Lời Giới Thiệu: Khi Covid vừa chìm lắng thì xuất hiện một loại vi khuẩn mới Monkeypox đang gây xáo động sự yên bình vừa tái lập. Mỹ dẫn đầu thế giới với 3,800 ca. Theo WHO thì hiện có khoảng 18,000 ca trên toàn thế giới. Có thể vì sự lây nhiễm ở Mỹ cao hay biện pháp kiểm tra tốt, nên “đọc” được ca nhiễm chính xác hơn. Mời bạn theo dõi bài viết của Trần Lý Lê về căn bệnh mới này…
Monkeypox là một căn bệnh tương đối hiếm, do siêu vi khuẩn monkeypox gây ra. Siêu vi khuẩn monkeypox cùng họ với siêu vi khuẩn variola (gây bệnh đậu mùa, smallpox trong con người). Triệu chứng của monkeypox từa tựa như triệu chứng của bệnh đậu mùa nhưng nhẹ hơn và ít khi gây tử vong.
Monkeypox khác hẳn bệnh chickenpox.
Monkeypox được nhận diện năm 1958 khi căn bệnh xuất hiện trong hai nhóm khỉ nuôi trong phòng thí nghiệm. Dù có tên gọi “monkeypox,” ta vẫn chưa rõ nguồn gốc của siêu vi khuẩn monkeypox. Tuy nhiên, giống chuột Africa và loài động vật có xương sống giống con người (non-human primates) như khỉ có thể nuôi dưỡng siêu vi khuẩn này và gây nhiễm trùng cho con người.
Ca bệnh monkeypox ở con người đầu tiên được ghi nhận vào năm 1970. Trước khi trận dịch (epidemic) xuất phát năm nay, 2022, căn bệnh đã được ghi nhận tại nhiều nơi trong vùng trung tâm và phía bắc Châu Phi.
Ngày trước, hầu hết các trận dịch monkeypox đều bắt nguồn từ thú vật, thú vật nhiễm bệnh rồi lan sang con người và du khách, những người thăm viếng các nơi có người mắc bệnh; hoặc thú vật nhiễm bệnh được đem đến những nơi khác trên thế giới.
Triệu chứng của Monkeypox
Triệu chứng có thể bao gồm:
– Sốt
– Nhức đầu
– Ðau bắp thịt & đau lưng
– Sưng tấy hạch bạch huyết
– Nóng lạnh
– Mệt mỏi, mất sức
– Nổi mụn ngứa, mụn nước trên mặt, chân tay, mình mẩy kể cả trên bộ phận sinh dục và hậu môn
Mụn ngứa / mề đay chuyển hình dạng qua mỗi thời kỳ trước khi lành lặn. Căn bệnh thường kéo dài khoảng 2-4 tuần lễ. Ðôi khi, đầu tiên bệnh nhân nổi mụn rồi các triệu chứng khác theo sau. Ðôi khi chỉ có mụn ngứa mà không có các triệu chứng khác.
Hình ảnh Public Health England (Bộ Y Tế Quốc Gia Anh Quốc)
Phòng ngừa
Ðể phòng ngừa monkeypox, tránh nhiễm trùng, cần áp dụng những bước sau đây:
– Tránh tiếp xúc với người có mụn nước giống monkeypox (xem hình).
Ðừng sờ mó da thịt bệnh nhân nơi có mụn nước
Ðừng ôm hôn, đừng gần gũi hoặc giao hợp với người nhiễm bệnh monkeypox.
Ðừng dùng chung vật dụng với người bệnh.
– Ðừng sờ mó mùng mền, chăn nệm, khăn mặt, quần áo… của người bệnh
– Rửa tay thường xuyên với xà bông và nước ấm hoặc dùng các dung dịch chứa cồn.
Tại vùng trung tâm / phía tây Châu Phi: tránh tiếp xúc với thú vật, các loài thú có thể truyền bệnh monkeypox như chuột và khỉ. Tránh xa các thú vật đã chết cũng như đừng sờ mó vật dụng của các con thú ấy như lồng, cũi, mền …
Nếu đã bị nhiễm trùng:
– Hãy cách ly tại nhà
– Nếu da nổi mụn hoặc có các triệu chứng kể trên, cách ly trong một phòng riêng rẽ, tách rời khỏi những người và thú vật trong nhà.
