Tôi lại về quê, sống, lang thang, lê la trên những lối đi không còn là lối đi đúng nghĩa dành cho khách bộ hành của thành phố Sài Gòn. Chiều nay, sau khi đi ăn trong một tiệm Buffet hải sản sống của thành phố, tôi thả bộ dọc theo lề đường để nhìn ngắm và thở lại không khí bụi bặm, mù mịt những khói xe đang nhả ra của con phố xưa.
Bảng hiệu “Nhai nhóp nhép”
Càng rảo bộ, càng bước nhanh để tránh xe, tránh vũng nước, tránh những tiếng còi xe xua đuổi từng bước chân người tản bộ, tôi mới nhận ra rằng, từ lâu mình không còn là một cư dân từng sống, từng ăn, uống, thở và di chuyển ở nơi chốn thân thương này. Cái cảm giác vô cùng xa lạ ấy, đã xâm chiếm tâm hồn tôi mỗi lần tôi trở lại VN. Nó cứ đeo bám tôi trên từng bước chân. Ôi nhớ làm sao cái từ “hè phố” mà mọi người đã dùng thuở xa xưa. Các vỉa hè, hè phố, của Sài Gòn, Hà Nội đã biến mất từ lúc nào. Đất đai hiếm hoi của đô thị đã bị con người chiếm cứ, sử dụng, để sống và mưu sinh, đến từng phân vuông, từng ngọn cỏ.
Tôi chợt nhận ra mình là “người của muôn năm cũ”, vì người Sài Gòn ngày nay chỉ di chuyển trên bánh xe mà thôi. Bạn đi ăn, ra chợ, hoặc tới bất cứ một nơi nào đó, đều bằng xe 2 hoặc 4 bánh, không có chuyện “lô ca chân”, xưa rồi tám ơi. Chỉ cần thấy bạn di chuyển bằng chân, người của thành phố Sài Gòn biết ngay bạn là du khách hay Việt Kiều. Muốn tản bộ, bạn phải ra “Phố đi bộ” mà đi thôi. Phố đi bộ đã có tên gọi hẳn hoi, như Phố đi bộ Bùi Viện, Nguyễn Huệ, Hồ Gươm, Huế v.v.
Tránh việc đi bộ khó khăn, tôi bèn loay hoay lấy điện thoại ra gọi xe hơi kiểu “Uber” để ngắm phố, mà bên này người ta kêu là “Grab”. Trúng giờ tan sở, mọi con đường đều nghẹt cứng, nổi lô nhô những cái đầu trên xe gắn máy. Xe hơi, xe vận tải, cũng di chuyển chậm chạp như người đi bộ. Tôi nghiệm ra, muốn ngắm Sài Gòn, bạn không cần đi bộ, đi xe bạn vẫn nhìn ngắm phố rõ như thường!!!
Bảng hiệu “Bánh mì biết nói “
Tôi xem địa hình để biết vị trí mình đang ở đâu và hỏi anh tài xế lái xe, chỗ này là vùng nào, quận mấy, anh trả lời và không quên liếc nhìn chiếc màn ảnh của phần mềm tấm bản đồ thành phố được lắp trên xe. Tôi hỏi thêm có phải đây là khu vực kênh Nhiêu Lộc ngày xưa không? Anh ngơ ngác nói, anh không biết rõ Sài Gòn cho lắm, vì anh vốn ở Long An, ngày ngày lên đây lái xe Grab kiếm sống. Sau khi ở lại đây một thời gian, đi xe Grab, tôi nghiệm ra, phần lớn các tài xế họ từ các nơi khác đổ về đây, lái xe kiếm sống. Họ chỉ cần phần mềm bản đồ thành phố tải và mua từ công ty, là họ có thể đưa bạn đi bất cứ đâu bạn muốn. Anh ta bảo Sài Gòn giờ là nơi dễ kiếm sống nhất, cứ chịu khó làm việc, thì có thể sống được. Do đó người ở khắp miền Trung, Bắc, mọi nơi đều đổ xô về đây làm, đến ngày Tết, thì Sài Gòn vắng tanh vì ai cũng về quê cả. Dân số Sài Gòn năm 2023 khoảng trên 13 triệu người, gần 5 ngàn người trên một cây số vuông!
