Một lần nữa, chúng ta đọc thơ Ocean Vương. Bài ‘Khúc nhạc sớm mai và thành phố lửa’
Là nhà thơ, nhà viết tiểu luận người Mỹ gốc Việt, chủ nhân của giải thưởng Whiting Award dành cho thơ năm 2016. Tuyển tập thơ đầu tay của Ocean Vương Night Sky With Exit Wounds (Bầu Trời Ðêm Cùng Những Vết Thương Xuyên Thấu) nhận được nhiều lời khen ngợi từ giới phê bình và có mặt trong danh sách Top 10 Books do tờ New York Times bình chọn năm 2016.
Ocean Vương tên thật là Vương Quốc Vinh. Chào đời tại vùng ngoại ô Sài Gòn vào năm 1988 rồi theo gia đình sang Mỹ định cư tại Connecticut từ năm lên 2. Với Ocean Vương, tiếng Anh chính là đích đến của mình. Từ một người “đánh vật” với các con chữ để hiểu được ngôn ngữ xứ người, Ocean Vương đã trở thành nhà thơ với tuyển tập thơ đầu tiên Night sky with exit wounds. Ðây cũng chính là tập thơ mang về cho anh giải thưởng Whiting Award, Thom Gunn Award, và Forward Prizes – một giải thưởng thơ quan trọng của Anh quốc được ví như giải Oscars trong lĩnh vực thi ca – vào tháng 9/2017.
Ocean Vương là trường hợp khá đặc biệt. Vương qua Mỹ năm 2 tuổi, được mẹ, bà ngoại và dì ruột nuôi dưỡng. Mãi tới năm 11 tuổi anh mới học đọc tiếng Mỹ. Ocean Vương, cũng như những người cùng thế hệ, chưa từng đặt chân lên chiến trường ác liệt của cuộc chiến Việt Nam, vẫn phải đối mặt với cuộc chiến, bị ký ức tập thể ám ảnh. Trong căn apartment một phòng ở Hartford, Connecticut, Ocean Vương kể lại: “Tôi cảm thấy… mình là kẻ nhận thừa kế của chiến tranh. Cuộc sống và thơ của tôi cố gắng điều tra cái giao điểm làm nên ý nghĩa của một người Mỹ sinh ra từ bạo lực, làm nên nghĩa lý từ bạo lực”.
Nhân Tháng Tư của những hoài niệm khốc liệt, xin đặc biệt giới thiệu bài Aubade with Burning City – Khúc Nhạc Sớm Mai Và Thành Phố Lửa -bản dịch của Pháp Hoan. Cần nói thêm: Bài thơ “Aubade With Burning City” dựa vào ký ức của cụ bà của Vương, bà nhớ lại khi Sàigòn “sụp đổ trong khi bài ca về tuyết còn vang.” Bà lấy một người lính Mỹ, và trong một bài thơ khác, Vương trầm ngâm về cái mỉa mai của chiến tranh: Nếu mà ông và bà của anh không bao giờ gặp nhau thì anh và má của anh sẽ không có mặt trên đời: “Như vậy thì không có bom = không có gia đình = không có tôi.”
Ocean Vương – nguồn Columbia journal
Sau đây là bản dịch bài “Aubade with Burning City”.
Nam Việt Nam, ngày 29 tháng Tư, 1975: Ðài Phát thanh Quân đội Hoa Kỳ đang phát bài ‘‘Giáng Sinh Trắng’’ của Irving Berlin như mật mã khởi động chiến dịch Gió Lốc. Chuyến di tản sau cùng bằng trực thăng dành cho các công dân Mỹ và người tị nạn Việt Nam bằng máy bay trực thăng trong thời điểm Sài Gòn thất thủ.
Những cánh hoa sữa* nằm vương vãi trên đường
như những mảnh tả tơi của váy áo cô gái.
Chúc các bạn có những ngày vui vẻ và sáng tươi…
Ông đổ sâm banh vào tách, nâng lên môi cô.
Mở ra, ông nói.
Cô mở.
Bên ngoài, một người lính nhổ
điếu thuốc lá khi tiếng bước chân
dồn dập trên quảng trường như đá từ trên trời rơi xuống. Chúc tất cả
các bạn có một mùa Giáng Sinh trắng khi người cảnh sát công lộ
nới lại bao súng ngắn.
Tay ông lần theo đường viền
trên chiếc váy trắng của cô.
Mắt ông đen.
