Đấu trường & thương trường

Làng thể thao nhà nghề Hoa Kỳ đang xôn xao không ít trước tin đài CBS chào mời cựu chủ công Quarterback Tony Romo, 39 tuổi, bản hợp đồng cao kỷ lục $180 triệu để anh tiếp tục bình luận banh bầu dục nhà nghề NFL cho đài trong 10 năm tới.

Năm 2017, lúc mới vào nghề bình luận thể thao cho CBS, Romo ký hợp đồng 3 năm với thù lao… vỏn vẹn $10 triệu. Và trong 14 năm đánh banh bầu dục nhà nghề với Dallas Cowboys trước đó nữa (2003–2016), Romo lãnh lương trung bình $9.1 triệu/năm.

Những con số khổng lồ xem qua có vẻ bất hợp lý, nhưng với dân sành điệu thể thao, chỉ thêm xác nhận National Football League như là giải thể thao nhà nghề thành công nhất trong lịch sử, ít nhất trên phương diện tài chánh. Thực tế khoảng 65% lợi tức của các đội banh NFL đến từ bản quyền TV. Thí dụ dễ thấy là sức hấp dẫn ghê gớm của trận chung kết Super Bowl. Tại Hoa Kỳ, Super Bowl là chương trình TV lôi kéo đông đảo khán giả nhất hằng năm. Như trận Super Bowl 2020 vừa qua, đài FOX đo được xấp xỉ 110 triệu khán giả xem qua TV.

Ngược dòng thời gian, vào đầu thập niên 1960, đài CBS mua độc quyền trình chiếu NFL với giá $4.6 triệu mỗi năm, thì đến 1967, quảng cáo Super Bowl trên TV chỉ mới đến $37,500 mỗi nửa phút. Hơn 3 thập niên sau, 30 giây quảng cáo lên giá $2.2 triệu vào Super Bowl 2000. Ðược đà, năm 2011, NFL đòi các đài CBS, NBC, Fox cùng trả gần $40 tỉ đổi lấy quyền phát sóng TV các mùa banh 2014 tới 2022.

Tony Romo. Ảnh Anthony Behar/AP

Cùng thời điểm 2011, đài ESPN ký giao kèo 10 năm trả NFL $15.2 tỉ lấy quyền chiếu các trận “Monday Night Football”. Ðến Super Bowl 2015, giá quảng cáo 30 giây tăng hơn gấp đôi, lên $4.5 triệu, là lúc DirecTV trả $1.5 tỉ để “stream” các trận banh trong package “NFL Sunday Ticket” từ 2015 tới 2022. Sang năm 2018, đài Fox nộp NFL thêm $3.3 tỉ mua bản quyền các trận banh “Thursday Night Football”. Rồi Super Bowl 2020 mới nhất, giá trung bình cho mỗi 30 giây quảng cáo lên đến $5.6 triệu. Năm tới, trận Super Bowl 2021 (đánh ngày 7/2/2021 trên sân Raymond James Stadium ở thành phố Tampa tiểu bang Florida) sẽ được chiếu trên đài … CBS.

Không hề tình cờ hay quá ngạc nhiên khi Tony Romo được CBS mời chào lương năm $18 triệu, con số có thể tương đương giá bán 90 giây quảng cáo Super Bowl trong tương lai. Còn với NFL, dù đã dễ dàng dẫn đầu thế giới về mức thu nhập hằng năm ($14.6 tỉ, con số năm 2017), vẫn đặt mục tiêu đến năm 2027 sẽ đạt thu nhập $25 tỉ (chừng 6% tăng trưởng mỗi năm).

Không chỉ với riêng NFL, trong hơn 30 năm qua, lợi tức từ việc bán bản quyền TV cũng chính là “con heo vàng”, giúp hầu hết các giải thể thao toàn cầu tăng trưởng vượt bậc. Bên Anh Quốc, từ 2016 giải đá banh English Premier League thu về $13.6 tỉ mỗi năm nhờ bản quyền TV.

Các giải đấu giàu nhất thế giới.

Năm 2014, công ty Rogers Communications chi trả giá cao kỷ lục trong lịch sử thị trường TV Canada, $4 tỉ, để mua độc quyền trình chiếu banh rổ NBA kéo dài tới mùa banh 2025-26. Tại Hoa Kỳ, giải NBA thu lợi tức chừng $2.66 tỉ mỗi năm thông qua các giao kèo TV với 2 đài ESPN/ABC kéo dài đến mùa banh 2024-25. Hệ thống Pay-Per-View Networks, nhờ chiếu độc quyền các chương trình thể thao đặc biệt, mà từ chỗ thu lợi $435 triệu (năm 1991) tăng lên $1.1 tỉ (năm 1996), rồi đạt gần $3 tỉ (năm 2000).

