Dương Nghiễm Mậu là nhà văn nổi tiếng. Ông ra đi đã gần 10 năm rồi mà độc giả và bạn bè vẫn còn nhắc tới ông. Ông được quý mến chẳng những nhờ sự nghiệp văn chương mà còn do ở nhân cách. Những tác phẩm của Dương Nghiễm Mậu cho đến nay vẫn còn được tìm đọc trong đó có Cũng Đành, Tiếng Sáo Của Người Em Út, Đêm Tóc Rối, Nhan Sắc… Đặc biệt, trong Nhan Sắc có truyện Con Chủy Thủ Và Đất Tần Bất Trắc được nhiều người ưa thích và bàn luận.
Mở đầu xin ghi nhận ý kiến của nhà văn THI LE:
THI LE:
“Trong tập truyện ngắn Nhan Sắc của Dương Nghiễm Mậu có một truyện làm tôi hết sức ấn tượng là Kinh Kha con chủy thủ và đất Tần bất trắc. Trong truyện này Dương Nghiễm Mậu lập ngôn mà cho rằng ngày đó Kinh Kha cùng Cao Tiệm Ly mang đầu của Phàm Ô Kỳ qua sông Dịch để vào đất Tần dâng lên cho Tần Thủy Hoàng. Khi dâng lên, Kinh Kha đã dùng một con chủy thủ giấu trong người và khống chế được họ Tần. Tần Thủy Hoàng đầu hàng nhưng trước khi bị giết xin được hỏi Kinh Kha một điều: Sau khi giết được ta, tráng sĩ sẽ làm gì với nước Tần chia năm xẻ bảy này. Tráng sĩ sẽ chấp nhận một chế độ độc tài cứng rắn để thống nhất nước Trung Hoa hay sẽ chia cho chư hầu mỗi người một miếng để chiến tranh liên miên, nhân dân chìm trong chết chóc đau khổ.
Kinh Kha đuối lý nên thả Tần Thủy Hoàng ra và dựng nên câu chuyện lịch sử như ngày nay vẫn truyền tụng.
Kinh Kha cùng Cao Tiệm Ly biệt tích nhưng thỉnh thoảng trên sông Dịch vào những đêm trăng sáng người ta còn nghe văng vẳng tiếng sáo ai oán của Cao Tiệm Ly. Sau 1975, khi truyện Nhan sắc của Dương Nghiễm Mậu được tái bản tôi đã viết mấy câu. Sinh thời thầy Dương Ngọc Tạo, thầy giáo dạy Văn tôi năm lớp Đệ tam (lớp 10) ở trường Trần Quý Cáp niên khóa 1967-1968 rất thích bài này. Thầy đề nghị tôi “cho” thầy bài này để thầy đăng vào tập thơ của thầy.
Dương Nghiễm Mậu
Kinh Kha
Cao Tiệm Ly, Cao Tiệm Ly
uống cùng ta tràn sông Dịch
Chắc người buồn, ta cũng chẳng vui
Giết bạo chúa rồi sẽ thêm bạo chúa
Ngàn sau sử sách phải gục đầu
Máu sẽ chảy,
đầu sẽ rơi
Đất Tần thêm tráng sĩ
Ích gì đâu
Tiếng sáo sẽ … buồn thêm
THI LE’S POST
Sau đây là những suy nghĩ lan man của nhà văn NGUYỄN VIỆN về Dương Nghiễm Mậu với Con Chủy Thủ và Đất Tần Bất Trắc
NGUYỄN VIỆN:
Khi mới học trung học đệ nhị cấp (cấp 3 bây giờ), tôi đã có may mắn được tiếp cận với các tạp chí văn học như Bách Khoa, Sáng Tạo và đặc biệt là Văn Nghệ do ông anh họ (không nhớ vì lý do gì) đã quẳng lại nhà tôi cùng rất nhiều sách báo thời ấy, kể cả một tập thơ chép tay của anh. Qua đó, tôi biết đến tên nhà văn Dương Nghiễm Mậu, đồng sáng lập tạp chí Văn Nghệ với nhà văn Lý Hoàng Phong (anh ruột nhà thơ Quách Thoại). Cũng qua tạp chí này, tôi biết thêm một nhà văn khác rất cá biệt, nhưng viết không nhiều là Nguyễn Nghiệp Nhượng, mà đến tận sau này, tôi mới có dịp gặp nhân đến viếng đám tang anh Dương Nghiễm Mậu.
