Cuộc tấn công vào Rafah, thành phố cực nam của dải Gaza, đã bắt đầu vào hôm thứ Hai 6/5, và là một phần quan trọng trong chiến lược của quân đội Israel để tiêu diệt tổ chức dân quân Hamas kể từ khi cuộc xung đột giữa Hamas và Israel xảy ra từ hơn 6 tháng trước. Cuộc tấn công này cũng khiến cho mối quan hệ giữa hai chính phủ Joe Biden và Benjamin Netanyahu trở nên căng thẳng hơn bao giờ hết.
Tổng thống Biden đã đưa ra lời cảnh cáo Israel gần 2 tháng trước về một cuộc tấn công toàn diện vào Rafah, là nơi vào lúc bình thường có dân số khoảng dưới 300,000 nhưng nay đã tăng lên hơn một triệu sau khi người dân Palestine tìm tới trú ẩn để tránh những cuộc giao tranh khốc liệt giữa Hamas và quân đội Israel.
Ít ngày trước cuộc tấn công, TT Biden đã ra lệnh tạm hoãn lô vũ khí bao gồm loại bom nặng 2,000 và 500 cân Anh đang chờ để chuyển giao cho Israel, một quyết định cho thấy sự bất mãn gần như chưa từng có của Hoa Kỳ đối với đồng minh quan trọng nhất của họ ở Trung Đông mà TT Biden hy vọng sẽ khiến chính phủ của Thủ tướng Benjamin Netanyahu phải suy nghĩ lại kế hoạch của họ trong việc chấm dứt cuộc xung đột.
Với quyết định tạm hoãn việc chuyển giao vũ khí cho Israel trước cuộc tấn công vào Rafah, ông Biden đã để cho sự bất đồng của ông với ông Netanyahu leo thang thành một trong những thử thách nghiêm trọng nhất đối với mối quan hệ kéo dài trong nhiều thập niên giữa Hoa Kỳ và Israel, với hậu quả không chỉ tác động đối với cuộc chiến ở Gaza mà còn đối với mối quan hệ lâu dài hơn giữa hai quốc gia mà chính TT Biden gọi là mối quan hệ vững như thép.
Mục tiêu của Israel
Đối với ông Netanyahu và các cố vấn, tiêu diệt Hamas là mục tiêu tối thượng. Quân đội Israel đã đạt được nhiều tiến bộ sau khi tiêu diệt ít nhất 18 trong số 24 tiểu đoàn của Hamas kể từ cuộc tấn công ngày 7 tháng 10. Tuy nhiên, các thủ lĩnh hàng đầu của Hamas và hàng nghìn tay súng của họ vẫn sống sót, và nhiều bằng chứng cho thấy đang lẩn trốn trong các đường hầm nằm sâu bên dưới thành phố Rafah.
Các giới chức Israel tin rằng việc cho phép một kẻ thù đang bị dồn vào chân tường có thể trốn thoát ra được là vi phạm các nguyên tắc căn bản của cái gọi là chiến lược quân sự. Ông Benny Gantz, một thành viên nội các chiến tranh của Israel và là đối thủ chính trị chính của Netanyahu, đã từng nói với một số giới chức của chính phủ Hoa Kỳ rằng kết thúc chiến tranh mà không giải toả được Rafah thì cũng giống như đưa một đội lính cứu hỏa tới để chỉ dập tắt 80% đám cháy. Đã có nhiều nhận định cho rằng Rafah là thành phố quan trọng cho tương lai của sự sống còn của tổ chức Hamas. Do đó, để tiêu diệt Hamas thì Israel bắt buộc phải kiểm soát được Rafah.
Các giới chức Israel cũng biết rằng nhiều nhà lãnh đạo Ả Rập không ưa gì Hamas và coi tổ chức này như là mối đe dọa đối với chính chế độ của họ. Các nhà lãnh đạo này sẽ âm thầm vui mừng nếu Israel tiêu diệt được nhóm này. Một số người dân Palestine cũng tỏ ra tức giận với Hamas và các hành động của họ.
Mặc dù đứng trước các lời cảnh cáo và lên án của quốc tế về cuộc tấn công vào Rafah, các nhà lãnh đạo Israel tin rằng nếu chiến dịch quân sự đánh vào Rafah thành công thì điều đó sẽ làm thay đổi tình hình và sự chống đối của quốc tế sẽ dịu đi – và sau đó Israel sẽ có thể đàm phán từ vị thế mạnh hơn với các quốc gia Ả Rập và với nhóm tàn dư còn lại của Hamas.
Quan điểm của Hoa Kỳ
Đối với TT Biden – và nhiều nhà lãnh đạo quốc gia khác – tiêu diệt Hamas được cho là mục tiêu thiếu thực tế. Các giới chức tình báo Hoa Kỳ cho biết, các tay súng của nhóm này đang lẩn trốn trong các đường hầm kiên cố nằm sâu dưới lòng đất và có thể phải mất hàng nhiều tháng, thậm chí hàng nhiều năm mới có thể tiêu diệt được. Ngay cả khi Israel tiêu diệt hầu hết các tay súng còn lại ở đây, những tay súng mới sẽ xuất hiện.
