Trước 1975 tại Sài Gòn, phim kiếm hiệp Hồng Kông đã lấn át các dòng phim khác, nhất là phim Việt Nam vốn còn lạc hậu. Mặc dầu điện ảnh VN xuất hiện giữa thập niên 1950 nhưng hiếm có một bộ phim nào ăn khách. Những bộ phim Việt thời đó còn sơ khai về nội dung lẫn diễn xuất. Trong khi đó Phim Hồng như kiếm hiệp, võ thuật nhập cảng với những màn cảnh hành động gay cấn thu hút khán giả từ trẻ đến già.
Bên cạnh phim Mỹ, phim kiếm hiệp Hồng Kông bắt đầu chiếm lĩnh các rạp ở Sài Gòn (Ảnh: Internet)
Xét ra lịch sử ngành điện ảnh VN trước năm 1975 phát triển rất chậm, mặc dù năm 1957 được xem là năm hoạt động mạnh mẽ nhất tại miền Nam. Chỉ riêng trong năm này, các hãng phim tư nhân đã sản xuất gần 40 phim. Một số hãng phim đã xuất hiện với các tên như: Cosunam, Tân Việt, Việt Thanh, Mỹ Vân, Văn Thế, Trường Sơn, Ðông Phương, Liên Hiệp, Viễn Ðông, Alpha, Hương Bình… Cuối năm 1957, hãng Mỹ Vân tung ra bộ phim Người đẹp Bình Dương được chiếu vào dịp Noel và năm mới 1958 với một chiến lược quảng cáo rầm rộ. Cuốn phim đã thu hút được sự hưởng ứng của đông đảo khán giả và đồng thời giới thiệu một gương mặt mới của nền điện ảnh miền Nam là Thẩm Thúy Hằng.
Trước đó, bộ phim Lục Vân Tiên của đạo diễn Tống Ngọc Hạp cũng được xem sôi nổi lắm. Phim chiếu đi chiếu lại cả chục năm tại các rạp hát Sài Gòn. Ðây là lần đầu tiên tôi được bà chị lớn trong nhà dẫn ra rạp Thanh Vân xem. Nhân vật trong phim nói năng quá từ tốn, diễn xuất chậm chạp không sinh động như ngoài đời. Lạ một điều là bà chị tôi lại thích xem phim Việt Nam, nào là Phạm Công – Cúc Hoa, Lâm Sanh – Xuân Nương, Kiếp Hoa… toàn những phim không có những cảnh gay cấn như phim kiếm hiệp Hồng Kông đã bắt đầu tràn ngập ở các rạp chiếu bóng, rồi tiếp theo đó là loại phim võ thuật của hãng phim Thiệu Thị, Gia Hoà lần lượt được khán giả Sài Gòn yêu thích. Tất nhiên đây là những phim nhập cảng bên cạnh phim của Pháp, Mỹ, Ấn Ðộ tuồn vào miền Nam. Nhưng phim Hồng Kông vẫn là số 1, chiếm lĩnh 3/4 thị phần phim ảnh tại các rạp nhất là ở Sài Gòn.
Vì sao phim Hồng Kông lại có sức hút đến vậy? Sau này, tôi đọc được đâu đó bài phân tích bình luận về các dòng phim điện ảnh như vầy: Phim Hồng Kông mang tính động hơn các phim khác. Cứ khoảng mười phút lại có một pha chiến đấu. Ðây là điểm mạnh của các phim ngoại quốc không riêng gì của phim Hồng Kông. Mặt khác có dàn tài tử chuyên nghiệp, đạo diễn chuyên nghiệp hơn là phim VN. Trước năm 1975 đạo diễn có nghề cũng rất ít ỏi, tài tử chính thống lại càng hiếm hoi với nhiều gương mặt xuất thân từ kịch nói hoặc cải lương.
