Một nhà biên khảo, người ‘Canadien’ (có người đọc là Canađiên) ở Toronto, nước Gia Nã Đại, có viết một bài rất công phu về quê hương của ổng, cũng là quê hương của tui tựa là: ‘Mỹ Tho miền ký ức’.
Văn kỳ thanh bất kiến kỳ hình, nghe thấy tiếng tăm mà chưa gặp mặt; tui cũng tâm phục, khẩu phục! Ổng đúng là một thổ địa của xã Điều Hòa, tỉnh lỵ Mỹ Tho. (xã sau là tỉnh lỵ rồi tới thị xã trước khi chúng ta bị sập tiệm)
Bài viết của ổng có dính khá chặt (như keo ‘super glue’) vào đường Gia Long Mỹ Tho (Sau 75, VC đuổi Vua Gia Long đi chỗ khác chơi. VC đặt lại tên đường là Ba Mươi Tháng Tư, ghi nhớ ngày chúng cướp được đại phố Mỹ Tho).
Nhưng có vài chữ của ổng làm hơi ngứa hai cái lỗ tai trâu của tui. ‘Sông Tiền Giang’? Tui nhớ: “Hồi những năm 60s, sông Tiền Giang nầy, bà con gọi là sông Mỹ. Không phải là sông bên Mỹ mà là sông Mỹ Tho. Vì ca dao xưa có câu: “Chẻ tre bện sáo cho dày. Ngăn ngang sông Mỹ có ngày gặp em’.
Chỉ sau 75, VC mới gọi là sông Tiền Giang (giang là sông rồi mà gọi như vậy dư một chữ sông).
Ông bà mình xưa giờ thường lấy tên đất đặt tên sông. ‘Vì đất trước rồi mới tới nước. Chớ không ai ăn nói ngược ngạo, lấy sau làm trước ‘nước đất’ bao giờ!
Rồi cái đất Vĩnh Long nằm trên bờ sông Tiền mà VC dám lấy tên Cửu Long (sông cái, sông mẹ của sông Tiền và sông Hậu) đặt tên ên cho một mình vùng đất đó?
Trước cổng Ty Bưu Điện Mỹ Tho thời Pháp
Tỉnh Chương Thiện của mình, thời CS là Hậu Giang. Nó nằm ở bìa rừng U Minh Thuợng, trên bờ Kinh Xáng Xà No. Nó cách sông Hậu tới gần 60 cây số thì phải đặt tên là tỉnh U Minh Thượng hay tỉnh Xà No mới đúng chớ? Rồi một cái tên quái đản là: tỉnh Sông Bé. Chắc tại tên ‘Bé’ nên nó teo, rồi biến mất tiêu luôn.
Rồi tác giả viết là: “Nhắc tới Ty Bưu Điện là tôi nhớ ngay tới anh Phạm Phú Lộc ở cùng xóm Trịnh Hoài Đức với tôi làm Trưởng Ty Bưu Điện Mỹ Tho. Anh ở nhà vợ khu Chợ Cũ gần Bến Tắm Ngựa, thế nên mỗi ngày anh đón đò máy dưới Bình Đại lên để đi tới Vườn Hoa Lạc Hồng rồi đi bộ tới Ty Bưu Điện làm việc cả hai lượt đi về nên bạn bè gọi anh là ông Trưởng Ty đò máy”. Tui e rằng cái giai thoại ông ‘Trưởng Ty đò máy’ người trong cuộc, biết chuyện đầu đuôi gốc ngọn ra sao không ai tin hết ráo. Chỉ kể nghe cho vui rồi bỏ!
Tui trộm nghĩ bạn của ông làm bưu tá, tức phát thơ. Tiếng Tây gọi là ‘facteur’ (đọc là phắc tơ) thôi.
Bà con mình ai cũng biết: số nhà nhỏ tới lớn; từ đầu đường gần trung tâm tỉnh lỵ, thị xã, thành phố tính ra. Tay phải là nhà số chẵn. Tay trái là nhà số lẻ. Ty Bưu Điện Mỹ Tho số 33 đường Gia Long. Trước sân có cây sứ cùi, cây mận, cây mãng cầu ta. Có cây nhãn, cây hoàng anh trước bực tam cấp cao tới rún. Có tới hai số nhà nhưng chỉ có một tòa nhà liền lạc mà thôi. Cất hồi Tây mới qua: thời chưa có xi măng. Gạch muốn kết dính là phải dùng mật đường. Bồn tắm bằng sắt tráng men. Quanh nhà toàn là cửa lá sách. Quạt máy cánh bằng cây, quay lộc cộc, không mát gì ráo.
