Ngày nay, liên mạng trở thành một phần của đời sống người thế giới. Hầu như ai cũng kè kè một chiếc điện thoại di động bên mình để trò chuyện, để đọc tin nhắn, xem tin tức trong ngày. Không có liên mạng là không xong. Ta dùng liên mạng để làm việc, mua bán, liên lạc với người thân, giải trí qua phim ảnh, âm nhạc… trong đời thường và cả kết bạn trong đời sống ảo.
Món gì dính dáng đến điện toán, liên mạng đều được gom chung vào nhóm “digital”, nôm na là ta dùng… ngón tay (digit) mà làm ăn, sinh hoạt… theo thời @.
“Digital” từ gốc La Tinh “digitus” là “ngón tay, ngón chân”; thêm phần “-al” thành tính từ, digital, mô tả hình ảnh [trông giống] ngón tay. Khái niệm “Digit” dùng để chỉ các con số, numerals, xuất hiện từ năm 1938 và danh từ này trở thành “nền tảng” của điện toán, computing, (tiếng Việt ta dùng chữ “kỹ thuật số”). Đây là điều dễ hiểu vì cổ nhân từng dùng các ngón tay, ngón chân để “đếm” [chiếc calculator đầu tiên của nhân loại] và “đo” [chiều dài của bàn chân là “foot” của người Âu Mỹ và “gang tay” của ông bà ta]. Ngày nay chữ “digital” vẫn còn được dùng như khi ước chừng, như mức lượng cà phê trong tách là chiều ngang của một ngón tay người lớn, 1-digit, mức nước trong ly là “3-digit”, mức rượu là “2-digit”. Đại khái là người uống ra dấu khi được hỏi muốn uống bao nhiêu cà phê, rượu…
Trở lại với “kỹ thuật số”: Sách vở, báo chí đề cập đến digital footprint, digital image… những thứ ta có thể cân đong đo đếm, sờ mó. Nhưng mới mẻ hơn là các danh từ “digital friendship”, “digital romance” hay “chuyện tình thời @”. Tạm hiểu, tình bạn, sự mê đắm nảy nở, kết nối qua liên mạng; người thật việc thật nhưng mối tình nọ lại “ảo” vì người trong cuộc có thể chưa bao giờ gặp mặt nhau, chỉ biết nhau qua màn hình!?
Yêu người trong mộng là chuyện cũ, ngày xửa ngày xưa đã có Trương Chi Mị Nương, tân thời hơn là những câu chuyện tình của thi sĩ & nhạc sĩ, chuyện kết bạn thư tín… say mê, yêu đương một thời rồi… thôi. Nhưng digital romance thì… lôi thôi lắm, bạn ạ! Đã có cả một hệ thống làm ăn, buôn bán tình cảm qua liên mạng. Người buôn thì sẵn dã tâm, cố ý mời mọc dụ dỗ kẻ cả tin để lừa gạt. Dễ dàng nhất là dùng tình cảm, biết kẻ lang thang trên mạng để tìm người kết bạn vì cô đơn quá xá, thiếu người “hủ hỉ”, tâm tình. Người “thật” trong đời sống hằng ngày xem ra khó kiếm nhưng bạn xa tít tắp mù khơi thì dễ tìm, chỉ vài dòng trên phím máy điện toán là ta có ngay một người bạn, già trẻ lớn bé, nam nữ chi cũng chẳng cần đích xác. Từ tình bạn đêm ngày thủ thỉ chuyển sang lòng mê đắm, say sưa, thương xót lúc nào không hay, men tình chậm chỉ hơn men rượu chút xíu.
Mối liên lạc qua liên mạng chóng vánh khiến kẻ “mua” trở thành người “yêu thương” như “bạn tình” hay “con cháu trong nhà” của kẻ “bán”, bán lòng tin cậy, bán tình thương yêu ấm áp. Chữ trong “nghề” lừa gạt tình cảm qua liên mạng là “nuôi heo” rồi “xả thịt”. Đã có khối người ôm mối hận tình, ai oán vì mất hết niềm tin sau khi mất hết tiền bạc. Kẻ bán đã cao bay xa chạy sau khi tiền bạc chuyển vào trương mục của họ. Bạn “tình” hết tình cảm [ảo]. “Ông / bà” mất luôn “con cháu” [ảo] đau ốm, đói khát cần giúp đỡ. Người “mua” bao dung, rộng rãi, [đời trống trải nên] thương yêu không đúng chỗ nên bị gạt gẫm…
Trên khía cạnh y học, bạn bè, tình thân khiến tâm thần thoải mái hơn khi cô đơn, cô độc. Tin nhắn, thư từ, những lời khen ngợi, âu yếm, ngọt ngào… kích thích não bộ tiết ra các nội tiết tố như dopamine, serotonin khiến cơ thể [người nhận] lâng lâng, dễ chịu. Dễ hiểu là con người muốn tiếp tục thụ hưởng cảm giác vui vẻ, khoan khoái ấy và tìm kiếm nguồn giao tiếp như digital romance khi cô đơn.
