LỜI GIỚI THIỆU:
Cô Nguyễn Đài Thi là cựu Thanh Tra của Sở Thuế Hoa Kỳ (IRS) và cũng là cựu Thanh Tra của Bộ Ngân Khố (Treasury Inspector General). Cô có bằng IRS Enrolled Agent do Sở Thuế cấp. Với hơn 30 năm kinh nghiệm làm việc cho Sở Thuế và Bộ Ngân Khố, cô Đài Thi đã từng kiểm toán (audit) hồ sơ thuế của các cá nhân và công ty thương mại. Trong thời gian làm việc cho Bộ Tổng Thanh Tra Ngân Khố, cô cũng đã từng kiểm tra các hoạt động và cách làm việc của Sở Thuế. Với kinh nghiệm đặc biệt này, chẳng những cô Đài Thi rất rành rẽ về luật thuế, mà còn hiểu tường tận về cơ cấu và nội bộ của cơ quan IRS. Cô thường xuyên chia sẻ các đề tài thuế qua các đài radio và TV tại Dallas. Trẻ hân hạnh được cùng cô Đài Thi cộng tác để hướng dẫn đồng hương về luật thuế liên bang và giải đáp các vấn đề rắc rối với Sở Thuế. Độc giả ở khắp nơi có thể gửi thư bưu điện hoặc email cho tòa soạn Trẻ, ghi chú “Mục Thuế Vụ”.
Email: bientap@trenews.net
Nhắn tin (text only) câu hỏi đến
469-328-3453
hoặc gởi thư về tòa soạn:
3202 N. Shiloh Rd.,
Garland, TX 75044
HỎI: Tôi sang Mỹ theo dạng du lịch, chỉ để chăm con gái tôi sau khi sinh con đầu lòng. Trong thời gian ở đây, thấy tôi tháo vát, có mấy người quen của con tôi cũng mang con đến gởi. Họ trả tôi tiền mặt. Tôi nghe nói vấn đề thu nhập ở Mỹ phải khai thuế, vậy tôi làm sao? Con tôi bảo là tôi không phải dạng có giấy phép đi làm (work permit), nên không khai thuế được, và bất lợi khi khai thuế. Xin cô Đài Thi cho tôi một lời khuyên, tôi không muốn gặp rắc rối khi trở lại Mỹ trong tương lai.
ĐÁP: Thưa chị, “có nên khai thuế hay giấu diếm những thu nhập tiền mặt” là một đề tài rất phổ biến. Thông thường chúng ta khai là vì sợ bị rắc rối với Sở Thuế sau này, chứ theo tâm lý chung thì ít ai muốn khai vì không muốn trả thuế. Tôi sẽ giải thích luật thuế ở Mỹ để giúp chị dễ quyết định hơn.
Luật di trú không phải là lãnh vực chuyên môn của tôi cho nên tôi không bàn đến luật di trú hoặc những điều con gái của chị nói chẳng hạn như diện du lịch không có giấy phép đi làm thì không khai thuế, hoặc những bất lợi gì khác về di trú. Có lẽ chị nên tham khảo với chuyên gia di trú.
Luật thuế ở Mỹ bắt buộc phải khai thu nhập, dù nhận được bằng tiền mặt, check, hay thậm chí bằng một dạng nào đó không phải là tiền, chẳng hạn như đồ đạc hoặc dịch vụ. Ví dụ như chị giữ con cho một chủ chợ bán thực phẩm, họ không trả công cho chị bằng tiền nhưng chị được mua thực phẩm ở chợ đó không phải trả tiền.
Một ví dụ nữa là tôi khai thuế cho một chú thợ sửa xe, thay vì tôi tính tiền lệ phí khai thuế thì chú ấy sửa xe cho tôi không tính tiền thù lao. Đối với Sở Thuế, sự “trao đổi” này vẫn được xem là thu nhập, và số tiền khai thu nhập dựa trên “giá trị” của đồ đạc hay dịch vụ mình nhận được.
