Sau nhiều thập niên ngủ quên, cuối cùng rồi châu Âu cũng đã thức tỉnh trước một thế giới mới đầy những nguy hiểm đang rình rập.
Trong thời gian gần đây, hầu như không ngày nào mà người dân châu Âu không nghe ít nhất một giới chức lãnh đạo trong chính phủ, quân đội hoặc an ninh đưa ra những lời phát biểu đầy lo ngại, cảnh báo công chúng rằng họ đang hướng tới một cuộc chiến tranh tiềm tàng với Nga. Đây là một sự thay đổi tâm lý sâu sắc đối với một lục địa đã tự vực dậy và xây dựng lại sau những đổ nát của hai cuộc thế chiến bằng cách đề cao thông điệp về sự hòa hợp và thịnh vượng kinh tế chung.
Những lời cảnh báo
Trong số đó có ông Mark Rutte, tổng thư ký của tổ chức NATO, có bài phát biểu cảnh báo người dân châu Âu rằng một cuộc xung đột tiềm tàng đang ngấp nghé ở trước ngưỡng cửa nhà của họ và cần phải chuẩn bị cho chiến tranh quy mô lớn mà các thế hệ ông bà cụ kỵ trước đây của họ đã phải trải qua. Ông Rutte cho biết Nga có thể sẵn sàng sử dụng lực lượng quân sự để chống lại tổ chức NATO trong vòng 5 năm tới. Bộ trưởng quốc phòng Pháp gần đây cũng cho biết Pháp đang gặp nguy hiểm vì người dân Pháp vẫn chưa sẵn sàng chấp nhận những mất mát do hậu quả của chiến tranh.
Trong khi đó, tổng tham mưu quân đội Anh, tướng Richard Knighton, cho biết tình hình ở châu Âu nguy hiểm hơn bất cứ điều gì ông từng chứng kiến trong suốt cuộc đời binh nghiệp của ông và người dân Anh cần phải chuẩn bị tinh thần. Ông còn nói thêm rằng: “Các gia đình sẽ hiểu ý nghĩa của sự hy sinh vì đất nước là gì”.
Đối với châu Âu, những thông điệp nghiêm trọng nói trên đánh dấu một sự thay đổi sâu sắc. Liên minh châu Âu được thành lập với một mục đích rõ ràng, cùng với sự khuyến khích của Hoa Kỳ, là để ngăn chặn loại chiến tranh toàn diện đã tàn phá lục địa này trong thế kỷ 20. Dân số châu Âu đã nhận được rất nhiều lợi ích từ cái gọi là “phân lời hòa bình” (peace dividend) – nghĩa là khi ngân sách chi tiêu cho quân sự được cắt giảm sau thời chiến tranh lạnh và số tiền dư thừa này được đầu tư vào những chương trình phúc lợi xã hội.
Các chính trị gia trên khắp khu vực đã lên tiếng cảnh báo rằng việc thay đổi lối suy nghĩ của công chúng từ an hưởng hòa bình sang chuẩn bị tâm lý cho chiến tranh, cùng với việc phải giải thích về sự chấp nhận những khó khăn trong vấn đề chi tiêu trong ngân sách trong tương lai, là một thử thách rất lớn. Một cuộc thăm dò của viện Gallup năm 2024 cho thấy chỉ có một phần ba người dân châu Âu sẵn sàng chiến đấu để bảo vệ đất nước của họ, so với 41% ở Hoa Kỳ.
Đô đốc hải quân Hoà Lan hồi hưu là ông Rob Bauer, vừa mới kết thúc nhiệm kỳ trong vai trò là giới chức quân sự cấp cao nhất của NATO, cho rằng nếu châu Âu muốn duy trì hòa bình, họ phải chuẩn bị cho chiến tranh để răn đe Putin.
Bừng tỉnh
Câu hỏi ở đây là tại sao người ta lại chờ mãi đến bây giờ mới lên tiếng? Mưu đồ của Vladimir Putin đâu phải mới đây mới lộ diện mà đã được biết đến ít nhất là từ năm 2007 sau bài phát biểu gay gắt của ông ta chống lại NATO tại hội nghị Munich năm ấy. Ông Putin cũng đã từng gửi gián điệp để ám sát đối thủ của ông ta trên lãnh thổ NATO, đáng chú ý là vụ ám sát nhân vật Alexander Litvinenko năm 2006 và âm mưu sử dụng chất độc trong một vụ ám sát khác năm 2018 ở Anh Quốc.