Digital Romance phổ thông quá nên đã có những chương trình nghiên cứu về [đời sống] xã hội, phân tích và thu góp các dữ kiện dính dáng đến mối tương quan kể trên. Đáng kể là tổ chức Brook tại Anh Quốc thành lập để trợ giúp người trẻ (25 tuổi trở xuống) vào đời và dấn thân với những mối tình cảm trong tương quan xã hội. Chỉ giúp người trẻ mà “bơ” người già vì khái niệm “trẻ người non dạ” dù nhiều người già cũng cả tin, dễ dãi?!
Sau cuộc khảo cứu trong năm 2017, áp dụng các phương pháp như phỏng vấn trực tiếp, trưng cầu ý kiến … về digital romance, tổ chức kể trên tường trình rằng dù chỉ qua liên mạng nhưng khá nhiều mối liên lạc đã dẫn đến tình dục thật [có tiếp xúc] hoặc “ảo” [hàm thụ qua hình ảnh, màn hình] và các rối loạn, tổn thương tâm thần. Các mối tình qua kỹ thuật số thường trải qua những bước sau đây:
– “Flirting” hay “Thả thính”: người trẻ đùa giỡn, thăm dò rồi “nhá đèn” khi ưng ý mấy câu quảng cáo “tự giới thiệu và hình ảnh”.
– Kế tiếp là trao đổi tin nhắn, hình ảnh ngay cả những thứ dính dáng đến tình dục kể cả hình ảnh lõa thể.
– Trò chuyện [qua tin nhắn] thân mật hơn, hằng ngày hoặc nhiều lần trong ngày, kể lể chuyện đời thường, chuyện thật và cả chuyện giả để lấy cảm tình, lòng thương xót, thêm sự tin cậy…
– Khi đủ “liều lượng”, bạn ảo sẽ bắt đầu “kiểm soát”, tạo áp lực, xoay sở để giữ “bạn tình” chưa kể lường gạt.
– Dứt tình, rũ áo và các tổn thương về sau cho người bị lìa bỏ.
Từa tựa như những chuyên viên tâm lý chuyên việc “gỡ rối tơ lòng”, trang nhà kể trên cũng trình bày một số “sách lược”, “kỹ năng”, “làm thế nào”, giúp đỡ, dẫn dắt người trẻ, người già dấn thân tìm bạn [bốn phương] qua liên mạng một cách “an toàn” hơn. Thời @ nên đời sống xem ra phức tạp hơn, con người ít thời giờ (hay không mấy nhẫn nại?) để tìm kiếm, kết thân với người chung quanh hầu “chọn mặt” mà gửi tâm tình nên người trẻ sử dụng liên mạng cho nhanh chóng, gọn gàng hơn.
Ngày nay, khoảng 25% cư dân thế giới tìm được bạn đời qua liên mạng. Từ các trang nhà xã hội, diễn đàn [chuyên nghiệp cũng như thập cẩm]…, đến việc dùng các ứng dụng [tìm bạn để hẹn hò] hay “dating app”. Nói chung là “online”.
Hầu hết các “dating app” đều dành cho người “trưởng thành” (trên 18 tuổi). Và người tìm bạn qua liên mạng được dẫn dắt qua mấy “bí kíp” như sau:
– Đừng vội vàng ngay cả khi tìm được kẻ xem ra hợp ý, hãy giữ liên lạc cho đủ thời gian tìm hiểu thêm ít nhiều chi tiết về người nọ, trao đổi hình ảnh thường nhật đã đành nhưng nên tạo những lần trò chuyện qua video. Nghĩa là biết mặt mũi người ta muốn hẹn hò qua … liên mạng trước khi gặp mặt [thật].