Ngoài lợi tức bản quyền TV, các giải/đội thể thao còn thu lợi từ giao kèo tài trợ, bán kỷ niệm chương, tiền vé vào cửa, bán ẩm thực, tổ chức các sự kiện ngoài thể thao như đại nhạc hội, thu hoa hồng cá độ v.v. Nhiều công ty lớn sẵn lòng chi những khoản tài chánh hậu hĩnh để quảng bá hình ảnh và sản phẩm. Thí dụ đội đá banh Juventus bên Ý mỗi năm nhận chừng $120 triệu từ 2 nhà tài trợ chánh thức là Adidas và Jeep.

Lợi tức từ tiêu thụ kỷ niệm chương thể thao cũng không nhỏ, làng thể thao toàn Bắc Mỹ đạt tổng cộng $14.6 tỉ từ bán lẻ hàng hóa thể thao trong năm 2018. Các quầy bán ẩm thực tại vận động trường tuy không đóng góp nhiều, thí dụ mỗi đội banh NFL trung bình mỗi năm thu về chỉ $3-5 triệu, nhưng dịch vụ phục vụ ăn uống giải khát bên lề trận cầu luôn có lời rất cao (gấp đôi hoặc hơn).

Tận dụng hết cỡ cho quảng cáo. Ảnh www.vizrt.com

Và mới nhất, từ tháng 5/2018, lúc Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ hợp pháp hóa cá độ thể thao, PRO SPORT lại có thêm một nguồn thu mới, ước lượng lên đến $150 tỉ mỗi năm, chưa kể cá độ hầu như chắc chắn thu hút thêm nhiều khán giả, làm cớ để các giải thể thao nâng giá quảng cáo trong tương lai.

Vài thập niên gần đây xuất hiện một hình thức tài trợ hấp dẫn mới là bán quyền đặt tên vận động trường, trong Anh Ngữ gọi là “Naming Rights”. Các công ty lớn mua độc quyền đặt tên trong một khoảng thời gian nhất định, thường từ 3 tới 20 năm, thậm chí lâu hơn với các sân thể thao lớn và đa dụng.

Kỷ lục thế giới hiện tại: Từ giữa năm 2018, nhà băng Scotiabank trả $639 triệu đổi lấy quyền đặt tên trong 20 năm cho Scotiabank Arena, sân nhà của 2 đội khúc côn cầu NHL Toronto Maple Leafs và banh rổ NBA Toronto Raptors. Trước thương vụ Scotiabank Arena, kỷ lục cũ thuộc về 2 sân Citi Field của đội banh chày MLB New York Mets (mở cửa năm 2009) và sân Barclays Center của đội banh rổ NBA Brooklyn Nets (mở cửa năm 2012), với các thỏa thuận đặt tên trị giá khoảng $20 triệu mỗi năm trong vòng tối thiểu 2 thập kỷ. Còn 2 bản quyền đặt tên Met Life Stadium (sân nhà của New York Giants và New York Jets – NFL), và AT&T Stadium (sân nhà của Dallas Cowboys – NFL) cùng trị giá $19 triệu mỗi năm.

Scotiabank Arena. Ảnh urbantoronto.ca

Bản hợp đồng thơm phức với đài CBS đưa Tony Romo lên vị thế bình luận gia thể thao được hậu đãi tài chánh cao nhất, xưa nay chưa từng thấy, nhưng $180 triệu vẫn nhẹ tênh so với hầu bao các chủ nhân ông thể thao nhà nghề. Theo thống kê mới nhất đầu năm 2020, tốp 20 ông bầu giàu nhất thế giới có gia tài tổng cộng ngót nghét $200 tỉ.

Có những người làm chủ một đội vẫn chưa đủ như tỉ phú Hoa Kỳ Stanley Kroenke, 72 tuổi, gia sản $9.7 tỉ, nhờ đầu tư bất động sản và làm rể dòng họ Walmart. Ông còn làm chủ 5 đội lớn: đá banh Arsenal (English Premier League) và Colorado Rapids (Major League Soccer), banh bầu dục Los Angeles Rams (NFL), banh rổ Denver Nuggets (NBA), khúc côn cầu Colorado Avalanche (NHL), và vài đội nhỏ khác, bao gồm đội thể thao điện tử Los Angeles Guerrillas mới thành lập.

Hay như tỉ phú Texas ông Jerry Jones, 77 tuổi, với gia sản $8.2 tỉ, làm giàu từ kỹ nghệ dầu hỏa. Ông còn làm chủ đội banh bầu dục nhà nghề NFL Dallas Cowboys trị giá cao nhất thế giới, hiện thời ước tính khoảng $5 tỉ, xếp trên đội banh chày MLB New York Yankees ($4.6 tỉ), 2 ông kẹ đá banh Real Madrid ($4.25 tỉ) và Barcelona ($4 tỉ), cũng như đội giàu nhất làng banh rổ NBA New York Knicks ($4 tỉ).