Lần đầu tiên kể từ khi giải Oscar ra đời năm 1929, một bộ phim không nói tiếng Anh đã thắng giải “Phim Hay Nhất”. Không những vậy, ‘Parasite’ của đạo diễn Bong Joon-ho người Nam Hàn còn đoạt ba giải Oscar trước đó nữa là “Đạo Diễn”, “Kịch Bản”, và “Phim Ngoại Ngữ” hay nhất.
Đạo diễn Bong Joon-ho (giữa) cùng phim đoàn sau chiến thắng Oscar. nsguồn: abc
Ðối với người Việt, nhất là những ai hay coi phim Hàn, thì việc một bộ phim như ‘Parasite’ được đề cử giải Oscar không phải là chuyện động trời chi cho lắm. Nhưng đối với phần lớn dân Mỹ thì đây quả là một cú sốc. Một mặt, phim ‘Parasite’ [Gisaengchung, ký sinh trùng] được giới phê bình cũng như khán giả mọi nơi thực sự khen ngợi, đạt điểm 99% trên trang Rotten Tomatoes. Mặt khác, chiến thắng bất ngờ này đã gây phản ứng ngược trên một số diễn đàn online, nhất là từ thành phần da trắng thượng tôn với những lời lẽ nặng mùi kỳ thị sắc tộc (nhưng tốt nhứt ta đừng để bụng chuyện này chi cho phiền não).
Ngành điện ảnh Hàn Quốc đã có từ rất lâu, nghe đâu gần cả trăm năm. Sau khi chiến tranh Triều Tiên chấm dứt, nhà nước Nam Hàn cùng các đại công ty đã đầu tư khá nhiều vào kỹ nghệ này song song với những thứ khác như kỹ thuật, xe cộ, máy móc điện tử v.v. Trong vài thập niên gần đây điện ảnh Hàn Quốc đã vươn lên một cách ngoạn mục và đang qua mặt những tay anh chị ở Á Châu như Hồng Kông, Trung Quốc về cả lượng lẫn phẩm. Trước đó không lâu là sự phát triển ngoài sức tưởng tượng của dòng nhạc K-Pop đến từ Hàn Quốc. Thanh thiếu niên Mỹ ngày nay hầu hết đều biết đến, từng nghe qua, hoặc là fan cuồng của những ban nhạc như 2PM, BTS v.v. Còn lớp trẻ Việt Nam mê tài tử và ca sĩ Hàn Quốc cỡ nào chắc mọi người đều đã biết.
Ðạo diễn Bong Joon-ho không phải là một tên tuổi xa lạ trong giới điện ảnh. Anh từng làm nhiều phim khá hay như ‘The Host’ (2007), ‘Mother’ (2010), ‘Snowpiercer’ (2014), hoặc ‘Okja’ (2017) cho hãng Netflix. Nội dung phim của anh thường nhắm vào các đề tài xã hội, lồng trong các bối cảnh nửa siêu thực nửa đời thường. ‘Parasite’ (2019)cũng là một bộ phim xã hội thuộc thể loại bi hài (tragicomedy), nói tiếng Hàn từ đầu tới cuối. Nếu bạn chưa xem phim này và muốn biết nó ra sao thì nên đi xem, hình như vẫn còn chiếu ngoài rạp. Bạn cũng có thể mướn phim này trên iTunes hay các dịch vụ streaming khác. Bong Joon-ho còn cho ra mắt một phiên bản trắng đen tại liên hoan phim ở Rotterdam rất độc đáo.
Bong Joon-ho được cận vệ hộ tống tại phi trường Incheon sau khi trở lại Nam Hàn trong vinh quang. nguồn: kfgo.com
Cốt truyện xoay quanh hai gia đình sống trong cùng một thành phố, một cực nghèo (họ Kim) và một cực giàu (họ Park). Qua một sự tình cờ ngẫu nhiên, cuộc sống của họ bỗng dưng dính kết lại với nhau, nảy sinh nhiều tình huống nực cười nhưng cũng vô cùng bi đát.
Kịch bản của Bong Joon-ho được trau chuốt kỹ lưỡng, đối thoại thông minh, không thừa thãi. Cái khó cho người xem là phải đọc phụ đề tiếng Anh. Nhiều lúc lời thoại nhanh quá ta đọc không kịp, hoặc không nhìn thấy hết mọi thứ khác trên màn ảnh như hậu cảnh hay nét mặt của diễn viên. Bởi vậy nên nhiều người đã xem phim này hơn một lần, có người đến ba bốn lần.
Bong Joon-ho nổi tiếng là một nhà đạo diễn lưu tâm đến chi tiết. Ðể dàn dựng cảnh gia đình nhà họ Kim, anh và đội ngũ đã lùng sục các khu nhà nghèo ở Seoul để tìm những vật dụng người ta vứt bỏ mang về phim trường làm đạo cụ. Nghe kể họ kiếm đâu ra một cái tủ lạnh cũ đầy thức ăn bị hư, nó hôi thối đến nỗi phim đoàn chẳng ai dám mở ra khi quay phim. Cách quay của Bong Joon-ho cũng rất nghệ thuật, với nhiều góc cạnh mang đậm tính ẩn dụ. Chẳng hạn như gia đình Park thường được cho nhìn từ trên cao xuống, trong khi họ Kim có rất nhiều cảnh ta phải nhìn từ thấp lên hoặc phải nằm sát mặt đất hay sàn nhà.