Thuốc chủng ngừa / Vaccination
CDC khuyến khích việc chích thuốc chủng ngừa cho những người tiếp xúc với người bệnh hoặc những người dễ nhiễm bệnh:
– Những người đã gần gũi tiếp xúc với bệnh nhân
– Những người có thể nhiễm bệnh như:
Có bạn tình bị nhiễm bệnh trong vòng 2 tuần lễ trước và sau khi giao hợp.
Giao hợp với nhiều bạn tình trong vòng 2 tuần lễ tại những nơi đang nhiễm bệnh.
– Những người vì nghề nghiệp nên dễ bị nhiễm bệnh như:
Nhân viên phòng thí nghiệm tìm kiếm / chứng thực orthopoxviruses
Nhân viên phòng thí nghiệm làm việc với thú vật nhiễm bệnh
Một số các nhân viên y tế có nhiệm vụ đặc biệt
Chữa trị
– Hiện nay, ta chưa có cách chữa trị đặc biệt nào cho bệnh monkeypox. Tuy nhiên, siêu vi khuẩn monkeypox và smallpox có di tính tương tự nên các loại thuốc men dùng để chữa trị / phòng ngừa bệnh smallpox có thể dùng cho bệnh monkeypox.
– Các loại kháng sinh (Antivirals) như tecovirimat (TPOXX) có thể dùng cho bệnh nhân nhiễm trùng nặng, như các bệnh nhân suy yếu sức đề kháng.
Hãy tham khảo với bác sĩ khi có các triệu chứng của monkeypox
Những điều cần biết về monkeypox khi giao hợp
– Monkeypox là căn bệnh hiếm thấy do siêu vi khuẩn monkeypox gây ra.
– Monkeypox có thể tạo ra các mụn nước, mụn đỏ trên da cùng với các triệu chứng từa tựa như cảm cúm.
– Monkeypox có lan truyền qua sự tiếp xúc, sờ mó như:
Trực tiếp sờ mó các mụn nổi trên da hoặc các chất lỏng từ cơ thể người bệnh.
Sờ mó vật dụng, quần, chăn mền … hoặc những thứ người bệnh đã sử dụng.
Tiếp xúc với nước mắt, nước mũi, nước miếng, tinh dịch, âm thủy … của người bệnh.
– Việc tiếp xúc, gần gũi với người bệnh như:
Hôn hít, sờ mó, giao hợp qua miệng, âm hộ, hậu môn và các vùng cơ thể lân cận của người bệnh.
Mặt kề mặt trong thời gian dài.
Tiếp xúc với vật dụng đã dùng của bệnh nhân như chăn mền, nệm, dụng cụ trợ dâm.
– Giao hợp với nhiều bạn tình hoặc người không quen biết gia tăng sự rủi ro bị nhiễm trùng.
Cơ quan y tế Hoa Kỳ đang tìm hiểu về sự hiện diện của siêu vi khuẩn monkeypox trong tinh dịch, âm thủy hoặc các chất lỏng khác trong cơ thể bệnh nhân.
Triệu chứng của monkeypox là những gì?
– Bệnh nhân có thể bị một hoặc nhiều triệu chứng của monkeypox.
– Hầu hết mọi bệnh nhân đều nổi mụn trên da.
– Một số bệnh nhân nổi mụn trước khi chịu các triệu chứng như cảm cúm.
– Triệu chứng của Monkeypox thường xuất hiện trong vòng 3 tuần sau khi tiếp xúc với bệnh nhân.
Triệu chứng từa tựa như cảm cúm có thể bao gồm sốt, ho, sưng tấy hạch bạch huyết, đau bắp thịt và đau lưng, rát cổ, ho, nóng lạnh và mất sức.
Sau khi triệu chứng cảm cúm xuất hiện, mụn nổi trên da xuất hiện khoảng 1-4 ngày sau đó.
– Mụn có thể nổi trên da hoặc trong miệng, quanh hậu môn, trong âm hộ, trên dương vật, trên tay chân, mình mẩy hoặc mặt.
Mụn trên da sẽ chuyển biến qua từng giai đoạn như khô mặt, đóng vảy … trước khi lành lặn.
Các vết mụn có thể giống mụn nhọt, mụn nước gây ngứa ngáy hoặc đau đớn.
Monkeypox có thể lan truyền từ lúc triệu chứng xuất hiện cho đến khi các mụn nhọt lành lặn, đóng vảy, vảy tự bong, rơi ra và một lớp da mới thành hình. Tiến trình này có thể kéo dài mấy tuầ n lễ.
Bs. TLL