Khi đi du lịch qua một đường phố trước hết, tôi ngắm kiến trúc đô thị, phố xá và con người. Thứ đến là các bảng hiệu bằng ngôn ngữ của quốc gia đó trên thương hiệu. Hôm nay tôi cũng ngắm phố phường trong tâm thức một du khách ngắm bảng hiệu. Xe chạy với tốc độ chậm, nên tôi đọc được một cách từ tốn những tấm bảng hiệu đủ màu, đủ kiểu, đủ phong cách, lôi cuốn, sáng tạo, hay lạ lẫm, đến ngẩn người, bày ra trước mắt ở hai bên đường …
Tôi thấy mình như từ cung trăng rớt xuống với những bảng hiệu từ Nam chí Bắc kiểu này: Nhai Nhóp Nhép, Đáng Phê, Bánh Mì Biết Nói, Hậu Diễm, Sáng Còn, Hát Trầm Hương, Mì Bò Hầm, Zô Quán, Mô Rứa, Phê Đây … Còn biết bao nhiêu là tấm bảng hiệu mà chủ nhân của thương hiệu cố nặn ra bằng trí sáng tạo để đặt cho thương hiệu của mình với chủ đích làm cho chúng khác đi, khêu gợi sự chú ý, gợi nhớ cùng khách hàng. Tiếng Việt bây giờ phát triển kinh khủng quá, nó cũng phong phú theo nhu cầu của con người. Quả là biến hoá khôn lường như một đường đao kiếm hiệp đã tung ra thì biến hoá muôn vạn nẻo, địch thủ không biết thế nào mà lần. Ngày xưa người ta đặt tên bảng hiệu cốt để nói lên ý nghĩa của thương hiệu mình đang buôn bán cái gì. Ngày nay, vì cạnh tranh, lại quá nhiều thương hiệu, người ta đặt cho thương hiệu của mình một cái tên cho thật kêu, thật lạ, không bị trùng lặp, khiến tên trở nên lạ lẫm và kỳ quặc. Người xem bảng hiệu có đọc lên cũng chẳng hiểu người bán muốn bán cái gì. Khách chịu thua, tôi cũng thấy lao đao, chới với …
Lề đường trở thành các quán ăn ở Hà Nội
Dù có sự xuất hiện của những tấm bảng hiệu lạ lùng, tôi vẫn nhận ra tiệm ăn và quán nhậu hiện diện nhiều vô kể, lấn át tất cả các dịch vụ khác. Để phục vụ sự đòi hỏi cho bao tử của 13 triệu người Sài Gòn, cộng thêm du khách, ngành kinh doanh ăn uống lấn lướt vẫn là chuyện đương nhiên. Dù tình hình kinh tế khắp thế giới và cả Việt Nam giảm sút sau dịch Covid, tôi thấy số người có mặt trong các tiệm ăn không nhiều nhưng vẫn có khách. Các quán nhậu thì tùy, có quán rất đông, quán thì lưa thưa. Nhất là vào buổi chiều và những ngày cuối tuần, dân đi ăn ngoài thật đông.
Điều đặc biệt là Sài Gòn giờ có thêm nhiều món ăn mới lạ, đủ kiểu, đủ dạng, lai tùm lum, Nhật, Hàn Quốc, Thái, Hoa Kỳ v.v. Nghĩa là các món ăn nổi tiếng quốc tế, Sài Gòn mình đều bắt chước được, mà lại rất rẻ. Tỷ như bạn thèm ăn món thịt nướng Hàn Quốc, bạn có thể vào một tiệm Buffet thịt nướng Hàn Quốc ăn thử, bạn chỉ tốn gần 10 đô Mỹ mà bạn có thể ăn đủ thứ vừa rau, vừa thịt nướng, hải sản và đồ tráng miệng nữa. Ở Mỹ, bạn phải trả ít nhất từ 50 đô trở lên. Buffet Nhật Bản cũng vậy, ở Mỹ bạn vào tiệm Shabu Shabu bạn phải trả ít nhất là 70 đô cho 1 người. Còn đối với loại Buffet hải sản tươi sống trong hồ là loại được ưa chuộng nhất hiện nay, nơi nào cũng có. Bạn chỉ trả khoảng 10 đô mà có thể ăn đủ các loại hải sản, cộng thêm các món được xào nấu sẵn, ít nhất là 30 món, còn thêm các món tráng miệng nữa. Ăn bấy nhiêu thứ, khi ra về, chắc chắn cái bụng bạn muốn nổ tung.
À còn vấn đề an toàn thực phẩm thì tôi không có ý kiến. Thân ai nấy lo. Cái bụng bạn khoẻ, thì cứ ăn, chắc ăn nhất đi du lịch nên mang theo thuốc. Không thì ăn kiểu bỏ tất cả vào nồi lẩu đang sôi, kể cả rau để diệt trùng, vì họ cho cả vỉ nướng và nồi lẩu, rất tiện lợi.
