Disneyland Paris
Khởi đầu của hãng sản xuất phim Walt Disney (Walt Disney Productions, Limited)
Có ai trong mỗi chúng ta chưa từng nghe tên Walt Disney hoặc chưa từng xem một bộ phim vẽ có các nhân vật do ông tạo dựng: Mickey, Donald, Bạch Tuyết, Bambi…? Sinh ngày 05.12.1901 và mất ngày 15.12.1966, Walter Elias Disney được xem là một trong những khuôn mặt tiêu biểu của người Mỹ thế kỷ XX và xứng danh là người đi tiên phong ở lãnh vực điện ảnh, nghệ thuật thứ bảy của loài người, nhất là trong mảng phim hoạt hoạ.
Khi mới 21 tuổi, chàng hoạ sĩ Walt Disney đã sáng lập hãng Laugh-O-Gram Films Inc. ở Kansas City (Missouri), nhưng do thiếu kinh nghiệm, nên xưởng vẽ này đã phải tuyên bố phá sản chỉ sau một năm hoạt động, với vỏn vẹn 10 bộ phim ngắn. Mặc dù vậy, điều quý giá nhất đối với Walt (và có lẽ với cả chúng ta), là bóng dáng chú chuột Mickey, cùng đôi tai to, chiếc mõm nhọn và tài ứng biến trước mọi thử thách đã bắt đầu tượng hình trong ý tưởng, khi ông quan sát hoạt động của đám chuột nhắt lúc làm việc về đêm ở xưởng vẽ này.
Không nản chí, chỉ vài tháng sau, vào tháng 10.1923, tại Hollywood, được sự hỗ trợ tinh thần cũng như vật chất của người anh trai Roy Olivier, Walt Disney đã cùng anh sáng lập Disney Brothers Studios và giấc mơ của ông thật sự cất cánh từ đây.
Walt Disney (1901-1966)
Các thể loại phim hoạt họa
Vào tháng 11.1928, Walt Disney giới thiệu đến khán giả cặp chuột Mickey – Minnie trong bộ phim hoạt hoạ «Steamboat Willie», được xem là bộ phim vẽ đầu tiên có sự cử động của các nhân vật được kết hợp đồng bộ với âm thanh. Từ đó, cặp chuột này dần dần có thêm bạn bè, như bò cái Clarabelle (1928), ngựa Horace (1929), chú chó trung thành Pluto (1930), chó đần Goofy/Dingo (1932), gà mái Clara (1934), chàng vịt cáu bẳn Donald (1934) sống cùng vịt đẹp Daisy tại Duckburg ở California, cũng như kẻ thù không đội trời chung của cả bọn: tên mèo đen khổng lồ Peg-Leg-Pete/Pat Hibulaire (1925), đã xuất hiện từ những phim đầu tiên của Walt, bên cạnh cô bé Alice và chú thỏ may mắn Oswald. Chính ông đã có lần phát biểu: «Hình như tôi chưa bao giờ yêu một người đàn bà nào bằng chuột Mickey»
Sau khi các nhân vật hoạt hoạ của ông đã tung hoành trên màn ảnh suốt một thập niên trong các phim vẽ chưa đến mười phút đen-trắng rồi tô màu, năm 1937, Walt Disney đi đến một quyết định táo bạo: thử sức với bộ phim vẽ tô màu dài đến 83 phút «Bạch Tuyết và 7 chú lùn». Thành công vang dội trên thế giới của bộ phim đoạt giải Oscars này chính là động lực thúc đẩy ông cùng các cộng sự trong hãng, lúc này đã mang tên Walt Disney Productions, cho ra đời hàng loạt những bộ phim hoạt hoạ nổi tiếng những năm sau đó: «Pinocchio» (1940), «Bambi» (1942), «Lọ Lem» (1950), «Người Đẹp và gã Lang thang» (1955), «Công chúa ngủ trong rừng» (1959)… Đặc biệt, bộ phim vẽ «Fantasia» (1940) có lẽ thuộc loại «phim hoạt hoạ dành cho người lớn» vì mỗi đoạn ngắn rất nên thơ của bộ phim này chính là sự kết hợp hài hoà, nhuần nhuyễn giữa âm nhạc, hình ảnh, màu sắc và động tác. Đối tượng được nhắm đến không ai khác hơn các vị «nhi đồng cụ» trong hàng ngũ khán giả. Thật vậy, người xem có khó tính cách mấy rồi cũng sẽ bị mê hoặc bởi hình ảnh những chú tiểu thần satyre thổi sáo pan đùa giỡn với bầy ngựa trời pégase, đám kỳ lân licorne và cùng nhóm nhân mã đầu người mình ngựa của thần thoại Hy Lạp-La Mã mở đường cho đám rước của thần rượu Dionysos trong đoạn phim «Khúc nhạc đồng quê» (nhạc nền của Beethoven), chẳng hạn, bên cạnh những đoạn phim vẽ lấy hứng từ nhạc của Bach, Schubert, Tchaïkovsky…
Cùng với việc sản xuất phim vẽ, Walt Disney Productions (WDP) còn dựng nhiều phim do các tài tử nổi tiếng sắm vai, như «Đảo Châu Báu» (1950), «Hai mươi ngàn dặm dưới đáy biển» (1954), «Mary Poppins» (1964)… đôi khi, với sự xuất hiện của các nhân vật hoạt hoạ (toon), ca hát, nhảy múa cùng người thật.
Loạt phim tài liệu về động vật của WDP mang tên True-Life Adventures / C’est la Vie (1948-1960) cũng gặt hái được nhiều thành công lớn, với 8 giải Oscars cho tổng số 18 phim.
