Trong khoảng 250 năm kể từ cuộc cách mạng kỹ nghệ ở Châu Âu, dân số thế giới bùng phát và hiện nay đã 8 tỷ. Tuy nhiên, trước khi thế kỷ này kết thúc, số người trên trái đất có thể giảm lần đầu tiên kể từ trận đại dịch tả (Black Death) xảy ra vào thế kỷ 14.

The Guardian Weekly   

Nguyên nhân chính của hiện tượng dân số giảm này không phải là số người chết gia tăng mà là số người được sinh ra giảm. Trên khắp thế giới, tỷ lệ sinh suất, tức số con trung bình được sinh ra tính trên mỗi phụ nữ, đang giảm xuống. Mặc dù chiều hướng này có thể đã được nghe nói tới nhiều, nhưng mức độ và hậu quả của nó có lẽ vẫn chưa được nói tới đầy đủ. Ngay cả khi trí tuệ nhân tạo (AI) bắt đầu phát triển đưa đến sự lạc quan gia tăng ở một số khu vực, hiện tượng số trẻ sơ sinh được sinh ra ngày càng ít có thể dẫn tới những hậu quả xấu cho tương lai của kinh tế thế giới.

Tình trạng sinh sản giảm

Năm 2000, tỷ lệ sinh suất của thế giới là 2.7 con cho mỗi phụ nữ, cao hơn khá nhiều so với “tỷ lệ để thay thế” là 2.1, là mức giữ cho dân số được ổn định. Hiện nay, tỷ lệ đó là 2.3 và đang tiếp tục giảm. Tất cả 15 quốc gia lớn nhất tính theo tổng sản lượng nội địa (GDP) có tỷ lệ sinh suất ở dưới mức thay thế. Trong đó có nước Mỹ và hầu hết các quốc gia giàu có khác, cũng như tại Trung Quốc và Ấn Ðộ, cả hai chưa thực sự giàu nhưng cùng nhau chiếm hơn một phần ba dân số toàn cầu.

Kết quả là ở nhiều nơi trên thế giới, con số trẻ em thấp hơn con số người già. Riêng tại nước Mỹ, số người già trên 60 tuổi hiện nay đã đông hơn số trẻ em dưới 10 tuổi. Một ví dụ điển hình về các quốc gia có dân số lão hóa đến nay không chỉ ở Nhật Bản và Ý mà còn bao gồm Brazil, Mexico và Thái Lan. Cho đến năm 2030, hơn một nửa dân cư sống ở khu vực Ðông và Ðông Nam Á sẽ trên 40 tuổi. Khi những người già chết đi và không được thay thế cho đủ lại, dân số có thể sẽ giảm đi. Ở bên ngoài khu vực Châu Phi, dân số thế giới được dự báo sẽ đạt đỉnh điểm vào thập niên 2050 và đến cuối thế kỷ, dân số có thể sẽ ít hơn so với hiện nay. Thậm chí ngay ở Châu Phi, tỷ lệ sinh suất cũng đang giảm nhanh.

Thống kê cho biết có 3.66 triệu trẻ em sinh ra tại Hoa Kỳ trong năm 2022, thấp hơn so với 4.32 triệu trong năm 2007 – Reuters

Hậu quả khi người trẻ ít đi

Xem thêm:   "Phim cúng cụ"

Cho dù các nhà bảo vệ môi trường có nói gì đi nữa thì dân số ngày càng giảm sẽ tạo ra nhiều vấn đề. Thế giới vẫn chưa thật sự quá đông quá chật như nhiều người nghĩ và những khó khăn về kinh tế do số người trẻ ít đi thì rất nhiều. Một trong những khó khăn thấy trước là sự hỗ trợ cho những người nghỉ hưu trên thế giới sẽ ngày càng khó khăn hơn.

Một điều thực tế là lớp người đã nghỉ hưu sống dựa vào sức sản xuất của những người còn trong độ tuổi lao động, hoặc là qua các chương trình hưu bổng của nhà nước, với ngân sách là lấy từ tiền đánh thuế trên những người đang làm việc, hoặc bằng cách rút tiền từ trương mục tiết kiệm để mua hàng hóa và dịch vụ, hoặc nhờ tới sự chăm sóc miễn phí của người thân. Trong khi ở những quốc gia giàu có hiện nay tính trung bình cứ mỗi một người trên 65 tuổi thì có khoảng ba người ở độ tuổi từ 20 đến 64 tuổi, nhưng đến năm 2050, con số đó sẽ là ít hơn hai người. Hệ quả là thuế sẽ cao hơn, tuổi nghỉ hưu sẽ muộn hơn, tiền lời thực sự cho các trương mục tiết kiệm sẽ thấp hơn, và rất có thể nhiều chính phủ sẽ phải đối mặt với tình trạng khủng hoảng ngân sách.