Tóc cô đen.
Một cây nến.
Bóng họ: Hai ngọn bấc.
Chiếc xe tải quân sự tăng tốc vượt qua ngã tư, tiếng con nít
la hét bên trong. Một chiếc xe đạp văng qua
cửa sổ. Khi bụi cuốn lên cao, một con chó đen
nằm dài trên đường, hổn hển thở, hai chân sau
giập nát vào vùng sáng
của một mùa Giáng Sinh trắng
Trên chiếc bàn đầu giường, một cành mộc lan đơm hoa như bí mật lần đầu
hé mở.
những ngọn cây lấp lánh và trẻ con lắng nghe, ông cảnh sát trưởng
úp mặt trong bể Coca.
Bức ảnh cầm tay của bố ông đẫm nước
bên vành tai trái.
Bài hát lướt qua thành phố như người góa phụ.
Giáng Sinh trắng… Giáng Sinh trắng…tôi đang mơ về một tấm màn tuyết
buông xuống từ vai cô.
Tuyết rơi lách tách trên cửa sổ. Tuyết vỡ tung thành mảnh
cùng với tiếng súng nổ, Bầu trời nhuộm đỏ.
tuyết bám trên bầy xe tăng đang phá đổ những bức tường thành phố.
Một chiếc trực thăng đưa người sống ra khỏi tầm với.
Thành phố trắng tinh như trang giấy chờ mực vấy lên.
một giọng nói trên radio la lớn chạy chạy chạy.
những cánh hoa sữa trên thân mình con chó đen
như những mảnh tả tơi của váy áo cô gái.
…
Tôi đang mơ. Tôi đang mơ…
tôi nghe thấy tiếng nhạc ngựa trên tuyết trắng…
Trên quảng trường bên dưới: một nữ tu, bốc cháy,
lặng lẽ chạy về phía thượng đế của cô
Mở ra, ông nói.
Cô mở.
Bạn ơi, bạn thấy gì qua bài thơ? Sự thô cứng xen lẫn thanh nhã. Một sáng tạo kết hợp thực tại và mơ mộng. Những cánh hoa sữa trên thân mình con chó đen như những mảnh váy tả tơi của cô gái. Môi cô gái mở và miệng người lính nhổ tàn thuốc lá. Xe tải nhà binh chở đám con nít la hét, một chiếc xe đạp lao qua cửa sổ ngôi nhà, con chó bị cán chết trên đường, đêm cành mộc lan đầu giường đơm hoa. Những thực tại trái ngược xen kẽ nhau, đan vào nhau. Tuyết vỡ bay đầy trời (tuyết trong ca khúc White Christmas) và tiếng súng nổ. Tôi đang mơ tiếng nhạc ngựa trên tuyết trắng / bóng một nữ tu bốc cháy bay về trời. Ta thấy gì nữa trong bài thơ của Ocean Vương. Những câu thơ dài ngắn xếp bên cạnh nhau cùng với những từ ngắn xen vào làm nổi bật ý thơ. Ðằng sau những từ ngắn ấy, hiện lên cả một bối cảnh sinh động.
Qua phân tách, ta thấy Ocean Vương có những sáng tạo trong thơ, đem đến cho người đọc hơi thở mới lạ cùng xúc cảm nghệ thuật và tư tưởng. Ta như còn nghe vọng lại ca từ và cả melody bài hát của Irving Berlin
I’m dreaming of a White Christmas
Just like the ones I used to know
Where the treetops glisten
and children listen…
Tôi đang mơ về một Giáng Sinh Trắng
Giống như bao mùa Giáng Sinh tôi đã biết
Với những ngọn cây lấp lánh
và những đứa trẻ lắng tai nghe
Nghe những tiếng chuông xe trong tuyết
Và mơ một Giáng Sinh Trắng
như những tấm thiệp Giáng Sinh tôi viết
Chúc các bạn có những ngày vui tươi sáng …
Ôi, đâu rồi giấc mơ của Irving Berlin… Giờ đây Giáng Sinh Tuyết Trắng giữa máu và nước mắt, người chết, chó chết, hoa sữa và cành mộc lan trên xác cô gái héo rũ… Còn gì nữa, lòng ta cơ hồ tan nát trong ký ức Tháng Tư và những câu thơ nức nở của Ocean Vương.
TN
* Milk flower là hoa sữa (blackboard), nhưng cũng có thể là hoa đại, hoa sứ (Flor de Leche).
