Cuộc nổi dậy hôm thứ Bảy 24 tháng 6 của ông Yevgeny Prigozhin và binh đoàn lính đánh thuê Wagner của ông ta mặc dù không thành công nhưng nó làm nổi bật lên sự thất bại trong tham vọng chinh phục Ukraine của ông Vladimir Putin đã làm cho nước Nga suy yếu và đồng thời làm suy giảm sức mạnh quân sự của quốc gia này đến mức nào.
Mười sáu tháng trước khi xua quân xâm lăng Ukraine, ông Putin đã nói một cách đầy tự tin rằng Nga đang thực hiện một nỗ lực bảo vệ nền an ninh và chính nghĩa dân tộc của nước Nga để chống lại mối đe dọa của phương Tây, một cáo buộc hoàn toàn không có căn cứ. Ông Putin nghĩ rằng ông có thể chiếm được thủ đô Kyiv chỉ trong vài ngày. Khi cuộc binh biến xảy ra, ông Putin xuất hiện trên truyền hình trong tư thế yếu kém hơn so với những gì thế giới được biết trước đó và lên tiếng khẩn khoản yêu cầu quân đội cũng đã tỏ ra yếu kém của ông để bảo vệ Ðiện Kremlin khỏi một đe doạ đối với quyền lực của chính ông mà ông gọi là “sự phản bội”.
Cuộc binh biến
Ðể tránh một cuộc đụng độ đẫm máu với quân đội Nga và có nguy cơ đẩy nước Nga vào trong một cuộc nội chiến, nhân vật lãnh đạo của binh đoàn Wagner, Yevgeny Prigozhin, đã quyết định rút lui lực lượng khi chỉ còn cách thủ đô Moscow 125 dặm sau khi đạt được một thỏa thuận do Tổng thống Belarus Aleksandr Lukashenko làm trung gian.
Trước khi có thỏa thuận hưu chiến, nước Nga đã trải 24 giờ đầy biến động, trong đó ông Prigozhin chỉ trích mạnh mẽ các nhà lãnh đạo quân sự Nga về cuộc chiến ở Ukraine và cáo buộc họ đã ra lệnh tấn công khiến cho “một số lớn” binh lính của ông ta bị thiệt mạng. Prigozhin thề là sẽ thực hiện một “cuộc hành quân đòi công lý” tới Moscow.
Và nói là làm, Prigozhin đưa lực lượng Wagner từ bên phần đất Ukraine vượt qua biên giới vào lãnh thổ Nga, chiếm đóng trung tâm chỉ huy quân sự phía nam của Nga ở thành phố Rostov. Ðáng chú ý hơn, Prigozhin đã thách thức sự biện minh cho cuộc chiến ở Ukraine của ông Putin, nói rằng nó đã được phát động với lý do sai trái để mang lại lợi ích cho một thiểu số những giới chức quốc phòng thượng tầng của Nga. Mặc dù không nói đích danh Putin, nhưng ông Prigozhin đã chứng tỏ cho thấy lập luận thiếu cơ sở của tổng thống Nga nói rằng cuộc xâm lược là rất quan trọng để bảo vệ nước Nga trước ảnh hưởng ngày càng tăng của phương Tây trên khắp khu vực Ðông Âu.
Ðể đáp lại, ông Putin gọi hành động của Prigozhin là phản quốc và ra lệnh cho các lực lượng quân đội Nga phải dập tắt cái mà ông gọi là một cuộc nổi loạn có vũ trang. Putin đã cảnh báo về nguy cơ xảy ra một cuộc nội chiến giống như cuộc nổi dậy năm 1917, khi lực lượng của Bolshevik đạt được chiến thắng và lên nắm quyền.
Nhân vật
Yevgeny Prigozhin
Yevgeny Prigozhin, 62 tuổi, là một trong những nhân vật khác thường nổi lên dưới thời cầm quyền của Vladimir Putin. Từng là một tội phạm lớn lên trong những khu dân cư nghèo khốn tại thành phố St. Petersburg, cũng là nơi ông Putin lớn lên, và đã tạo được mối quan hệ thân thiết với nhà lãnh đạo Nga sau này sau khi thành công trong công việc kinh doanh nhà hàng và cung cấp thực phẩm cho các bữa tiệc lớn nhỏ. Ông ta từng tổ chức các buổi tiệc chiêu đãi cho ông Putin, đích thân rót rượu cho những vị khách quan trọng như ông George W. Bush lúc đang là tổng thống, và sau đó ký được những hợp đồng cung cấp thực phẩm béo bở cho quân đội Nga.
