Hàng trăm phụ nữ trong số những người trẻ Ukraine đã quyết định rời bỏ cuộc sống ấm êm, công ăn việc làm ổn định và gia đình để xung phong lên tuyến đầu chống lại các lực lượng do Nga hậu thuẫn đã xâm chiếm khu vực biên giới phía đông của quốc gia họ vào năm 2014. Họ là những sinh viên, kinh tế gia, giáo sư, nhân viên văn phòng, và thậm chí có cả một số bà mẹ, với chỉ một thời gian ngắn huấn luyện và không chút kinh nghiệm chiến đấu, đã đảm nhận nhiều vai trò khác nhau trong quân đội, đầu tiên là lính cứu thương, sau đó là những vai trò có phần nguy hiểm hơn như lính bắn tỉa và thu thập tin tức tình báo trên chiến trường.
nguồn Kyiv Post
Họ cũng phải chịu đựng những thực tế khắc nghiệt của chiến tranh giống như các nam quân nhân, nhưng lại không được đối xử một cách tương xứng do luật pháp Ukraine lúc đó cấm phụ nữ tham gia vào các vai trò chiến đấu. Nhiều người trong số những phụ nữ trên chỉ được ghi trong hồ sơ là thợ may, hoả đầu quân hoặc những nhiệm vụ không phải cầm súng khác. Thời gian gần đây, chính phủ Ukraine bắt đầu công nhận sự phục vụ và hy sinh của họ, đã cho tu chính lại luật lệ và cho phép phụ nữ trực tiếp tham gia chiến đấu trên chiến trường. Nhờ vậy, con số nữ quân nhân trong quân đội Ukraine đã tăng rất nhanh và giữ một vai trò quan trọng trong việc bảo vệ đất nước trước tình hình áp lực ngày càng gia tăng từ phía quân đội Nga tại các khu vực biên giới.
Hiện có khoảng 32,000 nữ quân nhân trong quân đội Ukraine. Trong 8 năm kể từ khi nhóm nổi loạn thân Nga tại khu vực phía đông Ukraine châm ngòi cho một cuộc xung đột quân sự và đã thúc đẩy nỗ lực phải hiện đại và trẻ trung hóa một quân đội còn khá yếu kém của quốc gia này cho phù hợp với tình hình an ninh của đất nước, vai trò của phụ nữ đã trải qua một quá trình thay đổi rất lớn. Mặc dù trước đây có những giới hạn chính thức về những gì họ có thể đảm nhận, hiện nay phụ nữ phục vụ trong nhiều vai trò chiến đấu khác nhau, và chiếm khoảng 15% tổng số quân nhân trong quân đội Ukraine.
Con số nữ quân nhân sắp tới đây có thể còn tăng cao hơn nữa. Vào tháng 12 vừa qua, chính phủ Kyiv đã ban hành sắc lệnh yêu cầu những phụ nữ có sức khoẻ tốt, đang làm việc trong nhiều ngành nghề khác nhau và trong độ tuổi từ 18 đến 60 phải đăng ký tham gia quân dịch và sẵn sàng để được động viên nếu chiến tranh toàn diện nổ ra.
Một phụ nữ tham gia khoá huấn luyện trong một đơn vị phòng vệ lãnh thổ tại thủ đô Kyiv – nguồn Getty Images
Với vai trò chiến đấu nay đã mở rộng hơn cho phụ nữ theo mô hình được thấy ở nhiều quốc gia phương Tây, bao gồm cả Hoa Kỳ, nhưng điều này cũng phản ảnh một thực tế nguy hiểm về mối quan hệ đối đầu giữa Ukraine với Nga, về tình trạng chênh lệch về quân số và vũ khí.
Tại Israel, một quốc gia điển hình khác từ lâu cũng đã từng bị đặt trong tình trạng luôn bị đe doạ bởi các quốc gia láng giềng lớn hơn, phụ nữ phải tham gia quân dịch giống như nam giới vậy. Năm 2018, quân đội Vương quốc Anh cuối cùng đã cho phép phụ nữ phục vụ trong tất cả các vai trò chiến đấu, và trước đó là năm 2015, quân đội Hoa Kỳ cũng đã mở rộng tất cả các vị trí chiến đấu để cho phụ nữ tham gia vào. Nay, theo nhận định của các giới chức quân đội Hoa Kỳ cho biết một cuộc xâm lăng của Nga có thể được tính từng ngày, các nữ quân nhân của quân đội Ukraine sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc bảo vệ đất nước, có thể là trong đội quân chính quy hoặc cũng có thể là trong những đơn vị phòng thủ lãnh thổ mới được thành lập với thành phần là những binh sĩ bán thời gian. Sau 8 năm xung đột tại biên giới, quân đội Ukraine cho biết họ đã chuẩn bị sẵn sàng hơn bao giờ hết để ngăn chặn một cuộc tấn công từ phía quân đội Nga bằng bất cứ giá nào.