Khách ngoại quốc ở Chợ Bến Thành
Tôi có để ý đi tìm các món ăn được tôi ưa thích ngày xưa như bò bảy món, bò bía, chuối nướng bọc nếp hay bánh bột chiên thì thấy thỉnh thoảng mới có nơi bán. Tất cả hầu như đã thay đổi, thế hệ trẻ lớn lên, thế hệ già xưa cũ nằm xuống hay bỏ đi như định luật “Vật đổi sao dời”. Hầu như 70% đến 80% người Sài Gòn ngày nay đến từ tứ xứ, họ không biết hay nhớ con người, cảnh quan và cuộc sống của tôi sống 50 năm trước. Chợ Lớn thì người Hoa đi gần hết, quán ăn phần lớn do người Việt làm chủ, không còn nhiều người Hoa nấu. Thức ăn, đồ uống, văn hoá, thứ còn, thứ mất, thứ biến dạng là lẽ đương nhiên. Nghe các bạn trẻ lái xe Grab kể chuyện vui buồn, lập gia đình, có con, làm việc và mưu sinh, tôi thấy rõ, họ mù mờ chuyện quá khứ, chuyện của cái thời tôi sống ở đây trước năm 1975. Tôi bỗng có cái cảm giác mình không có gì dính dáng và thuộc về nơi này nữa. Tôi xa lạ, tôi lạc lõng như một Từ Thức về quê, như một người ngoại quốc đến thăm Việt Nam, đất và người đều lạ.
Nói đến khách du lịch quốc tế đang hiện diện ở VN vào tháng 11 năm nay, con số 1 triệu 2 người do nhà nước đưa ra khiến tôi kinh ngạc. Ngành du lịch thật khởi sắc. Họ đông thiệt. Lần du lịch từ Nam chí Bắc này của tôi, tôi thấy họ khắp nơi. Đông nhất là ở Sài Gòn, ngay chợ Bến Thành. Vì ở trọ gần đó, nên ngày nào tôi cũng tản bộ ra chợ để ăn uống và thấy họ đi lại tự nhiên và qua đường một cách thành thạo. Từng đoàn du lịch có người dẫn, vào chợ Bến Thành mua sắm và ăn uống, nối tiếp nhau suốt ngày khiến khu vực này rất tấp nập. Đông nhất là khu ăn uống. Khách ngoại quốc uống nước, chọn món ăn, trả tiền và bận rộn hỏi giá cả xôn xao cả lên. Ồn ào nhất là việc mời mọc và chèo kéo khách hàng của người bán. Gần 50 năm chợ Bến Thành vẫn giữ phong cách mời mọc, níu kéo khách hàng. Người bán thích nghi bằng cách học và bập bẹ nói tiếng Anh, tiếng Hàn, tiếng Nhật … Người mua thì quơ tay muá chân và ráng mà hiểu người bán nói cái gì.
Khách ngoại quốc trong khu ăn uống của Chợ Bến Thành.
Tôi thấy một cậu trẻ đứng chèo kéo khách ngoại quốc vào hàng ăn của cậu bằng một tràng tiếng gì đó nghe rất lạ. Khách ngoại quốc đi qua cứ phớt lờ, dù anh ta níu họ lại và cậu tiếp tục xổ ra cái thứ tiếng đó. Tôi không nén nổi tò mò hỏi. “Em nói tiếng gì với khách đó em, mà ông ấy không chịu dừng lại?” Anh ta nhìn tôi cười nói “Em nói mà còn không biết em nói gì nữa chị ơi”. Tôi chưng hửng, rồi bật cười to, chịu thua cậu ta luôn. Anh ta nói tiếp “Em mời mệt quá, không đứa nào vào, thôi chị vào hàng em, ăn tô mì Quảng hay Phở, Bún gì cũng được đi chị, sáng giờ chưa ai mở hàng.”
Dù cái câu bán mở hàng ấy quá quen thuộc, thấy cũng tội nghiệp, tôi bèn kéo ghế ngồi xuống gọi một tô mì hải sản và ly sinh tố ăn cho xong một bữa trưa. Khách ngoại quốc vẫn từng đoàn, từng đoàn với đủ mọi quốc tịch, Hàn, Nhật, Ấn Độ, Trung Hoa, Trung Đông, Âu Châu đi vào chợ.
TTT
