2020 sẽ là một năm quan trọng trên chính trường Hoa Kỳ và cả thế giới khi cuộc bầu cử tổng thống diễn ra vào thứ Ba đầu tiên của tháng 11, tức ngày 3 tháng 11 tới. Bên cạnh tổng thống đương nhiệm sẽ tái ứng cử nhiệm kỳ hai, các cá nhân hay đảng phái chính trị khác cũng sẽ chọn ứng viên đại diện ra tranh cử tổng thống. Quá trình trở thành ứng viên cuối cùng trong cuộc bầu cử tổng thống ra sao?
Theo hiến định, tất cả công dân Hoa Kỳ trên 35 tuổi, sinh trưởng tại Mỹ và cư ngụ trong lãnh thổ Mỹ 14 năm đều có quyền và có thể tuyên bố ra tranh cử tổng thống trong tư cách cá nhân hay đại diện đảng phái chính trị mình tham gia.
Hệ thống chính trị Hoa Kỳ là đa đảng nên dù chỉ hai đảng Cộng Hòa và Dân Chủ được xem là chính yếu, tuy nhiên có hàng chục đảng lớn nhỏ khác nhau cũng đang hoạt động ở mức độ kém quy mô và không đại chúng như Ðảng Xanh (Green Party), Ðảng Cải Cách (Reform), Ðảng Hiến Pháp (Constitution), Ðảng Liên Minh (Libertarian)… có thể chọn người đại diện ra tranh cử.
Mỗi ứng viên có những suy nghĩ, chính sách và phương cách điều hành quốc gia theo cách riêng của mình ra sao và sẽ thể hiện qua cuộc vận động tranh cử. Khi các ứng viên này cùng trong một đảng phái chính trị thì họ sẽ phải thuyết phục và chứng tỏ khả năng cùng bản lĩnh của mình qua các chính sách đưa ra với cử tri đảng mình trong các cuộc tranh luận (debate) và trải qua vòng bầu cử sơ bộ.
Do đó quá trình bầu cử được bắt đầu với cuộc bầu cử sơ bộ của mỗi đảng. Hiến pháp không đặt ra quá trình này sẽ thực hiện như thế nào nên điều này phụ thuộc vào mỗi đảng chính trị và có thể thay đổi theo thời gian. Nói chung, việc bầu cử này được tiến hành theo hai thể thức khác nhau là các cuộc bầu cử sơ bộ (primary election) và nghị hội địa phương (Caucus) tùy mỗi tiểu bang chọn một trong hai, hoặc có thể đồng thời cả hai thể thức này. Thể thức bầu cử sơ bộ là các cuộc bỏ phiếu kín như các cuộc bầu cử thông thường do tiểu bang và chính quyền địa phương điều hành, trong khi nghị hội Caucus do chính đảng phái chính trị tổ chức và điều hành, là những cuộc họp của cử tri địa phương và sẽ bỏ phiếu sau khi bàn luận. Quá trình này thông thường bắt đầu từ cuối tháng Một hay đầu tháng Hai trong năm bầu cử và kéo dài đến tháng Sáu. Thời gian các cuộc bỏ phiếu đầu tiên này khác nhau để các ứng viên có thể tập trung việc vận động thu gọn tại từng tiểu bang một, trước mỗi cuộc bầu cử sơ bộ, thay vì vận động đồng thời trên bình diện quốc gia.
Điều kiện trở thành ứng cử viên tổng thống, dựa trên Hiến Pháp Hoa Kỳ
Cử tri có thể tham gia cuộc bầu cử sơ bộ này với bất cứ đảng nào, ví dụ Cộng Hòa hay Dân Chủ nhưng chỉ một đảng mà thôi. Có nghĩa đã tham gia bầu cử sơ bộ với Cộng Hòa thì không thể đồng lúc tham gia bỏ phiếu sơ bộ cho đảng Dân Chủ và ngược lại. Vòng bầu cử sơ bộ cấp tiểu bang này xem như những cuộc bầu cử gián tiếp, thay vì chọn trực tiếp ứng viên nào sẽ ra tranh cử, các cử tri sẽ chọn ra đại biểu cử tri (electorate) để bỏ phiếu tại đại hội đảng toàn quốc, tùy theo tỉ lệ phiếu mà các ứng viên nhận được, thay vì nhận trọn vẹn phiếu cử tri đoàn kiểu “được ăn cả, ngã về không” như tại cuộc bầu cử tổng thống chính thức. Mỗi đảng sẽ có số lượng đại biểu tiểu bang này khác nhau. Bên cạnh đại biểu đại diện và bỏ phiếu theo chọn lựa cử tri thì sẽ còn các “siêu” đại biểu (super delegate) thường là cấp lãnh đạo của đảng tại các tiểu bang, có lá phiếu tự do, không buộc phải bỏ theo kết quả bầu cử sơ bộ.