Như nói tới ở trên, các nữ quân nhân chiến đấu từ nhiều năm qua đã đóng một vai trò quan trọng trong cuộc xung đột giữa Ukraine với các lực lượng do Nga hậu thuẫn đã chiếm giữ khu vực Donbas nằm ở vùng biên giới phía đông vào năm 2014. Hàng nghìn phụ nữ đã được huy động vào thời điểm khi quân đội Ukraine còn rất yếu và cần đến mọi sự giúp sức và tiếp tay mà họ có thể có được. Những phụ nữ này phục vụ trong vai trò chủ lực là lính xung kích, lính cứu thương và lính bắn tỉa, đồng thời cũng hỗ trợ đắc lực trong vai trò phụ lực chiến tranh như những dân quân tình nguyện mang đồ tiếp tế cho mặt trận trong những điều kiện nguy hiểm.
Một nữ quân nhân tại tuyến đầu Donetsk, phía đông Ukraine – nguồn AP
Sau khi một thoả thuận đình chiến đạt được tại Donbas năm 2015, một số ít phụ nữ phục vụ chiến trường tại đó đã được vinh danh trên khắp nước, hình ảnh của họ xuất hiện trên báo chí và trên các bảng quảng cáo và được gọi là “nữ kiệt của Ukraine.” Phi công Nadiya Savchenko – nữ phi công duy nhất tốt nghiệp học viện quân sự năm 2005 – là một ví dụ điển hình, được bầu vào quốc hội trong khi vẫn đang là tù binh bị giam giữ ở Nga. Cô được trả tự do trong một cuộc trao đổi tù binh sau đó và nay không còn hoạt động chính trị nữa. Tuy nhiên, hầu hết những phụ nữ khác trong số đông đảo các cựu nữ quân nhân đã không được đối xử một cách nồng nhiệt như thế và họ đã phải lên tiếng than phiền vì hầu như không nhận được sự hỗ trợ nào từ chính phủ.
Cho mãi tới năm 2017, sau 3 năm tranh đấu cam go bởi các phong trào nữ cựu quân nhân phát động và quân đội Ukraine cuối cùng đã cho phép phụ nữ chính thức tham gia nhập ngũ vào 60 vị trí chiến đấu. Cho tới thời điểm nói trên, các nữ quân nhân tham gia chiến đấu trên tuyến đầu tự gọi họ là “đoàn quân vô hình” – có vai trò quan trọng đối với cuộc chiến bảo vệ đất nước nhưng lại không được giới chỉ huy quân sự chú ý tới một cách đúng mức.
Nhờ những cuộc vận động và đấu tranh bền bỉ mà phụ nữ Ukraine nay đã được nhận vào làm sinh viên chính thức tại các học viện quân sự nơi họ được đào tạo để trở thành sĩ quan. Bác sĩ phụ khoa tại các bệnh viện quân đội mà trước đây không có thì nay cũng đã có để phục vụ cho các nhu cầu của nữ quân nhân.
Nữ quân nhân Ukraine đóng một vai trò quan trọng trong việc bảo vệ đất nước – nguồn Tumblr Gallery
Thậm chí năm 2020, họ đã thuyết phục quân đội để bắt đầu được cấp phát đồ lót phụ nữ thay thế cho loại đồ lót theo tiêu chuẩn nam giới mà họ vẫn nhận trước đây. Ðợt cấp phát đầu tiên gần đây được may bằng loại vải màu hồng và được cho là bước đầu tiên đi đúng hướng. Một số thay đổi quan trọng khác cũng đã được ghi nhận trong nỗ lực canh tân hoá quân đội Ukraine.
Những hiểm nguy và sự thiệt hại mà các nữ quân nhân Ukraine phải đối mặt cũng không hề thua kém so với những nam quân nhân trong cùng quân đội khi họ phải chiến đấu trên chiến trường. Kể từ cuộc xung đột biên giới năm 2014 đến nay, nhiều nữ quân nhân đã đền nợ nước, một số đông khác bị thương tích và đang phải đối diện với những chứng rối loạn căng thẳng hậu chấn thương. Nói cho cùng, chiến tranh là một phần đời sống của họ.
Câu hỏi lớn nhất hiện nay là liệu Nga có tấn công Ukraine hay không và nếu tấn công thì khi nào? Chưa ai dám đưa ra câu trả lời chắc chắn, nhưng cho dù tình hình biên giới biến chuyển ra sao đi nữa trong những ngày sắp tới thì quân đội Ukraine, trong đó có một phần không nhỏ là các nữ quân nhân, đã sẵn sàng trong vai trò chiến đấu để ngăn chặn cuộc tấn công của ngoại xâm và bảo vệ đất nước, giống như câu tục ngữ của Việt Nam đã có từ ngàn năm trước: “Giặc đến nhà đàn bà cũng đánh.”
VH