Đông đảo dân Sài Gòn đi xem phim Tần Thuỷ Hoàng khi phim kiếm hiệp Hồng Kông bắt đầu xuất hiện tại các rạp vào giữa thập niên 1960 (Ảnh Internet)
Chính vì vậy mà các chủ hãng phim khai thác phim nhập cảng nhiều hơn sản xuất phim trong nước. Ngoại trừ Cosuman film của bà Nguyễn Thị Lợi, Alpha film của ông Thái Thúc Nha hoặc hãng Mỹ Vân sản xuất phim Việt Nam nhưng cũng chỉ cầm chừng. Cả một thời gian hai mươi năm, các hãng phim này sản xuất được chừng 100 phim và về sau mới vài ba bộ phim có chút hấp dẫn qua các bộ phim Hè muộn, Trường tôi, Vết thù trên lưng ngựa hoang, Loan mắt nhung, Chân trời tím… Các chủ hãng phim còn lại như ông bà Ưng Thi (chủ cụm rạp Rex, Văn Hoa Ða Kao, Văn Hoa Sài Gòn) hay Trương Vĩ Nhiên chủ hãng phim Viễn Ðông kinh doanh từ các thể loại phim nhập cảng. Ông bà Ưng Thi chuyên nhập cảng phim Mỹ, Pháp, hãng phim Liên Hiệp, Ðông Phương chuyên phim Ấn Ðộ thì riêng ông Trương Vĩ Nhiên chuyên nhập cảng phim của Hồng Kông.
Trong số đó, khai thác đúng tâm lý người xem hơn cả là ông Trương Vĩ Nhiên, thuở đó được mệnh danh là ông “vua” ciné Sài Gòn. Nếu ở đầu thập niên 1960, phim Pháp, Mỹ, Ấn Ðộ chiếm 70% thị trường thì giữa thập niên này, phim Hồng Kông lại vượt qua mặt. Ông làm chủ rất nhiều rạp hát như Eden, Ðại Nam, Opera, Lệ Thanh, Hoàng Cung, Ðại Quang, Palace, Thủ Ðô. Mỗi ngày các rạp này đều chiếu 5 suất, thu tiền vào như nước.
Ít ai ngoài ngành biết mặt ông Trương Vĩ Nhiên (còn một tên khác là Trương Vĩ Tài). Khi đó ông là chủ hãng phim nhập cảng trẻ tuổi nhất trong số những tên tuổi của các hãng phim có tiếng. Ông gốc người Hoa nhưng nói tiếng Việt rặt như người Nam. Sinh trưởng trong một gia đình giàu có, định cư ở Chợ Lớn mấy đời. Trương Vĩ Nhiên có người anh cả là Trương Vĩ Hùng, cũng là một tài phiệt Chợ Lớn. Và em trai út là Trương Vĩ Trí, dân biểu quốc hội. Mấy anh em ông được thừa hưởng một tài sản khá lớn do cha mẹ để lại. Trương Vĩ Nhiên có lối sống giản dị, không xa hoa và hưởng thụ như nhiều nhà tỉ phú khác, dù ông thành công rất sớm, khi mới tròn 30 tuổi. Nếu nhìn bề ngoài Trương Vĩ Nhiên khó mà nhận biết đó là một tỷ phú người Hoa trên đất Sài Gòn. Dáng dấp nhỏ con, nói năng hoạt bát, ăn vận bình thường.
Từ đầu thập niên 1960, hãng phim của ông nhập các dòng phim của Mỹ, Pháp, Ấn, Hồng Kông, Ðài Loan nhưng năm sáu năm sau đó, dòng phim Hồng Kông lên ngôi với loại phim võ thuật hiện đại hơn so với phim cổ trang. Không ít những bậc trung niên hay lão niên ngày nay vẫn còn nhớ tên tuổi của Ðịch Long, Khương Ðại Vệ, La Liệt, Vương Vũ, Trần Tinh, Kim Cang, Lý Tiểu Long, Trịnh Phối Phối, Hà Lợi Lợi, Lăng Ba, Lý Thanh… Thậm chí ông Vương Ðại Nghĩa chủ hãng kem đánh răng Hynos còn nhờ người cháu gọi ông bằng chú, là tài tử Vương Vũ trong lần sang Sài Gòn ghé thăm ông, thực hiện đoạn phim quảng cáo. “Thần đao đại hiệp” trong một lần theo đoàn bảo tiêu, vật phẩm quý giá bị sơn tặc cướp phá. Cuộc chiến kinh hoàng máu me, tất cả đều chết, duy chỉ còn mỗi Thần đao tiến đến chiếc xe hàng, mở thùng bảo tiêu thì ôi thôi, bên trong đó là một lô kem đánh răng Hynos.
