc thực hành “luật cờ đỏ”, các tiểu bang bắt buộc phải thực thi và bảo vệ tiến trình theo đúng thủ tục pháp lý (due-process) – bao gồm quyền được điều trần trực tiếp trước toà án của người bị thu hồi súng, quyền được biết về những chứng cớ mà tiểu bang sử dụng để biện minh cho lệnh thu hồi súng và quyền được mướn luật sư bào chữa.
Thắt chặt hơn việc xét lý lịch đối với những người mua súng dưới 21 tuổi – nguồn Reuters
Dự luật mới cũng sửa đổi một lỗ hổng luật pháp khác được gọi là “boyfriend loophole.” Với luật hiện tại, chỉ những ai vi phạm luật bạo hành trong gia đình và đã làm đám cưới, đang sống chung, hoặc có con với nạn nhân thì mới bị cấm mua và sở hữu súng, và phe dân chủ tại thượng viện muốn định nghĩa này được nới rộng hơn. Dự luật đã cho nới rộng định nghĩa trên để bao gồm luôn cả những ai đang có “mối quan hệ hẹn hò” – được định nghĩa là những cá nhân mà “gần đây đã hoặc đang có mối quan hệ nghiêm chỉnh và liên tục có tính chất lãng mạn hoặc thân mật.” Sự thay đổi này sẽ không được tính với những vi phạm xảy ra trước đây và dự luật cho phép một số người vi phạm lần đầu có thể lấy lại quyền mua súng sau 5 năm nếu có hồ sơ trong sạch.
Thỏa hiệp đạt được trong dự luật về súng của thượng viện được cho là hợp lý về mặt chính trị đối với cả hai đảng. Phe dân chủ có thể tuyên bố là họ đã đạt được tiến bộ về vấn đề này sau nhiều thập niên gặp thất bại, trong khi phe cộng hòa có thể chỉ ra về việc hợp tác lưỡng đảng của họ và sau đó tập trung nỗ lực vào kinh tế, lạm phát và các vấn đề khác cho chiến dịch tranh cử trong mùa thu tới đây. Những tổ chức vận động cho quyền sở hữu súng và những người muốn cấm súng triệt để có thể sẽ không hài lòng về dự luật súng nói trên, nhưng nếu nhìn ở một góc độ tích cực, dự luật vẫn bảo vệ quyền sử dụng súng trong khi cố gắng giữ cho súng tránh bị rơi vào tay của những cá nhân nguy hiểm. Vậy có thể coi đây là một bước tiến.
Trong nghệ thuật chính trị, khi biết không thể đạt được tất cả những mục tiêu mà mình nhắm tới thì tại sao không tìm cách đạt được một phần những mục tiêu đó và vẫn có thể tuyên bố là mình đã chiến thắng. Ðạt được thoả thuận cho dự luật mới về súng là chiến thắng cho cả hai đảng và cũng là chiến thắng cho người dân Hoa Kỳ.
VH
