Bệnh Parkinson là một rối loạn thoái hóa thần kinh (neurodegenerative disease) ảnh hưởng đến hơn 1.1 triệu người ở Mỹ, đặc biệt phổ biến nơi người trên 60 tuổi. Dù thường được chẩn đoán ở người cao niên, nhưng có khoảng 4% ca bệnh xảy ra trước tuổi 50. Nam giới có nguy cơ mắc bệnh cao hơn, và vì người da màu có thể gặp khó khăn hơn trong việc tiếp cận với bác sĩ chuyên khoa thần kinh nên chúng ta không biết đầy đủ dữ liệu về họ.
Parkinson ảnh hưởng đến cả hệ thần kinh trung ương và ngoại biên, gây suy giảm khả năng vận động lẫn tinh thần. Tuy bệnh không thể chữa khỏi, các phương pháp hiện tại có thể giúp làm chậm tiến triển của bệnh và cải thiện cuộc sống.
10 sự thật đáng chú ý về Parkinson
- Không thể chữa khỏi: Dù có thể điều trị bằng thuốc và liệu pháp hỗ trợ (therapies), bệnh vẫn tiến triển theo thời gian.
- Không đồng nghĩa với án tử: Người mắc Parkinson vẫn có thể sống lâu nếu chức năng nhận thức (cognitive function) còn tốt.
- Mỗi người một kiểu: Triệu chứng và mức độ nặng nhẹ khác nhau tùy từng cá nhân.
- Những triệu chứng khác có thể nghiêm trọng hơn: Ngoài việc suy giảm khả năng vận động, còn các triệu chứng như mất ngủ, sa sút trí tuệ (dementia), ảo giác (hallucinations), nuốt khó, huyết áp thấp, chảy nước dãi, tiểu tiện không kiểm soát và mất biểu cảm khuôn mặt (facial masking).
- Dấu hiệu cảnh báo sớm: Không chỉ run tay chân mà còn giảm khứu giác, giọng nói nhỏ, và chữ viết ngày càng nhỏ.
- Thể dục có lợi: Vận động giúp tăng sự sinh sản sinh các chất hóa học có lợi trong não, giúp làm chậm tiến trình của bệnh.
- Tăng nguy cơ trầm cảm (depression): Khoảng 40%-50% người mắc bệnh gặp phải vấn đề tâm lý này.
- Không phải ai cũng bị run: Khoảng 10%-30% bệnh nhân không có triệu chứng run nhưng bệnh của họ có thể tiến triển nhanh hơn.
- Bệnh có 5 giai đoạn: Từ nhẹ (giai đoạn 1) đến mất khả năng di chuyển, phải nằm giường hoặc ngồi xe lăn (giai đoạn 5).
- Liên quan đến dopamine: Parkinson có thể dẫn đến sự mất dần các tế bào thần kinh sản xuất dopamine – là chất hormone tạo cảm giác dễ chịu.
Giai đoạn 1: Có triệu chứng nhẹ nhưng vẫn có thể sinh hoạt bình thường
Giai đoạn 2: Các triệu chứng như run và cứng khớp bắt đầu trở nên tồi tệ hơn, có thể phát triển tư thế xấu hoặc gặp khó khăn khi đi lại
Giai đoạn 3: Chuyển động bắt đầu chậm lại, mất thăng bằng
Giai đoạn 4: Các triệu chứng trở nên nghiêm trọng và không thể sống một mình, cần được chăm sóc.
Giai đoạn 5: Không thể đi lại hay đứng vào giai đoạn này.
Dù có nhiều hiểu lầm về Parkinson, người mắc bệnh vẫn có thể duy trì cuộc sống tốt nếu được hỗ trợ và điều trị phù hợp. Điều quan trọng là hiểu đúng về bệnh để nâng cao nhận thức và cải tiến việc chăm sóc y tế cho họ.
(Kỳ sau: Bệnh Parkinson và bệnh Alzheimer khác nhau ra sao?)
