Phùng Quán sinh năm 1932 tại Thừa Thiên Huế, mất năm 1995 tại Hà Nội. Cuộc đời Phùng Quán đầy gian truân, khốn khổ nhưng ông vẫn giữ được hồn thơ chân chất. Năm 1956 Quán tham gia Nhân Văn Giai Phẩm. Với hai bài thơ Chống tham ô lãng phí và Lời mẹ dặn viết năm 1957, Phùng Quán phải trải qua 15 năm lao động cải tạo và 32 năm treo bút.
Cùng quẫn, ông phải viết “văn chui” kiếm từng đồng nhuận bút nuôi vợ con. Ông cũng từng thú nhận, trong gần 30 năm treo bút, ông đã câu trộm cá ở Hồ Tây để nuôi gia đình và đãi bạn bè… “Cá trộm, rượu chịu, văn chui” là châm ngôn sống của Phùng Quán thời ấy. Trên ‘chòi ngắm sóng’ ở Hồ Tây, cảm xúc khi nghĩ tới thân phận mình, Phùng Quán viết ‘Đêm Nghi Tàm đọc Đỗ Phủ cho vợ nghe’. SAO KHUÊ
Đêm Nghi Tàm đọc Đỗ Phủ cho vợ nghe
Ngoài trời trăng như tuyết
Trắng lạnh đến thấu xương
Trong nhà vách trống toang
Gió ra vào thoả thích…
Hồ khuya sương tĩnh mịch
Trộn nước lẫn cùng trời
Con dế chân bờ giậu
Nỉ non hoài không thôi…
Tựa lưng ghế cành ổi
Vai khoác áo bông sờn
Tôi ngồi đọc Ðỗ Phủ
Vợ vừa nghe vừa đan…
Ðỗ Phủ tự Tử Mỹ
Thường xưng già Thiếu Lăng
Sinh ở miền đất Củng
Cách ta hơn ngàn năm
Thơ viết chừng vạn trang
Chín nghìn trang thất lạc
Người đời sau thu nhặt
Còn được hơn ngàn bài
Chỉ hơn ngàn bài thôi
Nỗi đau đã Thái Sơn
Nếu còn đủ vạn trang
Trái đất này e chật!…
Thơ ai như thơ ông
Lặng im mà gầm thét
Trang trang đều xé lòng
Câu câu đều đẫm huyết…
Thơ ai như thơ ông
Mỗi chữ đều như róc
Từ xương thịt cuộc đời
Từ bi thương phẫn uất
Thơ ai như thơ ông
Kể chuyện mái nhà tốc
Vác củi làm chuồng gà…
Ðọc lên trào nước mắt!
Giữa tuyết trong đò con
Ðỗ Phủ nằm chết đói
Ðắp mặt áo bông sờn
Kéo hoài không kín gối.
Ngàn năm nay sông Tương
Sóng còn nức nở mãi
Khóc chuyện áo bông sờn
Ðắp mặt thơ chết đói!…
Giật mình trên tay vợ
Bỗng nẩy một hạt sương
Hạt nữa rồi hạt nữa
Tôi nghẹn dừng giữa trang.
Kéo áo bông che vai
Ngồi lặng nghe sương rơi
Con dế chân bờ giậu
Nỉ non hoài không thôi!…
Vụng về… tôi dỗ vợ:
Em ơi đừng buồn nữa
Qua rồi chuyện ngàn năm
Bao nhiêu nước sông Tương…
Miệng nói nhưng lòng nghĩ:
Ôi thân phận nhà thơ
Khác nào thép không rỉ
Ngàn năm cũng thế thôi!…
Ðã đi với nhân dân
Thì thơ không thể khác
Dân máu lệ khốn cùng
Thơ chết áo đắp mặt!
Em ơi, nếu Ðỗ Phủ
Vai khoác áo lông cừu
Bụng no đến muốn mửa
Viết sao nổi câu thơ
Ngàn năm cháy như lửa:
Cửa son rượu thịt ôi
Ngoài đường xương chết buốt
Em ơi, nếu Tử Mỹ
Nhà ở rộng mười gian
Rào sắt với cổng son
Thềm cao đá hoa lát
Chắc ông không thể làm
Mưa thu mái nhà tốc
Em ơi, nếu Thiếu Lăng
Cặp kè vợ béo nứt
Một bước là ngựa xe
Ðứng đi quân hầu chật
Ðời nào ông lắng nghe
Tiếng gào và tiếng nấc
Bà cụ xóm Thạch Hào
Gái quê tân hôn biệt…
Ðã đi với nhân dân
Thì thơ không thể khác
Dân máu lệ khốn cùng
Thơ chết áo đắp mặt!
Chính vì thế em ơi
Nhân loại ngàn năm qua
Máu chảy như sông xiết
Cũng là để cho Thơ
Sẽ không còn phải viết
Những Hành qua Bành Nha
Vô gia Thùy Lão biệt…
Cũng là để cho Thơ
Sẽ không còn phải chết
Giữa tuyết, trong đò con…
Ðắp mặt áo bông sờn.
Ðừng buồn nữa em ơi
Chuyện ngàn năm… ngàn năm.
