Ngày 04/ 12/1999, Đô thị cổ Hội An được UNESCO vinh danh Di sản Văn hóa thế giới. Nhiều di tích lịch sử, văn hóa được địa phương gìn giữ, bảo tồn phục vụ du khách trong và ngoài nước đến thăm phố cổ…
Chùa Cầu sau trùng tu nhưng nước dưới chân Chùa Cầu vẫn một màu đen ngòm như cũ
Tu bổ Chùa Cầu
Dự án Tu bổ di tích Chùa Cầu khởi công từ ngày 28/12/2022, bằng nguồn ngân sách của tỉnh Quảng Nam (50%) và thành phố Hội An (50%). Dự án có sự tài trợ về kinh phí để nghiên cứu từ Quỹ Sumitomo và hỗ trợ chuyên gia tư vấn từ Tổ chức JICA Nhật Bản. Sau hơn một năm rưỡi tu bổ đã hoàn thiện. Khi tháo dỡ toàn bộ mái che, Chùa Cầu đã lộ diện. Đây là thời điểm dư luận xã hội, thông tin truyền thông, cộng đồng mạng xã hội… vào cuộc mổ xẻ, khen chê rầm rộ…
Bên chê nào là Chùa Cầu… hiện đại quá, mất hết nét cổ kính so với trước, mái ngói được sơn phết màu vôi khác lạ khiến Chùa Cầu trở nên…lạ hoắc! Bên khen nào là trùng tu tốt đẹp, đúng với diện mạo, hình hài bản thể nhưng vững chãi, kiên cố hơn; nào là trùng tu bảo đảm nguyên tắc bảo tồn nguyên vẹn các giá trị kiến trúc, nghệ thuật nên không có gì đáng phải phê phán, buông lời bỉ bai…
Trước khánh thành mấy hôm, chiều ngày 30/7/2024, Trung tâm Quản lý bảo tồn Di sản Văn hóa Hội An đã cho thợ quét vôi lại mảng tường phía dưới lan can, hướng mặt sông Hoài. Không ít người cho rằng TP. Hội An đã “quay xe” chiều theo dư luận, sơn lại sẫm màu… cho cũ để níu kéo lại phần nào nét cổ kính… 400 năm!
Ngày 03/8/2024, TP. Hội An đã tổ chức lễ khánh thành Dự án Tu bổ di tích Chùa Cầu. Dư luận lắng xuống về màu vôi mới. Nhiều người nói, thôi cũng được, Hội An…biết nghe mình cũng nên ủng hộ. Chùa Cầu không chỉ của riêng Hội An mà còn là di sản chung của cả nước. Ai cũng có trách nhiệm giữ gìn, góp ý. Nhưng người ta tập trung chú ý phần nổi là Chùa Cầu còn phần chìm là nước dưới Chùa Cầu thì sao? Ai đã từng đến đây không bị ít nhiều mùi hôi thối… tấn công? Người dân chung quanh đã chịu đựng môi trường ô nhiễm từ … con kênh đen đen quá lâu!
Hồ điều hòa cần được nạo vét bùn, rác.
Mùi hôi… lưu cữu
Tình trạng ô nhiễm ở Chùa Cầu do dòng nước đen ngòm lúc nào cũng bốc mùi hôi thối không chỉ khiến du khách lắc đầu mà cả chính quyền tại đây cũng… đau đầu không kém!
Từng có dự án làm sạch nước thải do Pháp tài trợ rồi đến Nhà máy giải quyết nước thải tại Chùa Cầu với tổng kinh phí đầu tư hơn 250 tỉ đồng do chính phủ Nhật tài trợ đưa vào hoạt động từ cuối năm 2018. Sau 18 tháng xây dựng tại phường Cẩm Phô, công trình này được đưa vào sử dụng với công suất 2,000m3/ngày đêm. Dân số khu vực Chùa Cầu khoảng 1,000 gia đình, du khách và chính quyền Hội An hy vọng tình trạng ô nhiễm sẽ chấm dứt từ nay. Môi trường trong lành sớm trở lại. Nhưng xem ra tình trạng ô nhiễm chỉ tạm lắng xuống một thời gian rồi lại trở về… vạch xuất phát!
Nước thải từ các khách sạn, nhà hàng ăn uống kể cả nhà dân trên địa bàn các phường Cẩm Phô, Tân An, Minh An…đổ tràn về hồ điều hòa (dưới đây gọi tắt là hồ) gây nên ô nhiễm trước khi theo con kênh chảy qua Chùa Cầu, xuôi ra sông Hoài. Quá buồn là hồ ở đây ít khi nào… nhẹ mùi thum thủm.
