Cho tới hậu bán thế kỷ 20, Qatar chỉ là một nơi ao tù nước đọng nằm trong vịnh Ba Tư cằn cỗi, nổi tiếng với nghề mò ngọc trai hơn là một quốc gia có quyền lực chính trị. Người dân của họ thì nghèo, kinh tế thì thua sút so với những quốc gia láng giềng bên cạnh.
Sân vận động Lusail tại Doha, Qatar – Getty Images
Nhưng vào năm 1971, Qatar bất ngờ phát hiện họ nằm trên một mỏ khí đốt lớn nhất thế giới và việc này đã dẫn đến sự thay da đổi thịt của Qatar: biến họ thành một trong những quốc gia giàu có nhất, và khuyến khích các nhà lãnh đạo xem quốc gia của họ không còn là một nước phụ thuộc của các nước láng giềng giàu có hơn mà là một đối thủ địa chính trị thực sự. Do đó, việc theo đuổi để được tổ chức giải World Cup chỉ là thêm một bước nữa cho họ cơ hội để công bố tên tuổi quốc gia của họ trên một vũ đài lớn của thế giới.
Có tiền và có tham vọng để tổ chức sự kiện thể thao lớn nhất hành tinh là một chuyện. Ðể giành được quyền tổ chức lại là một chuyện hoàn toàn khác. Và Qatar gặp phải hai trở ngại lớn: thứ nhất, diện tích của quốc gia này quá nhỏ; thứ hai, mùa hè của họ quá nóng.
Tuyên bố bất ngờ
Nhưng rồi vào tháng 12 năm 2010, chủ tịch FIFA khi đó là ông Sepp Blatter đã mở chiếc phong bì ở Zurich và gây chấn động thế giới bóng đá. Ông Blatter tuyên bố, giải World Cup 2022 sẽ được tổ chức tại Tiểu vương quốc Qatar bé xíu – nằm trong sa mạc, các trận banh chơi trong các sân vận động có máy lạnh, và giải đấu diễn ra vào giữa mùa hè.
Không cần biết nhiệt độ vào mùa hè sẽ tăng hơn 105 độ F tại trung tâm thành phố Doha. Hoặc khi đó tại Qatar vẫn chưa có một sân vận động hiện đại nào có gắn máy điều hoà không khí. Hoặc thậm chí đội tuyển quốc gia Qatar chưa từng một lần được tham dự World Cup. Nhưng những người bỏ phiếu của FIFA đã quyết định. Và sự kiện thể thao lớn nhất thế giới sẽ được đưa tới quốc gia có diện tích chỉ gần bằng Jamaica với dân số ngang bằng quận Brooklyn của New York.
Tháng 12 năm 2010, chủ tịch FIFA khi đó là Sepp Blatter tuyên bố Qatar sẽ tổ chức World Cup 2022 – Reuters
Những tranh cãi xoay quanh việc chuẩn bị
Phải mất 5 năm với biết bao nhiêu lời phê bình thì FIFA mới nhận thức được những điều trở ngại nói trên. Nhưng thay vì di chuyển World Cup ra khỏi Qatar thì FIFA chỉ đơn giản là dời giải thi đấu vào sau mùa hè. Và đó là lý do khiến môn bóng đá thế giới gặp khá nhiều trục trặc trong năm nay: mùa bóng của các liên đoàn mạnh nhất thế giới đang khi không bị gián đoạn và lịch trình thi đấu của họ phải tạm ngưng để dồn nén vào chơi trong giải World Cup đầu tiên và có lẽ duy nhất diễn ra trong khoảng thời gian của tháng 11 và tháng 12.
Mới đây, ông Sepp Blatter lại một lần nữa đã nói với một tờ báo của Thuỵ Sĩ rằng việc trao quyền tổ chức World Cup cho Qatar là “một sai lầm”. Ðây là nhận định mà ông đã lặp đi lặp lại nhiều lần trong nhiều năm qua.
Lý do mà ông Blatter đưa ra nhận định trên là vì lịch trình thi đấu bóng đá trên thế giới nay chỉ còn là vấn đề nhỏ nhất trong số các vấn đề khác mà World Cup 2022 phải đối phó. Cùng với tiếng tăm mà Qatar được thế giới biết đến thì đồng thời qua đó là những soi mói chỉ trích không giống bất cứ điều gì mà tiểu vương quốc này đã từng gặp phải. Sự chú ý của thế giới tập trung vào hai vấn đề chính: một xã hội bảo thủ của Qatar cấm đồng tính luyến ái, và cách đối xử của họ với những người lao động nhập cư đang xây dựng các cơ sở hạ tầng để tổ chức World Cup. Giống như các quốc gia khác ở vùng Vịnh, dự án xây dựng quốc gia $220 tỷ của Qatar cần đến nguồn lao động của ngoại quốc, mà theo các tổ chức nhân quyền, những công nhân này thường bị trả lương thấp, làm việc quá sức, và sống trong những điều kiện tồi tàn.
Trong mấy năm qua, theo Liên đoàn Công đoàn Quốc tế cho biết, Qatar đã đạt được một số tiến bộ, tuy nhiên vẫn có ít nhất một đội tại World Cup là Úc đã lên tiếng kêu gọi Qatar nên đền bù thiệt hại cho những gia đình có công nhân làm việc xây dựng bị chấn thương hoặc bị thiệt mạng.