Thế hệ chúng tôi đã sống trong một bầu không khí chiến tranh ngột ngạt và hỗn loạn chính trị bởi các cuộc xuống đường liên miên, nhưng đồng thời cũng thấm đẫm cái lãng mạn phiêu linh từ đất lên trời của văn chương văn nghệ, thời ấy. Đi học hay đi café, lúc nào cũng kè kè theo một quyển sách hay tạp chí. Kể cả mấy ông sĩ quan trẻ cũng vậy.
Idol của tôi tất nhiên là Dương Nghiễm Mậu, Thanh Tâm Tuyền (cả thơ và văn). Ngoài ra, tôi cũng rất ngưỡng mộ cái phong cách lừng lững từng bước chắc nịch của ông Vũ Khắc Khoan nện trên sân trường Văn Khoa, “tuy không cao, nhưng ai cũng phải ngước nhìn”.
Mãi đến khoảng sau 2005, tôi mới có dịp gặp nhà văn Dương Nghiễm Mậu. Anh đến uống café với ông Trịnh Cung và tôi ở Highland chỗ tòa nhà Metropolitan. Anh hớt tóc cao, trẻ trung khỏe mạnh. Chả có gì là nghệ sĩ. Lúc đó anh kiếm sống bằng nghề làm tranh sơn mài mỹ nghệ. Khép kín. Anh từng bị bắt vì bị coi là “biệt kích văn nghệ” cùng với hầu hết các nhà văn thành danh trước 1975. Tôi cũng từng đi tù và vẽ tranh hàng chợ kiếm cơm, ở một thời thế mà số phận con người không còn tùy thuộc vào ý chí của mình, tôi thấu hiểu sự khép kín kia của một nỗi hẩm hiu cơm áo gạo tiền đã bi phẫn dường nào.
Tôi dễ dàng trở nên gần gũi với anh Mậu. Thỉnh thoảng tôi đến nhà anh chơi bên khu cư xá Kiến Thiết cũ, Phú Nhuận. Cũng uống bia với anh ở đầu ngõ như cách anh vẫn tiếp bạn bè.
Có lần anh Mậu kể tôi nghe chuyện anh ra Bắc và tìm đến tận nơi được tin là chỗ nhà văn Khái Hưng bị dìm xuống sông. Tôi cảm nhận được sự “tò mò” ấy không chỉ là “nhân văn” như cách người ta hay nói bây giờ, mà anh Mậu muốn được sống cái cảm giác bị hủy diệt ấy.
Cũng có lần anh nhờ tôi chở đến thăm nhà văn Bùi Ngọc Tấn khi biết tôi có quen ông nhà văn quê ở tuốt Hải Phòng này. Tôi biết được một điều, anh Mậu yêu quý anh Bùi Ngọc Tấn không chỉ vì tài năng mà còn là nhân cách. Nói về nhân cách, tôi cũng quý anh Dương Nghiễm Mậu như thế, ngoài tài năng.
Nhà văn Dương Nghiễm Mậu từng làm cho đài phát thanh Mẹ Việt Nam khét tiếng chống Cộng và từng làm phóng viên chiến trường trước 1975, cũng như từng đi tù dưới chế độ Cộng sản và khiêm tốn kiếm cơm bằng nghề thợ vẽ.
Dương Nghiễm Mậu với con chủy thủ đã không vào đất Tần bất trắc như Kinh Kha, anh không làm chính trị cũng không làm dũng sĩ, nhưng con chủy thủ văn chương ấy của anh đã làm đổ máu con người để con người biết máu của mình cần phải đổ về đâu. May thay, cái mạnh mẽ của ý thức công dân trong văn chương Dương Nghiễm Mậu đã không hủy hoại cái quyến rũ của chữ nghĩa và cái đẹp của một tài hoa văn chương. Có thể coi Dương Nghiễm Mậu là một tượng đài của văn chương miền Nam một thuở.
Năm 2007 có 4 tác phẩm của Dương Nghiễm Mậu được in lại trong nước, nhưng với đường lối tuyên giáo của đảng cầm quyền, những tác phẩm ấy chẳng những không thể được hoan nghênh mà thậm chí còn bị dập vùi bởi quan điểm “địch – ta” vẫn còn rất phổ biến trong chính quyền cũng như các quan chức văn nghệ.
Và rồi anh đột ngột ra đi (2016). Cái chết đã khép lại một số phận bi tráng cả trong chiến tranh và hòa bình… Nguyễn Viện
NGUYỄN & BẠN HỮU
