Mate là đồ uống vào loại phổ biến nhất Nam Mỹ ở thời điểm hiện tại. Nếu đi giữa đường phố Nam Mỹ, bạn sẽ thấy có cái khác Bắc Mỹ  đó là có rất nhiều người cầm một cái bầu nhỏ nhỏ vừa tay, vừa đi vừa uống, đó chính là Mate – đọc là ma-tê.  Mate đầu tiên được dùng bởi người thổ dân Indians Guarani và sau đó phổ biến sang các sắc tộc khác lân cận là người Tuni. Lần đầu tiên được biết đến thế giới bên ngoài khi những người thực dân Tây Ban Nha cập bến Nam Mỹ. Sự phổ biến của yerba mate rộng rãi tới mức có một thời kỳ trong lịch sử nó là một trong bốn loại hàng hóa được giao dịch nhiều nhất bên cạnh thuốc lá, sợi bông và thịt bò. Những nhà truyền giáo sau đó đã thuần hóa giống cây dại yerba mà lập nên các đồn điền biến nó thành cây công nghiệp ở Nam Mỹ và yerba mate được xuất đi khắp thế giới và khá phổ biến ở Trung đông. Ngay chính Giáo hoàng Francis cũng dùng yerba mate.

Nguyên liệu chính của yerba mate thì chỉ có nước và yerba mate nhưng phương thức pha chế mate thì tuân thủ một thứ khá lễ nghi như trà đạo vậy. Ðặc biệt là những dụng cụ để uống mate thì cũng rất kỳ khôi với nhiều hình dạng và kiểu cách. Mate được uống trong bầu rỗng làm bằng gỗ và gọi là calabash. Kèm với nó là một ống hút rất kiểu cách, chính xác không chỉ là một cái ống hút mà nó kiêm luôn nhiệm vụ lọc gọi là bombilla. Theo đúng phép truyền thống thì bombilla được làm bằng bạc nhưng nay thường được làm bằng inox hay bạc nikel.

yerba-mate

Thức uống này được bày bán ở Argentina giống như cà phê ở Mỹ và siêu thị thường có nguyên một hành lang chỉ bày yerba mate với trên 50 thương hiệu khác nhau. Trà mate được lấy từ lá cây yerba rồi được phơi khô, nghiền nát. Nó có sự đa dạng hương vị và kết cấu phụ thuộc vào tùy vùng, vĩ độ, độ cao và thời tiết. Với mate, sự sành sỏi thưởng mate cũng  giống như sự sành uống rượu vang, rượu mạnh hay trà của người Á vậy. Nó có chứa nhiều chất oxy hóa, vitamin, chất kích thích và làm giảm cơn đói nên một số người dùng nó như một thức uống giảm cân, nhưng nó không phải là caffeine mà nó là matine như cách người Argentina gọi.

Ðể pha mate, đầu tiên lá trà yerba được cho vào bầu calabash chừng quá nửa tới ba phần tư bầu. Sau đó là hãm trà mate bằng nước lạnh, vì trà mate thường khá mạnh và được châm nước từ 10 tới 20 lần nên không đổ nước nóng vào lúc đầu… Sau đó mới chế nước mate ấm vào. Mate không dùng nước sôi mà chỉ dùng nước nóng từ 70 tới 85 độ. Chính vì  mate rất phổ biến ở Nam Mỹ nên ngay cả siêu hay phích nước cũng có quy định đun lấy nước ấm mate, lúc mà nước chỉ vừa đủ sôi những hạt li ti.

Ngụm đầu tiên do người cebador uống để thử xem vị mate có hợp ý hay không, không có quá nóng, quá lạnh, quá đắng hay bị vướng cặn. Là một thức uống đầy tính giao tế trong xã hội, mate rất đậm đà, có chút hăng gắt và có hậu vị ngọt, không giống bất kỳ đồ uống nào bạn từng thử.

NM