Ông D.T.H (60 tuổi), nhà gần hồ, hài hước: “Ở Đà Lạt có hồ Than Thở thì thành phố Di sản Văn hóa thế giới chúng tôi cũng có hồ Than Thở 2! Ban ngày phải đóng kín cửa, ngăn được mùi hôi chừng mô hay chừng nấy. Trước đây thì kinh lắm, chừ còn hôi nhưng đỡ hung rồi, nước không còn đen thui như luyn nữa! ”.
Hàng quán dọc kênh thưa vắng khách.
Người trong cuộc…hài hước
Tôi hỏi chuyện vợ chồng chủ quán bánh canh cạnh hồ, vì sao nước nó đen ngòm, hôi hám… Một chị khách hàng vừa ra khỏi quán dừng lại góp chuyện: “Hồ ni bốc mùi hôi đậm đặc, nhất là chỗ Chùa Cầu. Ngược lại với trong ni mùi hôi có giảm chút ít. Trước kia cái khe nhỏ, nước từ ngoài sông đổ vô trong veo. Nước dùng giặt đồ được. Cái khe chừ mở rộng ra như… con kênh mà không phải con kênh xanh xanh!”. Ông chủ quán cười: “Tôi ở đây gần 70 năm. Xưa chỗ ni là đám lúa, sau đó trồng rau muống. Năm 2005, mấy anh thành phố múc hết đất xây hồ… Hồ này để điều hòa nguồn nước thải sinh hoạt. Tại nước thải đổ ra mạnh lại không có hệ thống làm sạch nên hồ thành nơi chứa nước bẩn, rác, bùn gây ô nhiễm. Trước có lụt một năm mấy cây (trận) nước tràn nhà, ngập phố như chừ đâu? Hồi nớ du lịch cũng đâu có phát triển dữ dằn như ri. Nước sinh hoạt nhà dân, nước từ nhà hàng, khách sạn đổ hết vô hồ đây ứ lại…”. Tôi hỏi đường đi ra lại Chùa Cầu. Anh chủ quán bánh bèo, bánh ướt cười xởi lởi: “Phố cổ du lịch nổi tiếng thế giới mà chỗ ni ô nhiễm, hôi hám kinh ri là răng? Bỏ ra mấy chục tỉ đồng sửa chữa, gia cố cầu thì tiếc chi tỉ bạc mà không chi ra nạo vét bùn rác cho hồ ở đây… Hay lấp cha nó cho rồi! Mười mấy năm nay bà con ở quanh đây chịu trận. Dân có nói cũng không ăn thua! Có ai đời mùa nắng nóng mà không dám mở cửa sổ đón gió trời. Mở ra cho mùi hôi thúi tràn vô chịu răng thấu. Tôi gần 70 tuổi rồi, tuy ốm nhom ri đây nhưng không bịnh là nhờ cái mùi hôi của hồ ni nè!?”, anh A. (67 tuổi), chủ quán bánh bèo, bánh cuốn, hóm hỉnh.
Ông Ph. khách uống cà phê ở quán cóc đường Công Nữ Ngọc Hoa, cạnh Chùa Cầu, cười tít mắt: “Khu vực này không dành cho du khách dễ dị ứng với mùi hôi. Nếu có du khách đến đây thì đó là lúc mùi hôi chưa bốc lên. Mà nếu có chăng nữa họ cũng cố nín thở chụp một vài kiểu ảnh rồi dzọt cho nhanh. Nhiều người đi qua lắc đầu, bụm mũi nhưng bọn tôi quen mùi bao nhiêu năm nay rồi!”.
Cô V. một nhân viên nhà hàng cạnh hồ cho biết: “Nước lên thì mùi hôi giảm một ít, nước xuống thì mùi hôi tăng. Khách hàng có kêu nhà hàng. Nhà hàng biết kêu ai đây chú?”. Hai bên bờ kênh nhà hàng, quán ăn, cửa hiệu thưa thớt khách cũng là điều dễ hiểu.
Vì sao không nạo vét bùn rác đọng trong lòng hồ và dưới Chùa Cầu? Người viết chợt nhớ lời một ông từng lãnh đạo thành phố Hội An từng trả lời báo chí, đại ý là chẳng lẽ đi nạo vét dưới Chùa Cầu. Đụng đến Chùa Cầu là đụng đến biểu tượng thiêng liêng, thậm chí là tâm linh của người Hội An. Nên việc giải quyết vấn đề đều được chính quyền cân nhắc hết sức cẩn trọng. Cân nhắc đến mấy chục năm vẫn chưa thấy được gì!
Vậy là rõ được phần nào vì sao tình trạng ô nhiễm ở khu vực Chùa Cầu chưa khắc phục được! Bà con ở đây chịu khó sống chung với mùi hôi lưu cữu được chừng nào hay chừng nấy vậy!
Bài & ảnh LKD