Ông Prigozhin lúc mới đầu tổ chức được một đơn vị bao gồm một số ít người có vũ trang để bảo vệ cho quyền lợi kinh doanh của ông và cung cấp cho ông ta một số lực lượng hậu thuẫn để chống lại những tay sai khác của Putin trong một hệ thống chính trị gần giống như kiểu phong kiến của Nga trước đây. Nhóm vũ trang này sau đó đã biến hoá và phát triển thành binh đoàn lính đánh thuê Wagner, cho phép chính quyền Kremlin mở rộng ảnh hưởng quân sự của họ ở Ukraine và một số khu vực khác tại Châu Phi và Trung Ðông, trong khi vẫn tiếp tục lên tiếng phủ nhận rằng nhà nước Nga có liên quan đến bất kỳ khu vực xung đột nào như nói ở trên.
Binh đoàn Wagner
Theo một số giới chức Hoa Kỳ cho biết, vào thời điểm Prigozhin tiến quân từ thành phố Protov lên phía bắc hướng về Moscow, Wagner đã trở thành một tổ chức hoạt động thương mại và quân sự quan trọng. Các lực lượng của họ hiện diện ở một số quốc gia Châu Phi, bảo đảm an ninh cho một số nhà lãnh đạo để đổi lấy quyền tiếp cận nhiều nguồn tài nguyên quý giá bao gồm một số mỏ kim cương và vàng, đồng thời phụ trách luôn công việc thắt chặt mối quan hệ ngoại giao của các quốc gia trên với Moscow. Tại Syria, quân Wagner đóng vai trò quan trọng trong việc giữ an ninh lãnh thổ cho nhà lãnh tụ độc tài của nước này là Tổng thống Bashar al-Assad, một đồng minh khác của Putin.
Các lực lượng của Prigozhin cũng đóng một vai trò không nhỏ trong việc Moscow chiếm giữ bán đảo Crimea của Ukraine vào năm 2014.
Hoạt động của Wagner tiến thêm một bậc vào năm 2022, tham gia chung với quân đội Nga trong cuộc xâm lăng Ukraine từ ngay những ngày đầu của cuộc chiến, và quan trọng hơn, là trong trận chiến giành lấy quyền kiểm soát Bakhmut, một thành phố nằm ở vị trí ngã tư đường ở miền đông Ukraine. Prigozhin đã đích thân tuyển mộ các chiến binh từ hệ thống nhà tù của Nga, đôi khi bay trực thăng đến tận các nhà tù để trực tiếp đưa ra lời đề nghị – chiến đấu trong sáu tháng và nhận được một khoản tiền hậu hĩnh, nhưng có nguy cơ thiệt mạng ở tiền tuyến. Các giới chức Ukraine cho biết ông ta đã tuyển mộ được hơn 30,000 tay súng theo cách này.
Tương lai của Wagner hiện không ai biết rõ sẽ ra sao. Theo thoả thuận đạt được giữa Prigozhin và Lukashenko, chính quyền Kremlin chấp nhận ký hợp đồng với những chiến binh đã ở lại doanh trại khi binh biến xảy ra cho thấy nhóm này rồi đây sẽ được hợp nhất với quân đội chính quy của Nga, giải thể một cách hiệu quả những gì từng là một lực lượng chiến đấu có hiệu quả hơn của Nga.
Lợi thế cho Ukraine
Các giới chức Ukraine cho biết họ đang theo dõi sát tình hình trong khi lực lượng quân đội của họ cố gắng tận dụng tình trạng hỗn loạn trong nội bộ Nga để mở rộng các bước tiến quân của họ ở miền đông Ukraine sau khi đã tung ra một đợt phản công nhỏ hồi gần đây.
Thời điểm dường như đã chín muồi để quân đội Ukraine đẩy mạnh hơn nữa cuộc tấn công mùa hè của họ và chiếm lại nhiều lãnh thổ hơn từ những kẻ xâm lược Nga. Giá như Hoa Kỳ cung cấp những loại vũ khí tối tân sớm hơn, Ukraine sẽ có vị thế mạnh hơn để làm điều đó. Tổng thống Biden đã trao đổi cũng vào hôm thứ Bảy với các nhà lãnh đạo của khối G-7 và nhắc lại sự ủng hộ kiên định đối với Ukraine. Ðây là một thông điệp tích cực, nhưng chiến đấu cơ F-16 và các loại vũ khí khác vẫn còn phải chờ vài tuần lễ nữa mới được chuyển giao.
Tuy nhiên, cuộc binh biến ở Nga vừa qua vẫn là điều có lợi cho phía Ukraine cách này hay cách khác.
VH