Giấu diếm thu nhập là bất hợp pháp. Nếu Sở Thuế biết được thì họ phạt. Nếu họ có bằng cớ là mình cố tình gian lận thuế thì có thể họ sẽ buộc tội hình sự. Có một số người cho rằng Sở Thuế chỉ hù dọa chứ chẳng làm gì cả vì nhìn chung quanh thấy ai cũng gian thuế mà có ai bị rắc rối gì đâu.
Đã từng là thanh tra Sở Thuế cho nên tôi đã từng chứng kiến Sở Thuế phạt hoặc kết tội hình sự những vụ giấu diếm thu nhập, và những cách lươn lẹo nhờ người thân đứng tên tài khoản, nhà cửa xe cộ, thẻ tín dụng v.v. Tôi tin rằng người thân bạn bè chung quanh mình vẫn có người bị rắc rối với Sở Thuế, chỉ có điều người ta giữ kín cho nên mình cứ tưởng Sở Thuế chẳng bao giờ đụng đến mình.
Nếu nói rằng Sở Thuế sẽ không bao giờ biết con số thu nhập tiền mặt của mình thì đúng, nhưng chỉ đúng một phần. Đúng là Sở Thuế không biết, và có thể sẽ không bao giờ biết. Tuy nhiên, nếu xui xẻo có vấn đề nào đó xảy ra, thì trong quá trình Sở Thuế phanh phui có thể sẽ lòi ra là mình có nhận được thu nhập tiền mặt. Tôi xin kể một chuyện có thật dưới đây.
Có một chị chủ nhà hàng bán thức ăn lẹ (fast food) và đa số khách hàng trả bằng tiền mặt. Chị giấu tiền mặt không khai thuế và chẳng may chị bị kiểm toán thuế mấy năm liên tục. Khi Sở Thuế hỏi chị lấy tiền đâu ra để trang trải chi phí doanh nghiệp và cá nhân thì chị khai rằng bố mẹ và anh chị em cho mượn quanh năm suốt tháng.
Sở Thuế đòi mọi người trong gia đình chị phải viết thư xác nhận điều này và gia đình đã bị chưng hửng vì tự dưng bị oái oăm dính líu đến Sở Thuế. Bố mẹ chị lo lắng nhiều hơn ai hết vì ông bà lãnh tiền An Sinh Xã Hội ít ỏi, bấy lâu nay không cần phải khai thuế. Ông bà sợ Sở Thuế hỏi tiền ở đâu ra mà ông bà cho cô con gái chủ nhà hàng mượn quanh năm suốt tháng, sợ Sở Thuế nghi ngờ rằng ông bà có thu nhập tiền mặt và giấu diếm không khai, sợ đủ thứ… Vì khuôn khổ báo có giới hạn cho nên tôi chỉ xin kể chuyện đến đây thôi. Ý chính trong câu chuyện này là không ai đoán trước được chuyện gì sẽ xảy ra mà có thể liên lụy đến mình.
Tôi mong rằng đã giải thích luật thuế rõ ràng. Tuân theo luật hay không là quyết định cá nhân chứ không phải dựa vào tập thể. Cũng giống như khi chúng ta lái xe trên xa lộ, lái quá tốc độ hay không là quyết định cá nhân chứ không phải là “ai làm sao tôi làm vậy”.
Riêng trường hợp của chị, nếu chị quyết định khai thuế thì chị cần xin Sở Thuế cấp cho số ITIN thì mới khai được. Số này tương tợ như số An Sinh Xã Hội, nhưng chỉ được dùng để khai thuế, không liên quan gì đến An Sinh Xã Hội hoặc di trú.
HỎI: Tôi đang sống với con gái, mọi năm cháu vẫn claim thuế tiền chăm sóc tôi. Năm nay, con trai tôi (có vợ ở riêng) cũng muốn claim tôi, vì cháu trai cho rằng, thời gian vừa rồi con gái tôi đi du lịch và công tác nhiều lần, nên cháu đã thay mặt để chăm sóc cho tôi, thực ra thì chở đi chợ, nhà thờ, chùa chiền chứ tôi vẫn còn khỏe mạnh, chỉ không lái xe được thôi. Theo cô Đài Thi thì phân xử sao cho hợp tình, hợp lý, vì tôi không muốn các con tôi mâu thuẫn, tranh cãi nhau vì chuyện này. Xin cảm ơn cô.