Riêng với FIFA thì họ chỉ muốn nói tới World Cup và các trận đấu. Trong một thư ngỏ gửi ra, FIFA khuyến khích các đội bóng tránh bàn luận về bất cứ điều gì khác ngoài bóng đá. Trong thư ngỏ có đoạn viết: “Tại FIFA, chúng ta cố gắng tôn trọng tất cả mọi niềm tin và ý kiến nhưng không đưa ra bài học về đạo đức cho thế giới.”
Liên đoàn bóng đá Hoà Lan đã lên tiếng nói rằng họ thất vọng về lá thư mang tính cách chỉ thị của FIFA.
Nhiều ngàn công nhân xây dựng bị thiệt mạng kể từ năm 2010 khi Qatar được trao quyền tổ chức World Cup 2022 – Getty Images
Nỗ lực giành quyền tổ chức
Ý tưởng táo bạo về việc Qatar thậm chí có thể tổ chức giải World Cup đã nhen nhúm hình thành vào đầu thập niên 2000 khi quốc gia này bắt đầu mở rộng hoạt động kinh doanh của họ vượt ra ngoài nguồn tài nguyên chính là khí đốt tự nhiên. Với kế hoạch tổng thể, chính thức được đưa ra trong các văn bản của chính phủ, trình bày một cách rõ ràng là giải World Cup phải được gắn liền với sự phát triển của đất nước nói chung, trên mọi mặt, trong các lĩnh vực khác nhau như xây dựng cơ sở hạ tầng trong nước và tạo dựng tiếng tăm trên toàn cầu.
Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), một nước láng giềng của Qatar trong vùng Vịnh, đã từng tổ chức những giải thể thao từ những thập niên 1980 và 1990, chủ yếu là các môn đánh golf và quần vợt. Những thành phố lớn như Dubai và Abu Dhabi hiểu rằng thể thao là con đường dễ dàng nhất để nâng cao vị thế toàn cầu và phát triển tầm ảnh hưởng của họ. Sự tin tưởng vào khả năng để tổ chức được những giải thể thao quan trọng tăng cao trong khu vực vào giữa thập niên 2000 khi Bahrain giành được quyền tổ chức giải đua xe Formula One Grand Prix vào năm 2004 và Abu Dhabi đã tiếp theo bước chân đó vào năm 2009.
Những bước đầu tiên của Qatar có phần hỗn loạn hơn. Sự xuất hiện của đất nước nhỏ bé Qatar trên vũ đài thể thao toàn cầu đáng lẽ ra phải là Á vận hội 2006 nhưng rất tiếc sự kiện thể thao này đã trở thành một thất bại thảm hại.
Những cơn mưa xối xả trong nhiều ngày trên sa mạc khiến những người tổ chức đứng ngồi không yên và hậu quả kéo dài của nó. Nhiều cổ động viên bị thiệt mạng trên đường tới sân vận động trong tình trạng đường sá thiếu an toàn và một lực sĩ cưỡi ngựa Nam Hàn đã bị đè chấn thương sau khi con ngựa của anh này trượt chân và ngã vào người anh ta, mặc dù ý kiến của các nhà tổ chức cho rằng thời tiết không phải là yếu tố gây ra sự việc đáng tiếc đó.
Ngoài cơn mưa bất ngờ mà Qatar không thể kiểm soát được, nước chủ nhà còn tính sai số giường cần thiết cho các lực sĩ và giới chức đại diện trong đoàn. Vì vậy, ban tổ chức buộc phải mướn thêm hai tàu du lịch để cung cấp thêm phòng ở vào phút cuối.
Tuy nhiên, Qatar vẫn không nản chí. Chính quyền Doha đã đấu thầu để tổ chức Thế vận hội 2016, mặc dù không lọt vào danh sách chung kết năm 2007. Sau đó, họ chuyển sự tập trung sang một mục tiêu lớn khác: World Cup 2022.
Hình ảnh World Cup trên đường phố Qatar – Al Jareeza
Tính minh bạch khi chọn Qatar
Từ trước tới nay chưa có một quốc gia nào được cho thời gian 12 năm để chuẩn bị cho World Cup, nhưng FIFA đã đưa ra một quyết định bất thường là trao quyền tổ chức World Cup 2018 và 2022 cùng một lần. Giữa lúc có những cáo buộc về gian lận mua phiếu bầu và gây ảnh hưởng ở đằng sau hậu trường mà ủy ban tổ chức của Qatar phủ nhận, nhưng rốt cuộc họ vẫn đánh bại các đối thủ như Hoa Kỳ, Úc, Nhật Bản và Nam Hàn. Mặc dù hơn một nửa số người đại diện được quyền bỏ phiếu trong ủy ban điều hành của FIFA sau đó đã bị cách chức hoặc bị buộc từ chức do từ kết quả của các cuộc điều tra về hành vi đạo đức, nhiều cuộc vận động để tiến hành một cuộc bỏ phiếu khác đã không đạt được kết quả.
Và Qatar đã có được khoảng thời gian hơn một thập niên để đánh bóng hình ảnh của họ và xây dựng giải World Cup 2022 từ con số không. Nhưng cho đến khi trái banh bắt đầu lăn trên sân cỏ, nhiều người vẫn còn đang tranh cãi nhau về tính minh bạch của việc tổ chức giải World Cup lần này.
VH
