Não bộ là cơ quan trung tâm điều khiển trí nhớ, suy nghĩ và cảm xúc. Khi bước vào tuổi trung niên và cao niên, nhiều người lo lắng về suy giảm trí nhớ hoặc các bệnh sa sút trí tuệ. Tuy nhiên, theo bác sĩ phẫu thuật thần kinh Sanjay Gupta, tác giả sách Keep Sharp: Building a Better Brain at Any Age, chúng ta hoàn toàn có thể chủ động chăm sóc não để duy trì sự minh mẫn, bất kể tuổi tác.
Ông nhấn mạnh rằng quên chìa khóa hay tên một bộ phim là điều bình thường, không đồng nghĩa với sa sút trí tuệ. Di truyền cũng không phải định mệnh. Quan trọng là lối sống và cách chúng ta nuôi dưỡng não bộ. Từ tổng hợp hàng trăm nghiên cứu, Gupta đưa ra 5 thói quen then chốt:
1. Vận động nhiều hơn
Tập thể dục là yếu tố quan trọng nhất để giữ cho não khỏe. Ngồi quá lâu làm tăng nguy cơ sa sút trí tuệ, trong khi đi bộ vài phút mỗi ngày cũng tạo khác biệt. Vận động giúp giảm viêm, kích thích các yếu tố tăng trưởng thần kinh và cải thiện trí nhớ. Đặc biệt, các bài tập aerobic mang lại lợi ích rõ rệt.
2. Ngủ đủ và nghỉ ngơi hợp lý
Giấc ngủ ngon giúp não “quét dọn” những mảnh vụn tích tụ, cải thiện khả năng học và ghi nhớ. Người khó ngủ có thể áp dụng thói quen vệ sinh giấc ngủ, thiền, đi dạo thư giãn hoặc viết nhật ký biết ơn để giảm căng thẳng. Tránh làm nhiều việc cùng lúc, hạn chế mạng xã hội cũng giúp não bớt mệt mỏi.
3. Học hỏi, khám phá và tìm ý nghĩa sống
Não bộ cần được thử thách để hình thành mạng lưới thần kinh dự phòng (cognitive reserve). Việc học ngoại ngữ, tham gia lớp học, giao tiếp xã hội có tác dụng hơn hẳn các “trò chơi rèn não” thương mại. Ngoài ra, việc sống có mục tiêu, gắn kết với người khác, đặc biệt là các thế hệ khác, giúp não dẻo dai và chậm lão hóa.
4. Ăn uống lành mạnh
Gupta khuyên áp dụng chế độ ăn kiểu Địa Trung Hải: nhiều rau củ, ngũ cốc nguyên hạt, cá, dầu ô liu, hạn chế đường tinh luyện. Ông cũng bác bỏ quan niệm sai lầm về gluten hay các “siêu thực phẩm” có thể ngăn chặn sa sút trí tuệ. Ngoài ra, nên uống đủ nước, thêm omega-3 từ thực phẩm tự nhiên và kiểm soát khẩu phần ăn.
5. Kết nối xã hội
Cô đơn làm tăng nguy cơ Alzheimer, trong khi các mối liên lạc tốt giúp kéo dài tuổi thọ và duy trì não khỏe mạnh. Tham gia hoạt động nhóm, đi bộ với bạn bè, chơi thể thao hay tình nguyện đều tốt. Ngay cả việc học cách dùng mạng xã hội để kết nối cũng giúp não hoạt động linh hoạt hơn.
Tóm lại, não bộ có thể được nuôi dưỡng liên tục ở mọi lứa tuổi. Duy trì vận động, ngủ đủ, học hỏi, ăn uống khoa học và gắn kết xã hội không chỉ giúp phòng ngừa suy giảm trí tuệ, mà còn mang lại cuộc sống năng động và ý nghĩa hơn.