ĐÁP: Thưa chị, chị thật diễm phúc có con cái ở gần thay phiên nhau chăm sóc cho chị. Chị muốn giữ hòa khí trong gia đình nhưng thật ra theo luật thuế thì có lẽ chị phải phân xử theo lý chứ không theo tình được.
Con gái hay trai của chị được claim chị, bất kể chị có ở chung với các cháu hay không, với điều kiện là phải hội đủ những yếu tố sau đây:
- Chị có quốc tịch Mỹ hoặc thẻ xanh.
- Tổng cộng thu nhập của chị trong năm 2024 dưới 5,050 đô la.
- Cháu phải hỗ trợ hơn 50% cho các chi phí ăn ở của chị.
- Không có ai khác claim chị vào thuế của họ.
Vậy thì ai sẽ được claim chị vào thuế? Thông thường người nào hỗ trợ hơn phân nửa thì người đó được claim. Tuy nhiên, cũng có những trường hợp ngoại lệ là con cháu trong gia đình đều có phần hùn góp vào, nhưng không một cá nhân nào hỗ trợ hơn 50%. Trong trường hợp này thì những ai đóng góp từ 10% trở lên thì có thể thỏa thuận với nhau là ai sẽ được claim chị cho một năm nào đó hoặc cho nhiều năm sau này.
Theo như những chi tiết chị đưa ra thì có lẽ con gái của chị hỗ trợ trên 50% chi phí cuộc sống hàng ngày của chị (tính giá trị tiền phòng chị ở mặc dù chị không phải trả, tiền điện nước, ăn uống v.v.).
Con trai của chị thì hình như bỏ công nhiều chứ không phải bỏ của. Tuy nhiên, nếu cháu có phần hỗ trợ ít nhất 10% thì hai con của chị được quyền thỏa thuận là cô con gái nhường quyền claim chị cho cậu con trai. Có thể nhường một năm thôi, có thể thay phiên nhau claim những năm sau này v.v.
HỎI: Tôi đang ăn tiền già, nhưng rảnh rỗi đi làm thêm cho vui, chủ yếu ba chuyện lặt vặt, như sửa hàng rào, đóng mấy giàn mướp hay xây các bồn trồng hoa v.v… Do tôi làm cũng khéo tay nên công việc khá bận rộn. Một số người nước ngoài thường trả check, con trai tôi đứng tên và đưa lại cho tôi tiền mặt. Tôi biết con tôi đã “hy sinh” chịu tiền thuế, vì thu nhập ở hãng nó khá cao, lại có thêm phần hùn với tiệm nails của bạn nó nên mỗi năm đóng cho chính phủ cũng nhiều. Tôi muốn trả lại phần trăm thuế thì nó không nhận, xin cô Đài Thi vui lòng cho tôi lời khuyên cách nào cho công bằng, vì tôi đi làm thêm để vận động cho sức khỏe và có niềm vui, chứ nhu cầu đời sống hàng ngày của tôi không cao, tôi không cần thêm thu nhập.
ĐÁP: Xin thưa, ông về hưu rồi mà còn sức khỏe làm việc “lặt vặt” cho vui như ông nói thì tốt quá.
Theo như ông nói thì cậu con trai của ông đứng ra nhận tiền khách trả. Tôi đề nghị là cậu ta nên xem công việc này là một kinh doanh của cháu, có nhận thu nhập và có chi phí để khấu trừ. Như vậy thì sau khi khấu trừ chi phí vật liệu, xăng nhớt, v.v. thì cháu không phải đóng thuế nhiều.
Nói chung là luật thuế không cho phép mình nhờ người khác đứng ra lãnh thu nhập giùm. Ví dụ như mình đi làm nhưng không được nhờ người khác lãnh lương/paycheck giùm. Nhưng trong lãnh vực kinh doanh thì mình có thể uyển chuyển sắp xếp cơ cấu công ty sao cho hợp lý.
NĐT