Quay phim trong căn nhà chật chội của gia đình họ Kim. nguồn: neon
Sự thành công của phim ‘Parasite’ không phải đợi đến Oscar mới xảy ra. Ra mắt tại liên hoan phim Cannes hồi tháng 5, 2019, ‘Parasite’ đã làm nên lịch sử khi đoạt giải Palme d’Or (Cành Cọ Vàng) – bộ phim Hàn Quốc đầu tiên lập được thành tích này. Tiếp theo đó là một loạt những giải thưởng khác của các hội chuyên nghiệp như Actors Guild (hiệp hội diễn viên), Writers Guild (hiệp hội kịch tác gia) v.v. Trước Oscars vài tuần lễ, ‘Parasite’ cũng đã thắng giải Golden Globes Award, do hiệp hội các nhà báo và phê bình phim khắp thế giới trao tặng.
Ðối với Bong Joon-ho thì những giải thưởng nói trên cũng đã quá đủ để tạo cho mình một chỗ đứng vững chắc trong thế giới điện ảnh. Trong một cuộc phỏng vấn sau khi thắng giải Golden Globes, anh nói: “Oscars không phải là một giải phim quốc tế. Nó rất là cục bộ và địa phương.” Nhận xét này của anh về Hollywood không những vô cùng chính xác mà còn đến từ kinh nghiệm đau thương của chính mình.
Khi làm phim ‘Snowpiercer’ (2013) anh đã bị nhà sản xuất Harvey Weinstein ép phải cắt bỏ nhiều đoạn anh rất ưng ý. Weinstein khi ấy là một ông trùm đầy quyền lực tại Hollywood, trong khi Bong Joon-ho chỉ là một nhà làm phim da vàng mũi tẹt thì làm sao nói lại. Nhưng có một cảnh trong phim anh quyết tâm giữ cho bằng được nên anh buộc phải nói láo với Weinstein rằng bố anh là dân chài nên anh muốn có cảnh làm cá ấy trong phim. Dẫu bị Bong Joon-ho xí gạt, nhưng Weinstein đã chơi lại bằng cách không cho chiếu ‘Snowpiercer’ tại các chuỗi rạp lớn khiến phim không đến được với nhiều khán giả.
An Seo Hyun và chú heo khổng lồ trong phim ‘Okja’. nguồn: netflix
Ðêm trao giải Oscar 2020, không mấy ai lấy làm lạ khi ‘Parasite’ đoạt giải Phim Ngoại Ngữ hay nhất. Nhưng khi nó thắng giải Kịch Bản hay nhất thì chính Bong Joon-ho cũng phải ngạc nhiên. Ðến khi tên anh được tuyên bố cho giải Ðạo Diễn hay nhất thì quả thật mọi sự đã ra ngoài sức tưởng tượng, vì trong số các đối thủ của anh có cả những bậc thầy anh từng thần tượng khi còn là sinh viên ở trường phim như Quentin Tarantino, Martin Scorsese… Và rồi quả bom tấn vào phút chót của chương trình đã làm nổ tung khán trường Dolby Theatre. Mọi người đứng lên vỗ tay ầm ĩ, và chắc chắn bên kia nửa vòng trái đất cả nước Nam Hàn cũng rung rinh theo.
Không những ‘Parasite’ là phim Hàn Quốc đầu tiên được đề cử giải “Best Picture” mà còn là bộ phim ngoại ngữ đầu tiên thắng giải. Chiến thắng của Bong Joon-ho là sự thành công của nghệ thuật đúng nghĩa, vì anh quan niệm nhà đạo diễn phải được toàn quyền quyết định khi làm phim. Trước khi đụng độ với Harvey Weinstein, tất cả phim anh cho ra lò đều là “director’s cut”, tức do chính tay anh cắt xén. Giờ thì Bong Joon-ho đã có trong tay bốn chiếc tượng vàng Oscar để chứng minh là mình đúng. Trong khi đó thì Harvey Weinstein – kẻ đã gây nên phong trào phụ nữ chống sách nhiễu tình dục gọi là #metoo, đang ngồi tù chờ ra toà tội hiếp dâm.
Cái ngày mà những tay trùm như Weinstein nắm toàn quyền sinh sát ở Hollywood có lẽ đang lùi dần. The Academy ngày nay có nhiều thành viên người da màu và phụ nữ hơn xưa. Tuy nhiên, con đường đến sự bình đẳng còn dài và chắc chắn sẽ gập ghềnh nhiều chướng ngại. Mỗi chuyện không có tài tử Hàn nào trong ‘Parasite’ được đề cử Diễn Viên Xuất Sắc cũng khiến nhiều người gãi đầu thắc mắc. Nhưng dù phải mất hơn 90 năm mới có được một ‘Parasite’ thì đây vẫn là một dấu hiệu tốt cho giải Oscars. Hy vọng nó sẽ mở nhiều cánh cửa cơ hội cho những nhà làm phim ngoại ngữ khác trong tương lai.
Chấm điểm: A+
Bong Joon-ho đang tác nghiệp tại phim trường ‘Parasite’. nguồn: choi wooshik
PA