Cuộc xâm lăng Ukraine lần đầu vào năm 2014 lẽ ra phải gióng lên hồi chuông cảnh báo, nhưng các nhà lãnh đạo lúc ấy như Barack Obama và Angela Merkel thay vì có hành động thì lại cố gắng tìm cách làm giảm thiểu hậu quả của nó. Trong khi cuộc chiến ở Ukraine hiện nay vẫn còn kéo dài, thì Nga cũng ngày càng táo bạo hơn trong việc thách thức NATO bằng các cuộc xâm nhập bằng máy bay không người lái và mới đây bị cáo buộc đã tấn công và làm hư hại một tuyến đường sắt của Ba Lan.
Tham vọng tái lập đế chế Nga của ông Putin không thay đổi, nhưng châu Âu thì có. Đó là vấn đề nội bộ mà các nhà lãnh đạo an ninh quốc phòng của châu Âu phải đối mặt. Thử thách lớn trước mắt là tình hình tài chính của châu Âu đã xấu đi đáng kể.
Thử thách và khó khăn
Các chính phủ đã mắc nợ nhiều hơn đáng kể sau khi phải chi tiêu nhiều trong thời gian đại dịch và với các hệ thống phúc lợi xã hội chưa được cải cách. Dân số đang già đi, trong khi tăng trưởng kinh tế chậm lại dưới gánh nặng thuế cao và các luật lệ cho phép chính phủ can thiệp quá mức vào hoạt động của các công ty tư.
Tất cả những điều nói trên khiến việc tăng chi tiêu quốc phòng trở nên khó khăn về mặt chính trị. Cử tri châu Âu sẽ phải quyết định xem họ có sẵn sàng hy sinh một số phúc lợi xã hội để bảo đảm cho nền an ninh quốc gia hay không. Đó là công việc của các nhà lãnh đạo châu Âu đang cố gắng giải thích để cho người dân hiểu rõ hơn về những rủi ro và thách thức, và để thuyết phục cử tri chấp nhận cải cách về vấn đề chi tiêu của chính phủ.
Thêm vào sự cấp bách, châu Âu bắt đầu lo ngại rằng Tổng thống Trump có thể thực sự nghiêm túc với những gì ông nói về việc châu Âu phải tự chi trả cho an ninh quốc phòng của họ. Chiến lược an ninh quốc gia mới của chính phủ Trump đã nhấn mạnh điều này một cách rõ ràng. Trong khi một số cố vấn trong nội các, đặc biệt là Phó Tổng thống JD Vance, thực sự tin rằng Hoa Kỳ nên giảm thiểu vai trò của mình ở châu Âu.
Trên thực tế, có một số chính trị gia châu Âu không quan tâm mấy đến vấn đề an ninh quốc gia, nhưng bên cạnh đó vẫn có một số không ít, nhất là những nhân vật đang nắm giữ những chức vụ quan trọng nhất, đã nhìn thấy rõ những mối nguy hiểm này. Khó khăn ở đây là làm sao thuyết phục được cử tri châu Âu chấp nhận hy sinh vì mục đích an ninh quốc phòng.
Những bước chuẩn bị
Một số chính phủ ở châu Âu đang bắt đầu thực hiện các bước chuẩn bị. Pháp cho biết sẽ khôi phục lại chương trình huấn luyện quân sự tự nguyện cho thanh niên, sau khi cũng có các quyết định tương tự của Đức, Bỉ và Hoà Lan. Đức cũng đang tích cực diễn tập “trò chơi chiến tranh” (war game) để chuẩn bị cho việc điều động quân đội nhanh chóng ra tiền tuyến trong trường hợp Nga tấn công. Anh Quốc đang cắt giảm chương trình huấn luyện quân sự bên ngoài châu Âu để tập trung vào Nga.
Chi tiêu quân sự trên khắp lục địa đang tăng lên. Trong năm 2025, các quốc gia thành viên châu Âu của NATO đã đồng ý tăng chi tiêu quốc phòng truyền thống lên 3.5% GDP vào năm 2035, so với mức 2% hiện nay. Họ cũng đã đồng ý chi thêm 1.5% cho các kế hoạch liên quan đến an ninh, chẳng hạn như tăng cường cơ sở hạ tầng, điều này có thể giúp chống lại các cuộc tấn công hỗn hợp của Nga. Đức đã cam kết chi hơn một nghìn tỷ Mỹ kim cho quân đội và cơ sở hạ tầng của họ trong một thập niên tới, với mục tiêu thành lập một lực lượng quân sự quy ước lớn nhất châu Âu.
Tất cả những thay đổi và những chính sách an ninh mới của châu Âu là nhắm tới một mục đích duy nhất: ngăn chặn Nga tiếp tục gây hấn.
VH