Nhiều giới chức Hoa Kỳ tin rằng cái lợi thu gặt được của nỗ lực tiêu diệt Hamas không chỉ nhỏ mà cái giá phải trả cho nỗ lực này có thể là rất lớn. Những con tin mà Hamas vẫn đang giam giữ – có nhiều khả năng là những người này đang bị giữ ngay bên cạnh các thủ lĩnh của Hamas để làm lá chắn – có thể bị thiệt mạng nếu một cuộc tấn công xảy ra. Và sự thiệt hại nhân đạo ở Rafah, nơi nhiều người tị nạn Palestine đang tạm trú, có thể là rất khủng khiếp.
Rủi ro của Israel
Hiện tại, chiến dịch bước đầu của Israel ở Rafah đã phải trả giá. Các giới chức Hoa Kỳ cho biết sau khi quân đội Israel chiếm một bên cổng biên giới với Ai Cập, phía Ai Cập đã ra lệnh tạm thời cho đóng cửa phần biên giới này, ngăn cản các chuyến xe viện trợ đi vào Gaza. Ai Cập – từ lâu đã ngăn chặn người dân Palestine từ Gaza vào Ai Cập, một phần vì sợ các tay súng Hamas tìm cách trà trộn – lo ngại rằng một trận chiến ở Rafah có thể dẫn đến hậu quả là số đông người tị nạn tràn qua mà họ không thể ngăn cản được.
Một cuộc tấn công cũng có thể gây ra những rạn nứt vượt ra ngoài biên giới Ai Cập. Ả Rập Saudi trước đây đã từng tỏ ý rằng họ muốn đạt được một thỏa thuận ngoại giao với Israel, và điều này có thể củng cố thêm cho vị thế của Israel như một phần của một liên minh trong đó bao gồm một số quốc gia Ả Rập và Hoa Kỳ để chống lại Iran. Tuy nhiên, nếu số thường dân thiệt mạng ở Gaza tăng cao hơn, điều này có thể khiến Ả Rập Saudi khó có thể chấp nhận cho bất kỳ thỏa thuận nào.
Một giải pháp khác
Có thể nào có một giải pháp nào đó có thể dung hoà và giải quyết được những bất đồng về quan điểm và mục tiêu giữa Hoa Kỳ và Israel?
Trên thực tế, còn một giải pháp khác mà cho tới nay là chọn lựa mà TT Biden rất có thể sẽ chấp nhận. Theo đó, Israel sẽ đồng ý chấm dứt các hoạt động quân sự lớn – chấp nhận duy trì tình trạng lắng dịu kéo dài mà các nhà đàm phán đòi hỏi – và thả hàng trăm tù nhân Palestine. Đổi lại, Hamas sẽ trả lại tất cả con tin theo từng giai đoạn.
Israel sau đó có thể theo đuổi một thỏa thuận ngoại giao với Ả Rập Saudi, trong đó một liên minh bao gồm một số quốc gia Ả Rập sẽ tiếp quản và điều hành Gaza, đẩy nhóm Hamas ra ngoài. Kế đến, Israel sẽ được toàn quyền tiến hành các chiến dịch có mục tiêu chống lại các giới chức hàng đầu của Hamas, như lãnh tụ quân sự Yahya Sinwar. Các giới chức Hoa Kỳ tỏ ra nghi ngờ về sự thành công của một cuộc tấn công toàn diện vào Rafah và cho rằng quyết định tấn công là việc làm thiếu khôn ngoan, nhưng ủng hộ việc loại bỏ các thủ lĩnh Hamas liên quan đến vụ tấn công ngày 7 tháng 10.
Kết luận
Rafah hiện đang chứa chấp các thủ lĩnh của Hamas, khoảng 4 tiểu đoàn dân quân, các con tin và cổng biên giới với Ai Cập, từ nơi này lực lượng Hamas kiểm soát nguồn cứu trợ nhân đạo và ngầm chuyển vũ khí vào dải Gaza. Đây là thành phố quan trọng cho tương lai của Hamas và là thành trì cuối cùng cho sự tồn tại của họ ở Gaza. Mất Rafah có nghĩa là mất Gaza – là căn cứ mà Hamas sử dụng để tổ chức các cuộc tấn công vào Israel từ bao lâu nay. Càng kéo dài đàm phán thì càng giúp Hamas có thêm thì giờ để củng cố lực lượng, đặt thêm bẫy để gây tối đa thiệt hại cho binh lính Israel một khi quân đội này tiến vào. Israel cũng biết điều đó. Vậy, nếu không tấn công vào Rafah lúc này thì vào lúc nào. Và Israel đã sẵn sàng chấp nhận rủi ro chưa – kể cả sự thiệt hại nhân mạng đối với các con tin?
VH