“Bất cứ ông nào nhậm chức Trưởng Ty Bưu Điện Mỹ Tho thì được quyền ở số 31 đường Gia Long, tư thất dành cho gia đình ông Trưởng. Sáng 8 giờ chỉ cần mở cửa từ bên nây là bước vô văn phòng liền. Cả đời, tui chưa hề thấy ai tới sở làm mà mất chưa tới 5 giây. 12 giờ mở cửa về nhà ăn cơm. 2 giờ mở cửa qua làm tiếp tới 6 giờ tan sở. Bà Trưởng dám kêu tui bằng thằng vì bả dám đẻ ra tui. Tức bả là má của tui! Hi hi!
Trường Nữ Trung Học Lê Ngọc Hân Mỹ Tho
Hồi đó Mỹ Tho có trường Nữ Trung học Lê Ngọc Hân. Tui dẫu khờ câm, nhưng không dám liều mạng mò đến cổng trường em nằm trên đường Ngô Quyền đối diện chùa Phật Ân để cây si anh trồng ngay lối đi. Vì cọp xuống ‘đồng bằng’; léo hánh tới cái ‘đồng bằng’ có hai cái nháy nháy đó, lỡ xui gặp một em “Này này chị bảo cho mà biết! Chốn ấy hang hùm chớ mó tay!” là thôi rồi Lượm ơi? Chi bằng chó cậy gần nhà, dê mấy em mướn hộp thơ lưu trữ của Bưu Điện.
Đầu tiên em móc xỉa tháng 5 đồng, mướn một hộp thư ở Bưu Điện Mỹ Tho. Kế đó, chọn cái tên nào nghe hoàng gia, đọc lên cứ tưởng tiếng Tây như: “Tôn nữ Mộng Sâu (Đừng quên bỏ dấu nặng dưới chữ Mông). Sau đó viết vài hàng gởi anh trìu mến! Rồi nhờ tuần san Phụ nữ Diễn đàn đăng miễn phí vào mục ‘Tìm bạn bốn phương’. Chỉ một tuần sau là thư viết từ chiến trường sẽ bay về hộp thơ của em tới tấp. Em sẽ bận túi bụi để trả lời. Và thằng Tèo em cũng bận túi bụi bóc tem từ bì thơ ra để sưu tầm.
Thấy em ‘mi nhon’ chiều thứ Sáu tuần nào cũng tới; tui biết tỏng là em đang nối dòng lá thắm với non chục người tình không chân dung. Tui đang ngồi tòng teng trên cây nhãn trước bực tam cấp vào Bưu Điện như Tôn Ngộ Không thì thấy em yểu điệu thục nữ bước vô. “Tui méc má đó nhe! He he!” Nghe vậy, em bĩu cái môi cong cong, ‘xí’ một tiếng. Hơi em dài cũng cỡ kép Giang Châu, vai Trùm Sò trong tuồng ‘Nghêu Sò Ốc Hến’ xuống 6 câu vọng cổ khi bị Huyện Trìa Thanh Điền kêu Lệ Bát, Lệ Cửu bắt nằm cúi xuống đét đít. Vì cái tội giàu mà keo; không xùy ra cắc nào cho quan huyện.
Có bữa, tui cắc cớ núp sau dãy hộp thơ lưu trữ chờ em tới mở khoá để nhát em chơi. Em thò bàn tay búp măng, trắng như bông bưởi, tính lấy thơ thì đụng cái bản mặt đen sì như Bao Công của tui phía sau dãy hộp thơ lưu trữ trống hoác (để bưu tá bỏ thơ vô)! Em tưởng là đụng phải con rắn nên em thiếu điều chết giấc!
Vâng đường xưa, nhà cũ, quê hương thương nhớ của tui là vậy đó! Ai nói trật chìa tui hổng chịu đâu nhe!
ĐXT