Thông thường từ hàng chục ứng viên ban đầu, các ứng viên sẽ lần lượt chấm dứt việc tranh cử của mình, bỏ cuộc khi hoặc không hội đủ điều kiện để được chọn xuất hiện tranh luận hoặc nhận sự ủng hộ ít ỏi tại vòng bầu cử sơ bộ. Hai cuộc bầu cử sơ bộ mở màn và quan trọng là tại Iowa Caucus và New Hampshire, cũng là hai cuộc bầu cử thu hút sự chú ý của giới truyền thông nhiều nhất. Lịch sử các kỳ bầu cử tổng thống ghi nhận là kết quả từ hai cuộc bỏ phiếu này đã dẫn đến sự bỏ cuộc của một vài ứng viên đang tranh cử và cũng có nhiều kết quả bất ngờ. Vòng bầu cử sơ bộ tại South Carolina cũng được xem là quan trọng, đặc biệt với đảng Cộng Hòa vì đây sẽ là tiểu bang đầu tiên của miền Ðông bỏ phiếu. Và cuối cùng là ngày “siêu” thứ Ba (Super Tuesday) trong tháng Hai và Ba, khi nhiều tiểu bang cùng lúc tổ chức bầu cử sơ bộ hay nghị hội, cho thấy sự ủng hộ của cử tri trên bình diện quốc gia ra sao. Sau ngày thứ Ba này, với số phiếu đại biểu cử tri nhận được đã bắt đầu cho thấy ứng viên nào có cơ hội sẽ được đề cử đại diện đảng mình ra tranh cử tổng thống tại đại hội đảng quốc gia.
Bầu cử – nguồn worldaLlas.com/
Trong mùa bầu cử tổng thống năm nay, từ 29 ứng viên ban đầu, đảng Dân Chủ hiện còn lại tám ứng viên đang ráo riết tranh cử để dành quyền ra tranh cử cùng tổng thống đương nhiệm Donald Trump. Có thể diễn ra đến hai vòng bỏ phiếu tại đại hội đảng Dân Chủ vào tháng Sáu tới để chọn ứng viên. Tại vòng bỏ phiếu đầu tiên, ứng viên được đề cử cuối cùng phải nhận được quá bán số đại biểu cử tri từ vòng bầu cử sơ bộ, tức 1,990 đại biểu trong số tổng cộng 3,979 đại biểu cam kết theo kết quả bầu cử sơ bộ tại các tiểu bang. Nếu không có ứng viên nào đạt đến số phiếu này thì sẽ diễn ra vòng bỏ phiếu thứ hai có sự tham dự thêm của 771 “Siêu” đại biểu, nâng tổng số phiếu lên 4,750 phiếu. Ðiểm đặc biệt là ở vòng thứ nhì này, việc bỏ phiếu theo quyết định các đại biểu mà không bị ràng buộc theo cam kết, theo kết quả ở các cuộc bầu cử sơ bộ, nên họ có thể dồn phiếu sang ứng viên nào đó. Và ứng viên nào nhận cũng được tổng cộng phiếu bầu quá bán, tức 2,376 phiếu thì sẽ chính thức là người đại diện ra tranh cử với tổng thống. Tại đại hội này, ứng viên được chọn cũng sẽ chính thức thông báo ứng viên phó tổng thống đứng chung liên danh với mình.
Vẫn còn quá sớm để biết được ai sẽ là ứng viên cuối cùng đại diện đảng Dân Chủ ra tranh cử tổng thống năm nay. Có những cử tri đã biết rõ lá phiếu của mình dành cho ai và có những cử tri độc lập đang còn cân nhắc trong quyết định của mình. Nhưng trong khi các cuộc bầu cử tổng thống luôn thu hút sự quan tâm và tham dự của đông đảo cử tri thì những kỳ bầu cử cấp địa phương xem ra cũng không kém phần quan trọng khi chúng can dự trực tiếp đến các hoạt động và quyền lợi của người dân. Ðừng đợi đến bốn năm mới đi bỏ phiếu một lần và hãy thực sự tham gia bầu cử đông đảo thay vì chỉ quan tâm bằng các cuộc trò chuyện, tranh luận ngoài đời hay trên các phương tiện xã hội.
ĐYT
Dallas – TX