Phim Hồng Kông tràn ngập, chiếu ở các rạp hát tại Sài Gòn (Ảnh: Internet)
Những năm đó, các phim của những hãng phim lớn như Hollywood, 20th Century Fox, Paramount, Goldwyn Mayer… đã không còn hấp dẫn. Người xem phim Hồng Kông ngày càng đông. Dĩ nhiên là Trương Vĩ Nhiên giàu lên rất nhanh. Theo một vài số liệu của Liên bộ Tài chính – Tổng nha Thuế vụ của chính quyền Sài Gòn, những năm đầu thập niên 60, lợi nhuận hàng năm mà Trương Vĩ Nhiên thu vào từ 100 đến 200 triệu đồng. Từ năm 1965 – 1968, tăng lên 500 triệu đồng, rồi 1 tỉ. Những năm kế tiếp lại tăng lên ở mức trên dưới 2.5 tỉ.
Trương Vĩ Nhiên có đầu óc nhạy bén của người làm ăn kinh doanh lâu dài. Ông tập trung khai thác các phim Hồng Kông và Ðài Loan, giá nhập loại phim này rẻ hơn nhiều so với phim Âu Mỹ và luôn có sức hấp dẫn đối với thị hiếu người xem dài dài. Ông cử người em rể là Hang Vay Tche sang tận hãng phim Thiệu Thị, Gia Hoà điều đình để ký kết độc quyền nhập phim của hai hãng này vào thị trường VN. Thời gian đầu thập niên 1970, phim quyền cước lên ngôi. Những bộ phim mới ra lò Ðường sơn đại huynh, Long tranh Hổ đấu, Thập tứ nữ anh hào… tại bản quốc đồng loạt được chiếu tại các rạp của Trương Vĩ Nhiên tại Sài Gòn. Bên cạnh đó, ông còn mua lại những rạp hát cũ kỹ, làm ăn không hiệu quả cho tân trang lại ghế ngồi, âm thanh, máy lạnh, quầy giải khát ở cửa ra vào rạp để đưa vào khai thác. Tiền vào như nước.
Từ đó danh tiếng ông “vua” ciné Sài Gòn của ông nổi như cồn, ông còn thao túng được cả kiểm duyệt của Cục Ðiện Ảnh. Những bộ phim quyền cước đầy tính bạo lực được xét duyệt trình chiếu nhanh chóng không một chút khó khăn. Cứ thế tiền lại đưa ông lên nấc thang danh vọng.
Có người còn tính một bài toán đơn giản. Chỉ lấy mỗi rạp Ðại Nam ra làm mẫu để tính toán, người ta dễ dàng nhận ra ngay. Rạp có 1,200 ghế, mỗi ngày chiếu 5 suất, bắt đầu từ 8 giờ 30 phút, đến 23 giờ. Vào thời điểm đó, giá mỗi vé dưới nhà là 170 đồng, trên lầu 300 đồng. Tính trung bình cả trên lầu và dưới nhà, giá mỗi vé là 200 đồng chẵn. Mỗi suất 1,000 vé thì mỗi ngày Trương Vĩ Nhiên thu vào 1 triệu đồng, mỗi tháng 30 triệu, và một năm là 360 triệu. Trong khi đó, ông ta nắm trong tay hàng loạt rạp như thế, thì đủ biết Trương Vĩ Nhiên giàu có đến cỡ nào.
TN