Bên cạnh màn ảnh lớn, các khán giả nhi đồng khắp thế giới (và cả ở miền Nam Việt Nam trước 1975) cũng quen thuộc với bộ phim truyền hình «Hiệp sĩ bịt mặt Zorro» hay các bộ phim vẽ ngắn với Mickey, Donald của «Mickey Mouse Club»… Nhạc sĩ Lê Văn Khoa, trong chương trình dành cho thiếu nhi trên băng tần số 9 của Đài Truyền hình Việt Nam, cũng đã thường xuyên giới thiệu các bộ phim vẽ ngắn vài phút này.
Bộ tem Disney Pháp kỷ niệm 100 năm
Thành lập các khu giải trí
Năm 1955 mở ra một bước ngoặt mới cho WDP, với sự ra đời của khu giải trí Disneyland ở California. Các nhân vật của Walt Disney đã từ màn ảnh phẳng hai chiều bước vào không gian ba chiều, giao tiếp, chụp ảnh lưu niệm với khách đến thăm. Thành công này nối tiếp thành công khác, với sự mở cửa lần lượt của Magic Kingdom ở Florida (1971), Euro Disneyland (1992) ở ngoại ô Paris, Tokyo Disneyland (1983), Hong Kong Disneyland Resort (2005).
Sử dụng kỹ thuật mới trong sản xuất phim hoạt họa
Trở lại với phim hoạt hoạ, sau khi Walt Disney mất, WDP vẫn phát triển vững mạnh dưới sự lãnh đạo của Roy Disney và các bộ phim ngắn, dài vẫn đều đặn ra đời, có thể kể: «Truyện rừng xanh» (1967), «Quý tộc Mèo» (1970), «Robin Hood» (1973), «Nàng nhân ngư» (1990), «Vua sư tử» (1994), «Người Ðẹp và Con Quái» (1992), «Aladdin» (1993), «Pocahontas» (1995), «Anh gù nhà thờ Ðức Bà» (1996), «Hercule» (1997), «Mộc Lan» (1998)… Tuy vậy, theo quyết định của nhóm điều hành, «Công chúa và hoàng tử Ếch » (2009) được xem là bộ phim hoạt hoạ cuối cùng vẽ theo lối cổ điển trên giấy trong (celluloide) của The Walt Disney Animations Studios (WDS), thuộc tổ hợp The Walt Disney Company, tên mới của WDP.
Khép lại một chặng đường của phim hoạt hoạ hai chiều với bao thăng trầm suốt hơn 80 năm, WDS đã chuẩn bị từ trước chuyện mở ra một kỷ nguyên mới, với việc đưa kỹ thuật dùng hình ảnh tổng hợp trên máy vi tính vào phim hoạt hoạ: sự hợp tác giữa hai hãng Pixar và Disney đã cho ra đời bộ phim hoạt hoạ không gian ba chiều «Truyện đồ chơi» (1995), tạo tiếng vang lớn không thua kém «Bạch Tuyết và 7 chú lùn» của 60 năm trước đó. Sau khi trở thành một hãng con của The Walt Disney Company, Pixar cùng WDS thi đua nhau sản xuất các bộ phim hoạt hoạ thuộc thể loại này: «Kiếp sâu bọ» (1998), «Khủng long» (2000), «Bọn quái» (2001), «Némo» (2003), «Gia đình siêu nhân» (2004), Gà con» (2005), «Xe» (2006), «Ratatouille» (2007), «Wall-E» (2008), «Volt» (2008), «Trên cao» (2009), «Nàng tóc dài» (2010), «Bà Chúa Tuyết» (2013), «Coco» (2017), «Raya và con rồng cuối cùng» (2021), «Cơ bản» (2023)…
Bộ tem Disney Hoa Kỳ kỷ niệm 100 năm
Mở rộng kinh doanh
Bên cạnh đó, The Walt Disney Company ngày càng bành trướng bằng việc mua lại bản quyền và thu tóm các hãng sản xuất phim khác như Marvel Studios (với các nhân vật Spider-Man, Captain America, Hulk…), Lucasfilm (từng sản xuất «Chiến tranh giữa các vì sao», «Indiana Jones»…), Blue Sky Studios (nổi tiếng với bộ phim hoạt hoạ 3 chiều «Thời băng giá»)…
Cũng như những cụ ông cùng năm sinh với Mickey, những cụ bà trạc độ tuổi Bạch Tuyết, mỗi lần ngồi xuống xem một bộ phim của Disney hay đặt chân đến khu giải trí Disneyland, là mỗi lần chúng ta, như cô bé Alice, hoà nhập ngay vào thế giới thần tiên và không nhiều thì ít, đã bị nhiễm triệu chứng «Peter Pan», cứ thấy mình trẻ mãi không già !
* Alice
Nhân vật chính là cô bé có tên là Alice, trong bộ phim kể về cuộc phiêu lưu vào một xứ sở rất diệu kỳ, dựa vào cuốn tiểu thuyết «Cuộc phiêu lưu của Alice vào Xứ sở thần tiên» của Lewis Carroll
* Peter Pan
Peter Pan là bộ phim hoạt hình ca nhạc phiêu lưu kỳ ảo vào năm 1953 sản xuất bởi Walt Disney, là một nhân vật hư cấu do nhà viết kịch và tiểu thuyết gia người Scotland là J. M. Barrie tạo ra. Một cậu bé có tinh thần tự do và tinh nghịch, có thể bay và không bao giờ lớn
CN – Thiais 10.2023
