Mặt trái của thần tượng

Facebook Trung Bảo Nguyễn

Ông Nguyễn Bá Thanh sẽ còn là đề tài gây tranh cãi rất nhiều mỗi khi nhắc được nhắc đến. Đà Nẵng, là công trình của cuộc đời ông Thanh và ở đó người ta thấy rõ mặt trái – phải của nhân vật này lẫn của cả hệ thống chính trị.

Trước năm 2000, Đà Nẵng vẫn mang nguyên dáng dấp của một đô thị nhỏ của miền Nam. Khi ấy bãi biển còn hoang sơ với những cánh rừng phi lao tuyệt đẹp, biển lúc ấy chỉ của riêng người Đà Nẵng. Bên này bờ sông Hàn, con đường Bạch Đằng vẫn chỉ đủ 2 làn xe 1 chiều với những đoạn vỉa hè nham nhở và những bức tường che kín các đoạn cảng trong thành phố. Bên kia sông là một quận 3 nghèo nàn với dãy nhà chồ ra sông xập xệ của những người sống đời sông nước.

Kể ra vậy không nhằm “kể công” cho ông Thanh khi đối chiếu với Đà Nẵng của ngày hôm nay. Nhưng rõ ràng, bạn hay bất kỳ ai ghét ông Thanh cũng không thể phủ nhận sự thay đổi của Đà Nẵng gắn liền với cuộc đời ông Bá Thanh.

Rất tiếc, khi ông Thanh nắm quyền tôi làm báo ở Sài Gòn nên không có dịp tiếp xúc trực tiếp. Thế nhưng, như một sự sắp đặt của cuộc sống, tôi có lẽ là nhà báo duy nhất tận mắt nhìn thấy di thể của ông khi vừa được đưa về nhà. Một thi thể ốm xọp nằm dưới tấm vải trắng với bàn tay cùng các móng tay đen kịt chìa ra ngoài.

Đà Nẵng sẽ không thể bứt lên nhanh như vậy nếu không có những chính sách vượt phá, bước qua các quy định để làm cho được điều ông ta muốn. Đó dường như là một tính cách của người Quảng Nam, thích và sẵn sàng làm bằng được điều mình tin là đúng.

Thế nhưng, cái tính cách Quảng Nam hay cãi nó lại có một mặt khác của nó. Đó là khi người Quảng Nam chưa có quyền, họ muốn cãi để chứng minh điều mình nghĩ là đúng, nhưng khi có quyền người Quảng Nam lại… không thích và không cho người Quảng Nam khác cãi lại mình. Đó là ông Bá Thanh. Không cần quan sát gần gũi, hãy nhìn những phiên toà đang diễn ra, cấp dưới của ông ta không ai dám và không ai được cãi lại lệnh miệng từ “vua” Đà Nẵng.

“Quyền lực tuyệt đối dẫn đến tha hoá tuyệt đối” (Lord Acton) chưa bao giờ sai. Ông Thanh có hết mọi thứ quyền hành và sức mạnh để đưa Đà Nẵng đi theo hướng ông nghĩ là đúng. Và, đủ sự tham lam để đưa những nhóm lợi ích, quyền lợi gia đình vào quỹ đạo phát triển chung ấy.

Không phải là ông Thanh hay ai khác, chính hệ thống thiếu sự giám sát độc lập đối với quyền lực tạo ra những người như vậy.

Bạn hãy nhìn Bà Nà, Sơn Chà, Công viên Á Châu, Hoà Xuân, Novotel… của Sun Group đang cưỡng chiếm các không gian công cộng. Hãy nhìn chủ nhân thật sự của Cung thể thao Tiên Sơn, khu giải trí Helio. Bạn sẽ thấy sự thu vén cho cá nhân và nhóm lợi ích của ông Bá Thanh đang để lại di hoạ gì cho những cựu thuộc cấp của ông ta.

Không thể nói rằng “ăn được làm được”. Đó là một thứ tư duy quái gở mang chút dấu hiệu của Hội chứng Stockholm mà nạn nhân lại yêu cầu thông cảm cho thủ phạm. Thậm chí đó giống như sự thông đồng với kẻ cắp miễn hồ lợi ích riêng không bị ảnh hưởng còn cái chung thì mặc kệ.

Truyện Kim Dung dựng nên những nhân vật không tà không chính như Hoàng Dược Sư. Có thể ví ông Thanh như nhân vật này không? Có thể, với điều kiện phải có chút giao tình với ông ấy. Còn Hoàng Dược Sư dù suốt đời thích gì làm nấy, thông minh tuyệt đỉnh nhưng mãi mãi không phải là kẻ tư lợi. Đem một nhân vật tiểu thuyết để so sánh cho một người như ông Bá Thanh thật khó.

Đà Nẵng được như bây giờ là nhờ ông Bá Thanh. Đà Nẵng bị như bây giờ là tại ông Bá Thanh. Bạn chọn vế nào? Tôi xin tham lam chọn cả hai.

2. Bá Thanh- một tượng đài trên cát – Tác giả: Facebook Lê Trọng Vũ

Một loạt quan chức xộ khám vì liên quan đến đất công và toàn bộ hệ thống truyền thông nhà nước đang chĩa mũi dùi về phía Vũ “nhôm”. Điều đó không sai nhưng sẽ là đúng hơn nếu báo chí chia sẽ với độc giả của mình về người đứng đằng sau tất cả những chuyện này. Vì một người xuất thân với hai bàn tay trắng như Vũ “nhôm”, lại chỉ sau thời gian ngắn kinh doanh đã có thể sai khiến được cả dàn gồm 21 lãnh đạo hàng đầu của Đà Nẵng, qua nhiều thời kỳ, thì hẳn phải có thế lực rất lớn chống lưng ở phía sau.