– Chịu khó “điều tra” xem kẻ kia là ai, kiểm nghiệm xem họ có thực sự là người với các chi tiết tự giới thiệu hay không trong khi ta cũng “thả thính”, câu cá trên liên mạng như mọi người khác. Đừng gửi tiền, đừng kể lể các chi tiết cá nhân quan trọng như địa chỉ, tên họ cho người ta chưa hề gặp mặt. Rất nhiều các tay lừa gạt dùng liên mạng, dùng “dating app” để tìm con mồi. Khi gặp kẻ hỏi [xin] tiền, hãy trình báo cho “chủ nhà”, chủ của các “app”. Trang Brook đăng tải cả liên mạng của cơ quan cảnh sát Anh (https://www.actionfraud.police.uk/). Tại Huê Kỳ, không biết có cơ quan công quyền nào chính thức yểm trợ cư dân mạng tương tự hay không?
– Làm thế nào để kiểm nghiệm kẻ “nọ”? Họ có phần “kiểm nghiệm chi tiết cá nhân”, “verified profile”, hay không. Một số “dating app” có yếu tố này (hẳn chủ nhà tính tiền để sử dụng?), người đăng đàn tìm bạn chưng hình ảnh cá nhân và chủ nhà đã kiểm nghiệm (không biết họ kiểm nghiệm bằng cách nào?).
Chuyên gia [tâm lý hay thám tử?] đã mách bảo người dân rằng hãy đề nghị thêm tên “kẻ kia” vào danh sách mạng xã hội; dùng Google “tra ngược”, reverse search, hình ảnh “kẻ kia” (tìm xem hình ảnh ấy đã xuất hiện trên liên mạng chưa, nếu có thì dưới danh hiệu nào…), xin vài tấm ảnh kẻ nọ trong sinh hoạt hằng ngày… Nghĩa là làm công việc thăm dò điều tra xem có bao nhiêu là sự thật về người bạn mới vì chính họ cũng đang làm những việc tương tự để tìm hiểu về ta.
Trước khi gặp mặt, hãy thử trò chuyện qua màn hình, video chat, vừa thấy người vừa nghe tiếng nói cho chắc ăn!?
– Nên tiếp tục sử dụng “app” để gửi tin nhắn cho đến khi gặp mặt và có phần tin tưởng. Đừng cho số điện thoại cá nhân hoặc chuyển qua WhatsApp, một “app” phổ thông gài trong điện thoại di động.
– Đừng vội vàng gặp gỡ cho đến khi sẵn sàng, cảm thấy an toàn, thích hợp với “kẻ kia” và thoải mái trong mối liên kết ấy kẻo phí công sức, thời giờ rồi thất vọng!
– Hãy tin vào linh tính, khi băn khoăn rằng dường như có điều không hay nhất là việc “kẻ kia” đặt cả ngàn câu hỏi và chẳng nói chi nhiều về họ, ngay cả lúc “kẻ kia” tỏ tình, nói lời âu yếm, thề bồi thắm thiết trước khi gặp gỡ.
– Đừng, đừng cho xem hình lõa thể dù “kẻ kia” nài nỉ lằng nhằng không chịu thôi khi ta từ chối. Tệ hại hơn là kẻ kia tự động khoe hình lõa thể và đòi “lại quả”. Tốt nhất là chấm dứt mối giao tình với kẻ không tôn trọng ta. Khi tấm hình lõa thể gửi đi, hãy tin rằng không chỉ một người nhìn thấy mà có thể là cả cộng đồng mạng đã nhìn ngắm, phê bình phê lọ về tấm hình xem ra vô cùng “cá nhân” và trở thành một loại “vũ khí” để dọa nạt, bôi xấu.
– Đừng gửi tin nhắn nặng phần tình dục, sexting.
– Khi bị “bỏ rơi” trên liên mạng, không nên buồn phiền cho lắm. Chấm dứt trò chuyện qua liên mạng, “cấm cửa” (block), hay bị kẻ kia đánh bài “lờ” (ghosting) là chuyện thường ngày trong mối giao tình trên liên mạng.
Đọc qua mấy bài dẫn giải về cách giao tiếp qua liên mạng, chuyện tình thời @ hay digital romance mà phe ta chóng mặt. Quá nhiều thứ để băn khoăn khi không biết nhiều về “bạn”, nhất là “bạn tình không không thấy”. May quá Dế Mèn … già rồi, mấy món “app” lại lạng quạng, lại may mắn có bạn bè trong đời thật để thân thiết qua lại, không phải xông pha kết thân với người “không không thấy” và cần tập tành làm thám tử mà dò xét bạn ảo.
Xin chúc lành đến các vị cần dấn thân và mong họ may mắn. Ít ra 25% các mối giao tình trên liên mạng đã đưa đến chuyện lâu dài, từ bạn ảo đến bạn đường hoặc bạn đời!
TLL