Những cách giải quyết

Xem thêm:   Nạn nhân của Putin

Ðể giải quyết tình trạng tỷ lệ sinh suất thấp sẽ là một thử thách không nhỏ đối với các nhà lãnh đạo trên thế giới và cần phải xem xét tới tất cả mọi nguyên nhân lớn cũng như nhỏ. Một trong những điều mà các nhà xã hội học nêu ra là khi người ta trở nên giàu có hơn, người ta có xu hướng sinh ít con hơn. Và nay người ta còn phải đối mặt với sự lựa chọn giữa công việc và gia đình, và lựa chọn nào cũng đều quan trọng ngang nhau. Nhiều chính trị gia bảo thủ thì cho rằng mức sinh sản thấp là dấu hiệu của sự thất bại của xã hội và kêu gọi người dân quay trở lại các giá trị gia đình truyền thống, thực ra cũng không hẳn đúng hoàn toàn. Xã hội luôn thay đổi, quan niệm về gia đình theo đó cũng thay đổi, và không ai có quyền đòi hỏi người khác phải sinh con và nuôi dạy con.

Trong khi đó thì các chính trị gia cấp tiến kêu gọi cần nhận thêm di dân, và mặc dù lời kêu gọi mang tính nhân bản này là điều đáng quý, nó cũng không chẩn đoán đúng nguyên do của căn bệnh. Việc nhận di dân ở các quốc gia giàu có hiện nay đang ở mức cao kỷ lục, giúp cho những quốc gia này tạm thời giải quyết tình trạng thiếu người lao động. Nhưng bản chất của tình trạng suy giảm mức sinh sản trên toàn cầu có nghĩa là, vào giữa thế kỷ này, thế giới có thể sẽ phải đối mặt với tình trạng khan hiếm người làm việc trẻ có trình độ học vấn trừ khi có điều gì đó thay đổi.

Tỷ lệ sinh suất dự kiến trong những thập niên tới – BBC

Điều thay đổi đó là gì?

Theo các nhà nghiên cứu, trong các cuộc thăm dò, người được hỏi thường nói rằng họ muốn nhiều con hơn là họ có. Khoảng cách khác biệt giữa ước muốn có con và điều thực tế có thể một phần là do những người sắp làm cha mẹ không đủ khả năng sinh thêm con, hoặc do những thất bại trong chính sách, chẳng hạn như tình trạng thiếu nhà ở hoặc các phương pháp điều trị sinh sản không đáp ứng thoả đáng. Tuy nhiên, ngay cả khi những vấn đề này được giải quyết, sự phát triển kinh tế vẫn có khả năng dẫn đến tình trạng sụt giảm sinh sản xuống dưới mức tỷ lệ thay thế cần thiết. Một số chính sách hỗ trợ gia đình đã mang lại những kết quả đáng thất vọng. Quốc gia Singapore cung cấp cho các phụ nữ sinh con các khoản tiền trợ cấp, giảm thuế và chương trình trợ cấp chăm sóc trẻ nhỏ rất hấp dẫn – nhưng tỷ lệ sinh suất của họ là 1.0.

Xem thêm:   Mây đen phủ bầu trời...

Khai thác tiềm năng người trẻ ở những quốc gia nghèo và đông dân như tại Châu Phi và Ấn Ðộ là điều đáng khích lệ. Có điều là một khi kinh tế ở những nơi này khá lên thì xu hướng đẻ ít đi rồi cũng sẽ xảy ra như tại nhiều nơi khác.

Hỗ trợ từ AI

Do đó, cuối cùng rồi thế giới sẽ phải chấp nhận sống với tình trạng số người trẻ ít hơn – và có lẽ với dân số cũng ngày càng giảm đi. Với ý nghĩ đó, những tiến bộ gần đây trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI) có thể nói đã đến đúng lúc. Một nền kinh tế sử dụng trí tuệ nhân tạo với hiệu quả cao có thể dễ dàng hỗ trợ số người nghỉ hưu đông hơn trong tương lai. Sau hết, trí tuệ nhân tạo tự chính nó có thể tạo ra ý tưởng mới, giảm bớt đi sự cần thiết đối với trí thông minh của con người. Kết hợp với kỹ thuật người máy, trí tuệ nhân tạo cũng có thể giúp cho việc chăm sóc người già bớt tốn công sức hơn.

Nếu những kỹ thuật mới đó giúp nhân loại vượt qua được tình trạng sinh con ít, lịch sử dường như đang tái diễn. Từ thế kỷ 18 khi dân số thế giới bắt đầu bùng phát, nhiều người đã lo sợ về nạn đói tràn lan sẽ xảy ra vì không thể sản xuất đủ thực phẩm. Ðiều lo sợ đó đã không xảy ra. Nay với cuộc khủng hoảng dân số toàn cầu theo chiều hướng ngược lại đang manh nha xuất hiện, con người lại một lần nữa có cơ hội để tự giải quyết cho chính mình.

Trí tuệ nhân tạo có thể thay thế việc trị liệu con người? nguồn the wall street journal

VH