Trong cáo trạng được Viện kiểm sát đọc trước toà, một loạt sai phạm của chính quyền Đà Nẵng về việc không thông qua đấu giá hoặc nhiều lần tự ý điều chỉnh giá công sản thấp xuống hòng làm lợi cho Vũ “nhôm” đã gây thiệt hại cho ngân sách nhà nước hàng chục ngàn tỷ đồng. Tất cả các vụ việc này đều xảy ra ở Đà Nẵng và vào thời điểm ông Nguyễn Bá Thanh làm bí thư, chức danh đứng đầu thành phố và thực tế đã khuynh loát cả hệ thống chính trị địa phương này trong một thời gian dài.

Chưa kể những dự án mà gia đình ông Bá Thanh đang làm chủ hoặc có cổ phần gây đồn đoán trong dư luận thì chỉ riêng những thông tin trong bảng cáo trạng này thôi cũng đủ là một đề tài hấp dẫn cho báo chí làm cuộc điều tra về vai trò phía sau của ông Bá Thanh và về khối tài sản khổng lồ mà một người lãnh đạo công chính không thể nào sở hữu được.

Khi không gọi đúng tên Bá Thanh, báo chí chỉ nói về một nửa sự thật và chưa làm tròn bổn phận của mình. Trong những điểm nghẽn mà Đà Nẵng đang bị tắc và loay hoay tìm giải pháp khắc phục nhiều năm nay, từ vụ Vũ “Nhôm” thâu tóm nhà công sản đến “bật đèn xanh” cho Sun Group đánh chiếm tài nguyên không thông qua đấu giá, từ quy hoạch sai lầm không thể sửa chữa được đến điều hành chính quyền một cách độc đoán và dân tuý, từ “băm nát” Sơn Trà để các nhóm lợi ích trục lợi đến cấp phép cho doanh nghiệp bất động sản lấp ao hồ ở Hoà Xuân và lấn sông Hàn, từ xẻ bán sân vận động Chi Lăng đến cưỡng chế cả giáo xứ Cồn Dầu để lại những hậu quả nặng nề, lâu dài về sau. Không vấn đề nhức nhối nào của Đà Nẵng hiện nay mà không hướng về một cái tên duy nhất, là Bá Thanh.

Vậy mà vào thời còn trên đỉnh cao quyền lực, Bá Thanh được báo chí tung hô lên tận trời xanh, như một ngôi sao giải trí hạng A, là “Lý Quang Diệu của Đà Nẵng”. Thậm chí, một vài “cây bút” còn ngầm cổ suý cho hành động trộm cắp của công bằng quan điểm nguy hiểm, kỳ quái nhất thế giới, là “ăn được làm được”.

Mạng xã hội đang bùng nổ ở Việt Nam hơn bao giờ hết và báo chí đã tỏ ra “hụt hơi” trước cách tiếp cận thông tin nhanh chóng này, nhưng thay vì đổ lỗi cho các nền tảng mới thì nên nhớ rằng, dẫu công nghệ có phát triển thế nào, bạn đọc sẽ không bao giờ quay lưng lại với những tờ báo dũng cảm theo đuổi các giá trị căn bản nhất của nghề báo, là trung lập và đặt sự thật lên hàng đầu.

Lẽ ra ở một nơi có mật độ nhà báo cao nhất nước như Đà Nẵng, báo chí phải phát huy vai trò tiên phong trong cuộc chiến chống tham nhũng hoặc chí ít cũng cảnh báo được các chính sách sai lầm, đằng này báo chí lại chỉ luôn huyễn hoặc nơi mình đang sống, tìm cách tô vẽ công trạng của lãnh đạo một cách lố bịch và ru ngủ dân chúng bằng những “rạp xiếc và bánh mỳ” trước mắt hòng cho họ quên đi những thách thức mà tương lai sẽ phải đối mặt.

Trong câu chuyện pháp đình đang diễn ra ồn ào mấy ngày nay, nhiều bạn trẻ thường lên các diễn đàn cảm thán “Giá mà còn Người thì chắc không có những chuyện này”. Đúng là nếu ông Bá Thanh còn sống, có khi Đà Nẵng sẽ vẫn lấp lánh với nhà cao tầng và trung tâm thương mại bóng loáng bên ngoài. Nhưng điều đó chỉ như lớp son phấn trét bên ngoài da còn những mầm bệnh bên dưới của đô thị miền Trung này sẽ di căn ngày càng trầm kha hơn.

Đánh giá chính trị gia không nên bằng những khoảnh khắc dân tuý mà nên bằng các phân tích về những di sản họ để lại. Đánh giá về Bá Thanh mà lại đứng quá gần, bằng cảm xúc cá nhân hoặc từ đong đếm số lượng nước mắt trong đám tang là không thật khách quan, chưa nói lượng nước mắt đó cũng đều từ những bài báo ủy mị mà ra.

Nhắc lại chuyện Đà Nẵng không phải để hằn học, đổ lỗi cho người đã mất, nhắc lại để cùng nhau rút ra bài học về một thời kỳ sai lầm, khi chính người dân chúng ta đã thờ ơ với vai trò giám sát chính quyền và mê muội, sùng bái cá nhân. Nhắc lại cũng để hỏi các anh chị báo chí, những người một thời đòi đặt tên đường và dựng tượng Bá Thanh, rằng để một thành phố có quá nhiều lợi thế như Đà Nẵng ra nông nỗi này, quí vị liệu có vô can?